آزر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آزَر''' پدر یا عموی [[حضرت ابراهیم علیه السلام|حضرت ابراهیم]] (ع) است که نام وی در آیه ۷۴ [[سوره انعام]] آمده است. در این آیه از آزر، با تعبیر «أب» یاد شده است؛ به همین دلیل برخی آزر را پدر حضرت ابراهیم دانسته‌اند. کسانی معتقدند که پدران انبیاء نباید مشرک باشند، به همین دلیل آزر پدر ابراهیم نیست. [[سید محمدحسین طباطبائی|طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن|المیزان]] معتقد است آزر پدر ابراهیم نیست. در برخی از منابع تاریخی نام پدر ابراهیم را [[تارخ]] ثبت کرده‌اند. درخواست استغفار ابراهیم (ع) برای آزر از جمله مسائل کلامی است که مورد مناقشه قرار گرفته است.

آزر را از اهالی روستای کوثی در سواد ([[کوفه]] کنونی) معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۵۹</ref> در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که آزر منجم [[نمرود]] بوده است. قبل از تولد حضرت ابراهیم(ع)، آزر نزد نمرود پیش‌بینی کرد در این زمان مردی به دنیا می‌آید که مردم را به دینی دیگر می‌خواند و سپس در آتش انداخته می‌شود. به همین جهت نمرود دستور داد زنان از مردان جدا شوند و اطفالی که به دنیا می‌آمدند را بکشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷</ref>

در [[التبیان فی تفسیر القرآن|تفسیر تبیان]] آمده است آزر به معنای خطاکار است یا اینکه اسم بتی بوده است و آزر بت‌پرست بوه است. وی عمو یا جد مادری ابراهیم(ع) بوده و اسم پدر ابراهیم(ع) تارخ {{یادداشت|برخی منابع کلمه تارح را استفاده کرده‌اند (طریحی، مجمع البحرین‏، ۱۳۷۵ش، ج ۲، ص ۳۴۴).}} بوده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵، ۱۷۶</ref> برخی آزر را جد مادری ابراهیم(ع) یا عموی وی دانسته‌اند<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵</ref> در مقابل برخی وی را پدر حضرت ابراهیم(ع) دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۷۶</ref>

* [[شیخ طوسی]] در اثبات این مطلب به روایت صحیحی<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵</ref> از [[پیامبر(ص)]] استناد می‌کند: «فَلَمَّا خَلَقَ آدَمَ جَعَلَنَا فِی صُلْبِهِ، ثُمَّ نَقَلَنَا مِنْ صُلْبِ إِلَی صُلْبِ فِی أَصْلَابِ الطَّاهِرِینَ وَ أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَات؛ پس از خلق آدم، خداوند من و علی(ع) را در نسل مردان و زنان پاک منتقل می‌کرد و ما را به هیچیک از پلیدی‌های جاهلیت آلوده نکرد.»<ref>طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۸۳</ref> شیخ طوسی براساس همین روایت نتیجه می‌گیرد که باتوجه به بت‌پرست‌بودن آزر، امکان ندارد که وی پدر حضرت ابراهیم(ع) و جد پیامبر(ص) باشد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵</ref>

# در هیچیک از منابع تاریخی اسم پدر ابراهیم،" آزر" شمرده نشده است؛ بلکه همه" تارخ" نوشته‌اند.

# از آیه ۱۱۴ [[سوره توبه]] استفاده می‌شود که ابراهیم(ع) پس از مأیوس‌شدن از ایمان آوردن آزر (أب خویش)، دیگر برای وی طلب آمرزش نکرد؛ اما در اواخر عمر و پس از بنای کعبه برای پدر و مادرش (با تعبیر والدین) طلب آمرزش کرد و نشان می‌دهد که والد وی غیر از أب (به معنای عمو یا جد مادری) است.

