تبذیر: تفاوت میان نسخه‌ها

{{اخلاق-عمودی}}

[[قرآن]] تبذیر را کاری شیطانی و مبذرین را برادران [[شیاطین]] معرفی کرده است. در کتب فقهی تبذیر از عوامل [[حجر]] و ممنوعیت شخص از تصرف در اموالش دانسته شده است.

== مفهوم‌شناسی ==

تبذیر را به معنای پراکندن مال به [[اسراف]]، بی‌اندازه خرج کردن،<ref>دهخدا، لغت نامه، ذیل واژه تبذیر.</ref> بیهوده خرج کردن یا ولخرجی کردن،<ref>عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه تبذیر.</ref> تباه کردن مال<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۰، ص۱۹۳.</ref> و استفاده مال در غیر جای استحقاق خودش<ref>حقی، روح البیان، ج۱۵، ص۱۵۱.</ref> یا استفاده مال در غیر حق و مصارف شرعی<ref>طیب، اطیب البیان، ج۸، ص۲۴۱؛ ج۹، ص۶۵۴.</ref> معنا کرده‌اند. تبذیر همیشه با نوعی پاشیدگی، بی‌نظمی و بی‌برنامگی همراه است<ref>مصطفوی، التحقیق، ذیل واژه بذر.</ref> که از دور ریختن یا پاشیدن بذر در مکانی نامناسب استعاره گرفته شده است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ذیل واژه بذر.</ref> تبذیر را حزبی از [[اسراف]] نیز دانسته‌اند؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۵۰۱.</ref> چراکه هر دو خروج از حد اعتدال است.<br />

تحقق تبذیر را با صرف کردن اموال در راه انجام [[معاصی]] و مخالفت با خدا نیز محتمل دانسته‌اند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۶، ص۵۲؛ عطایی، «اسراف و تبذیر در قرآن».</ref>

=== تفاوت با اسراف ===

تبذیر را زیرمجموعه اسراف قرار داده‌اند به صورتی که در برخی [[روایات]] این دو واژه در یک معنا به کار رفته است. در روایتی از [[امام علی(ع)]] صرف کردن مال در غیر مورد استحقاق آن، اسراف و تبذیر نامیده شده است که موجب سقوط مقام انسان در نزد [[خداوند]] می‌شود؛<ref>نهج البلاغه به تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۲۶، ص۱۸۳.</ref> ولی به رغم ارتباط نزدیک میان این دو واژه، تفاوت‌هایی نیز برای آن دو برشمرده‌اند.

با توجه به تفاوت‌های فوق، تبذیر اگرچه زیر مجموعه اسراف معرفی شد؛ ولی از دیگر اسراف‌ها زشت‌تر شمرده شده است؛<ref>ابوهلال عسکری، الفروق اللغویه، ص۱۱۵؛ روح المعانی، ج۱۵، ص۹۰.</ref> زیرا در آن تجاوز از حلال به حرام و انفاق مال در راه حرام صورت می‌گیرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۱۳؛ مقدس اردبیلی، زبدة البیان، ۱۳۸۶ق، ص۴۰۹.</ref>

کلمه تبذیر در [[قرآن]] سه بار در آیات ۲۶ و ۲۷ [[سوره اسراء]] آمده است. در این آیات مباحثی درباره ادای حق خویشان، مستمندان و در راه‌ماندگان و [[انفاق]] و دوری از اسراف و تبذیر بیان شده است. نهی از تبذیر در این آیه، بعد از دستور به ادای حق خویشان و مستمندان به این دلیل دانسته شده که شخص تحت تاثیر عواطف خویشی بیش از حد استحقاق به آنها انفاق نکند چراکه تبذیر در همه جا نکوهید و رعایت اعتدال در بخشش نیز مورد تاکید است. تشبیه مبذرین به [[شیاطین]] و برادر خواندن آنها با شیاطین در آیه بعد را نیز تاکید بیشتری بر نهی از تبذیر دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۸۸.</ref> وجه برادری و همنشینی مبذرین با شیاطین را همانندی عمل آنها در تباه کردن اموال دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۱۱۲.</ref>

<br />