امام صادق علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

در میان [[امامان شیعه]]، بیشترین روایت از امام صادق(ع) نقل شده است.<ref>پاکتچی، «جعفر صادق(ع)، امام»، ص۲۰۵.</ref> وی همچنین بیشترین شمار راویان را داشته است. اِربِلی شمار روایت‌کنندگان از او را ۴۰۰۰ تن دانسته است.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۷۰۱.</ref> به گفته [[آبان بن تغلب]] شیعیان هرگاه در سخن [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] اختلاف‌نظر پیدا می‌کردند، به سخن [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] تمسک می‌کردند و آنگاه که در سخن علی اختلاف‌نظر داشتند، به سخن امام صادق(ع) رجوع می‌کردند.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۱۲.</ref> به جهت نقل بیشترین روایات فقهی و کلامی از امام صادق(ع)، [[امامیه|مذهب شیعه امامی]] را [[مذهب جعفری]] نیز می‌خوانند.<ref>شهیدی، زندگانی امام صادق، ۱۳۸۴ش، ص۶۱.</ref> امروزه امام صادق(ع) به نام رئیس مذهب جعفری مشهور است.<ref>[http://old.ido.ir/a.aspx?a=1392060904 نجفی، «امام صادق(ع) رئیس مذهب جعفری»، سایت سازمان تبلیغات اسلامی، تایخ درج: ۹ شهریور ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۰ آبان ۱۳۹۶.]</ref>{{سخ}}در سال ۱۳۷۸ق، [[محمود شلتوت |شیخ شَلتوت]] رئیس دانشگاه [[الازهر|الأزهر]] در [[مصر]]، در پی مکاتباتی با[[سید حسین طباطبایی بروجردی| آیت الله بروجردی]]، مذهب جعفری را به رسمیت شناخت و عمل به آن را به لحاظ شرعی [[مباح| جایز]] شمرد.<ref>بی‌آزار شیرازی، همبستگی مذاهب اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص۳۴۴.[http://taghrib.org/farsi/pages/rowad.php?rid=43 «شیخ محمود شلتوت»، سایت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.] «فتوای تاریخی شیخ شلتوت مفتی اعظم عالم تسنن و رئیس دانشگاه الازهر مصر»، درس‌هایی از مکتب اسلام، ش۳، ۱۳۳۸ش.</ref>

در متون حدیثی [[امامیه|شیعه]]، مناظرات و گفتگوهایی میان امام صادق(ع) و [[کلام اسلامی|متکلمان]] مذاهب دیگر و نیز برخی از منکران وجود خدا گزارش شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، اصول کافی، ج۱، ۱۴۰۷ق، ص ۷۹، ۸۰، ۱۷۱–۱۷۳؛ شیخ مفید، اختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۸۹، ۱۹۰.</ref> در برخی از مناظرات، شاگردان امام صادق(ع) در حضور وی در زمینه‌ای که تخصص داشته‌اند، با دیگران مناظره کرده‌اند. در این جلسات امام صادق(ع) بر مناظره نظارت کرده و گاه خود نیز وارد بحث شده است.<ref>کلینی، اصول کافی، ج۱، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۱–۱۷۳.</ref> برای مثال در گفتگو با عالمی از اهل شام که خود درخواست مناظره با شاگردان امام صادق(ع) را داشت، امام از [[هشام بن سالم جوالیقی |هشام بن سالم]] خواست تا در زمینه کلام با او گفتگو کند.<ref>کلینی، اصول کافی، ج۱، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۱–۱۷۳.</ref> همچنین از فردی که قصد مناظره با او را داشت، خواست تا در هر زمینه‌ای که می‌خواهد، ابتدا با شاگردانش گفتگو کند و در صورت غلبه بر آنها با او مناظره کند. آن فرد در زمینه [[قرآن]] با [[حمران بن اعین|حُمران بن اَعیَن]]، در زمینه ادبیات عربی با [[آبان بن تغلب|اَبان بن تَغلِب]]، در فقه با [[زرارة بن اعین |زُراره]] و در کلام با [[مؤمن الطاق]] و هِشام بن سالم مناظره کرد و مغلوب شد.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۲۷۵–۲۷۷.</ref>

امام صادق(ع) به [[سفیان ثوری]] که به دیدار او آمده بود، توصیه کرد به جهت آنکه هردوی آنها را حکومت تحت‌نظر گرفته است، برود.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۴۸.</ref> در حدیث دیگری امام صادق(ع) از [[آبان بن تغلب]] خواسته است که در پاسخ به پرسش‌های فقهی مردم، برای آنکه مشکلی پیش نیاید، دیدگاه‌های علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] را برای‌شان نقل کند.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۳۳۰.</ref> همچنین روایاتی از امام صادق(ع) نقل شده است که بر تقیه تأکید می‌کنند. در برخی از آنها تقیه در جایگاهی برابر با [[نماز]] قرار گرفته است.<ref>فتال نیشابوری، روضةالواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۹۳.</ref>از نظر [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] تحلیل‌گر سیره معصومان، نمودارهای برجسته زندگی امام صادق(ع) عبارتند از:

در برخی [[حدیث|روایات]] از زیارت‌های امام صادق(ع) از قبر [[امام علی(ع)]] سخن آمده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۵و۳۶.</ref> او قبر امام علی(ع) را که تا پیش از آن پنهان بود، به یارانش نشان داد. به گفته [[کلینی]]، وی روزی یزید بن عمرو بن طلحه را به مکانی میان حیره و [[نجف]] برد و قبر جدش حضرت امام علی(ع) را به او نشان داد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۷۱.</ref> [[شیخ طوسی]] نیز نقل کرده است امام صادق(ع) نزد قبر امام علی(ع) آمد، [[نماز]] خواند و سپس مکان قبر را به [[یونس بن ظبیان|یونس بن ظَبیان]] نشان داد.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۵.</ref>

از روایتی که [[محمد بن عمر کشی|کَشّی]] درباره مناظره شاگردان امام صادق(ع) نقل کرده است، به دست می‌آید که برخی شاگردان او در زمینه‌های خاصی تخصص داشته‌اند.<ref>پاکتچی، «جعفر صادق(ع)، امام»، ص۱۹۹.</ref> طبق این روایت [[حمران بن اعین|حُمران بن اَعیَن]] در [[علوم قرآن|علوم قرآنی]]، [[آبان بن تغلب|اَبان بن تَغلِب]] در ادبیات عرب، [[زرارة بن اعین|زُراره]] در [[فقه]] و [[مؤمن الطاق|مؤمن الطّاق]] و [[هشام بن سالم جوالیقی|هِشام بن سالم]] در [[کلام اسلامی|کلام]] تخصص داشته‌اند.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۲۷۵–۲۷۷.</ref> برخی دیگر از شاگردان امام صادق(ع) که در زمینه کلام تخصص داشتند، عبارت‌اند از [[حمران بن اعین|حُمران بن اَعیَن]]، [[قیس ماصر|قیس ماصِر]] و [[هشام بن حکم|هشام بن حَکَم]].<ref>پاکتچی، «جعفر صادق(ع)، امام»، ص۱۹۹.</ref>

* [[حدیث جنود عقل و جهل]] این حدیث گزارشی است از امام صادق(ع) به روایت [[سماعة بن مهران |سَماعة بن مهران]] درباره خلقت عقل و لشگریانی که خداوند به جهت جایگاه عقل و اطاعت و تسلیمش برای او قرار داده و نیز لشگریانی که برای جهل به عنوان نقطه مقابل عقل قرار داده است.<ref>الکلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، صص۲۱–۲۰.</ref>

* [[مقبوله عمر بن حنظلة|مقبوله عُمَر بن حَنظَله]]:<ref>به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۶۷.</ref> برخی از فقیهان شیعه، از این حدیث معیارهایی برای حل [[تعارض روایات]] به دست آورده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ انصاری، فرائد الاصول، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۹–۶۱.</ref> طرفداران [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] نیز برای اثبات آن به این حدیث استناد می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به امام خمینی، الحکومة الاسلامیه، ۱۴۲۹ق/۲۰۰۸م، ص۱۱۵–۱۲۱؛ مصباح یزدی، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۰.</ref>

پس از شهادت امام صادق(ع) فرقه‌های مختلفی در شیعه به وجود آمد و هر گروه یکی از پسران او را امام شمردند. بیشتر شیعیان، امامت [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام موسی کاظم(ع)]] را به عنوان امام هفتم پذیرفتند.<ref>پاکتچی، «جعفر صادق(ع)، امام»، ص۱۸۸.</ref> گروهی از شیعیان، مرگ [[اسماعیل پسر امام صادق(ع) |اسماعیل]]، پسر ارشد امام صادق(ع) را انکار کرده، او را شایسته [[امامت]] می‌دانستند. شماری از این گروه، که از حیات اسماعیل مأیوس شدند، پسر اسماعیل، [[محمد بن اسماعیل بن جعفر الصادق|محمد]] را امام دانستند. این گروه به [[اسماعیلیه]] شهرت یافتند. برخی دیگر [[ عبدالله بن جعفر الصادق|

* رساله اَهلیلَجه. در این رساله امام صادق(ع) با پزشکی هندی درباره [[اثبات وجود خدا |اثبات وجود خدا]] گفتگو کرده است. به گفته [[سید محسن امین]]، [[سید ابن طاووس]]، این کتاب را معتبر دانسته است. همچنین او از ابن‌ندیم نویسنده [[الفهرست (ابن‌ندیم) |فهرست ابن‌ندیم]] نقل کرده که نگارش این کتاب توسط امام صادق(ع) از محالات است.<ref>امین، اعیان الشیعه، دارالتعارف، ج۱، ص۶۶۳.</ref>