# از روایات اسلامی نیز برداشت می‌شود که پدر حضرت ابراهیم (که از اجداد پیامبر(ص) نیز به شمار می‌آید) نمی‌توانسته مشرک باشد.<ref>ر.ک به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۳-۳۰۷.</ref>

* تورات نیز تارح را پدر حضرت ابراهیم معرفی می‌کند.<ref>تورات، سِفر آفرینش، ۱۱: ۲۶.</ref>

ظاهر تعبیر به «أب»، پدر بودن را می‌رساند. بنابر این برخی  از مفسران به همین ظاهر اکتفا کرده و به اشکالات پاسخ داده‌اند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج ۱۳، ص ۳۱.</ref>

در آیه ۴۸ [[سوره مریم]] بیان شده که حضرت ابراهیم (ع) برای أب (پدر یا عمو یا جد مادری) خویش، آزر، طلب مغفرت می‌کند. [[علامه طباطبایی]] بیان می‌کند که [[استغفار]] و دعای ابراهیم(ع) برای آزر، دعای صوری بوده و در دنیا واقع شده، نه در [[آخرت]] برای [[شفاعت]].<ref>ر.ک به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۶۲</ref>

* «از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که ابراهیم بعد از مایوس شدن از آزر دیگر هیچگاه برای او طلب آمرزش نکرد و شایسته هم نبود چنین کند، و تمام قرائن نشان می‌دهد این جریان در دوران جوانی ابراهیم و زمانی بود که در شهر بابل می‌زیست و با بت‌پرستان مبارزه داشت. ولی آیات دیگر قرآن نشان می‌دهد که ابراهیم در اواخر عمر خود و پس از پایان بنای کعبه برای پدرش از خداوند طلب آمرزش کرد (البته در این آیات چنان که خواهد آمد از پدر تعبیر به "أب" نشده بلکه تعبیر به والد که صریحا مفهوم پدر را می‌رساند، شده است). آنجا که می‌فرماید: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی الْکبَرِ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ... رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ" حمد و سپاس برای خدایی است که در پیری به من اسماعیل و اسحاق را بخشیده پروردگار من دعا را اجابت می‌کند، پروردگارا! من و پدر و مادرم و مؤمنین را در روز رستاخیز بیامرز".

از انضمام این آیه به آیه [[سوره توبه]] که مسلمانان را از استغفار برای مشرکان بر حذر می‌دارد و ابراهیم را از انجام چنین کاری جز برای یک مدت محدود آن هم برای یک هدف مقدس، برکنار می‌شمرد، به خوبی استفاده می‌شود که منظور از "أب" در آیه مورد بحث، پدر نیست، بلکه عمو یا پدر مادر و یا مانند آن است و به تعبیر دیگر" والد" در بیان معنی پدر صراحت دارد، در حالی که "أب" صراحت ندارد.»<ref>ر.ک به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۴-۳۰۵</ref>

{{ب|دعوی کنند گرچه براهیم زاده‌ایم|چون ژرف بنگری همه شاگرد آزرند<ref>[http://ganjoor.net/naserkhosro/divann/ghaside-naser/sh68/ ناصرخسرو، دیوان اشعار، قصاید، قصیدهٔ شمارهٔ ۶۸]</ref>}}

* [[خواجه عبدالله انصاری]]: ابراهیم را چه زیان که آزر پدر اوست و آزر را چه سود که ابراهیم پسر اوست؟<ref>انصاری، مناجات‌نامه، ۱۳۸۲ش، ص ۲۶</ref>

* [[سعدی شیرازی|سعدی]]: و سنت جاهلان است که چون به‌دلیل از خصم فرومانند سلسله ٔ خصومت جنبانند چون آزر بت تراش که ...

{{ب|هنر بنمای اگر داری نه گوهر|گل از خارست و ابراهیم از آزر<ref>[http://ganjoor.net/saadi/golestan/gbab7/sh19/ سعدی، گلستان، باب هفتم در تأثیر تربیت، حکایت شمارهٔ ۱۹]</ref>}}

{{ب|خلیل من همه بت‌های آزری بشکست|مجال خواب نمی‌باشدم ز دست خیال<ref>[http://ganjoor.net/saadi/divan/ghazals/sh40/ سعدی شیرازی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شماره ۴۰]</ref>}}

  | پیوند = ناقص<!--ندارد، ناقص، کامل-->

  | استناد به منابع مناسب = کامل<!--ندارد، ناقص، کامل-->

  | رسا بودن = دارد<!--ندارد، دارد-->