موسیقی لهوی: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[قرآن]]، واژه غناء نیامده است و در کتب [[فقه|فقهی]]، به تبع [[روایات]] حرمت غناء، با استفاده از همین واژه درباره انواع موسیقی سخن گفته می‌شود؛ بویژه در کتاب‌ها یا سرفصل «[[مکاسب محرمه|مَکاسِب مُحَرَّمه]]» (کسب‌و‌کارهای حرام).<ref>برای مثال نگاه کنید به: شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۸۵.</ref> برخی از [[فقهاء]] متقدم، مفهوم غناء را شامل موسیقی (ساز) هم می‌‌دانند. از جمله [[شیخ طوسی]] می‌گوید: «غناء حرام است؛ چه صدای آوازخوان باشد و چه صدای آلات موسیقی مانند نی و عود و تنبور».<ref>شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۰۷.</ref>  

با ظهور ابزار جدید موسیقی، [[فقه|فقیهان]] متأخر نیز درباره ماهیت غناء بحث کرده‌اند و آن را شامل موسیقی دانسته‌اند؛ از جمله، میرزا یوسف آقا مجتهد اردبیلی، از فقهای [[قرن چهاردم هجری]]، درباره حکم شنیدن [[غناء]] از طریق گرامافون و تلفن بحث می‌کند که آیا غناء از عوارض صوت است، آیا حقیقت صوت، فقط صدای حاصل از انسان است یا شامل صدای دیگر صاحبان روح مانند ملک و جن و حتی صدای حاصل از اجسام و جمادات می‌شود یا خیر؟<ref> آقا مجتهد اردبیلی، رسالة فی الغناء، ۱۴۱۸ق، ص۲ـ۳۰؛ همچنین نگاه کنید به: كاشانى، رسالة فی تحريم الغناء، ۱۴۱۸ق، ص۱ـ۱۲.</ref> [[ابن خلدون]] نیز درباره هنر و مهارت موسیقی (صناعة الغناء) سخن گفته است و آن را از جنس تقطیع صوت می‌داند که می‌تواند در کلام و صوت انسان (مانند شعر) و نیز آلات موسیقی جاری گردد.<ref> مختاری، غنا ـ موسیقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۲۵۶۱ـ۲۵۶۹.</ref>

[[فقه|فقها]] در این که آیا ویژگی‌هایی مانند [[لهو]] و [[لعب]] و طرب جزو ذات و مفهوم [[غناء]] است یا خیر اختلاف نظر دارند. [[کاشف الغطاء]] حرمت غناء را مانند [[زنا]] ذاتی می‌داند و نه به خاطر عوارض فسادانگیزی چون اختلاط مردان و زنان و امور لهوی مانند رقص.<ref>نجفی (کاشف الغطاء)، انوار الفقاهة ـ کتاب المکاسب، ۱۴۲۲ق، ص۱۶.</ref> به اعتقاد وی، این عوارض علت [[حرمت]] غناء نیستند، بلکه حکمت این [[احکام|حکم]] اند و استناد به برخی [[روایات]] ضعیف ـ که با [[فتوا|فتوای]] عامه، موافق و با [[شهرت]] و [[اجماع]] و نیز روایات [[متواتر]] و مطلق، مخالف است ـ برای اثبات عدم حرمت به تنهایی و ذاتی غناء نادرست و باطل است.<ref>نجفی (کاشف الغطاء)، انوار الفقاهة ـ کتاب المکاسب، ۱۴۲۲ق، ص۱۶. و نیز نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۲، ص۴۴.</ref>

در مقابل، برخی معتقدند هرچند [[روایات]] فراوانی به‌صورت کلی بر [[حرمت]] موسیقی و [[غناء]] و نیز گوش دادن به آن‌ها، دلالت دارند<ref>حائری، «غنا و موسیقی»، ۱۳۸۵ش، ص۴.</ref> اما در برخی روایات، مواردی از غناء (مانند غناء در قرائت [[قرآن]]، مجلس عروسى و غناء بدون موسيقى) و موسیقی (مانند موسیقی حماسی و غیر مطرب) استثناء و مجاز شمرده شده است.<ref>حائری، «غنا و موسیقی»، ۱۳۸۵ش، ص۴.</ref> از مجموع روایات می‌توان نتیجه گرفت که موسیقی و غناء به‌تنهایی [[حرام]] نیستند بلکه اگر با فعل حرامی همراه شود حرمت خواهد داشت.<ref>حائری، «غنا و موسیقی»، ۱۳۸۵ش، ص۴.</ref>

در مجموع می توان گفت حتی با تفکیک میان موسیقی سازی و آوازی و تفاوت در ماهیت موسیقی و غناء، ویژگی لهوی بودن، میان این دو (آهنگ برخاسته از آلات موسیقی و کلام آهنگین خواننده و حتی بدون همراهی موسیقی) مشترک است و هر دو ممکن است لهوی باشند (موسیق لهوی؛ غناء لهوی).<ref>دباغ، «موسیقی و چالش‌های پیش روی برنامه‌سازان رسانه ملی»، ۱۳۸۸ش، ص۴۴.</ref> و [[لهو]] چیزی است که انسان را از مسیر الهی و معنویت و یاد خدا دور می‌گرداند و او را در انجام [[گناه]] بی‌پروا می‌کند، به‌طوری‌که هنگام ارتکاب گناه اصلاً به یاد خدا نباشد یا اگر هست آن‌قدر ضعیف باشد که او را از گناه بازندارد. پس اگر موسیقی‌ای باعث این وضعیت شود آن موسیقی «موسیقی لهوی» خواهد بود.<ref> فغفور، «جستاری درباره موسیقی و معیارهای آن در اسلام»، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۵.</ref> [[شیخ انصاری]] معتقد است هر صدای لهوی و نیز هر صدایی که در میان اهل [[گناه]] و [[فسق]] رایج است حرام است؛‌ چه از نظر ماهیت و معنا، غناء باشد یا اعم یا اخص از آن. <ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۹۰.</ref>

* آقا مجتهد اردبیلی، میرزا یوسف، رسالة فی الغناء، مصحح: علی اکبر زمانی‌نژاد، قم: نشر مرصاد، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.

* شیخ انصاری، مرتضی، کتاب المكاسب المحرمة و البيع و الخيارات، قم: كنگره جهانى بزرگداشت شيخ اعظم انصارى‌، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

* كاشانى، محمد رسول بن عبد العزيز، رسالة في تحريم الغناء، مصحح: ناصر باقرى بيدهندى ـ حسين شفيعى، قم: نشر مرصاد‌، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.

* محمودی، سید محسن، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ورامین: انتشارات علمی ـ فرهنگی صاحب الزمان، ۱۳۸۵ش.

* مختاری، رضا و محسن صادقی، غناء ـ موسیقی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۹ق.

* نجفی، حسن (کاشف الغطاء)، انوار الفقاهة ـ کتاب المکاسب، نجف: مؤسسه کاشف الغطاء، ۱۴۲۲ق.

* نجفی، محمدحسن (صاحب جواهر) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.