۱۷٬۱۳۹
ویرایش
خمسه (نماد): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←کاربردها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (←کاربردها) |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==کاربردها== | ==کاربردها== | ||
برخی کاربردهای خمسه در نزد شیعیان عبارتند از: | |||
*استفاده‌های حمایتی و تعویذی، رایج‌ترین صورت کاربرد نمادهای خمسه در جهان اسلام نیز بوده است.<ref>حمودی، ص ۱۲۱ و تصویر ۱۲۲؛ احمد امین، ذیل خمسة و خمیسة ؛ شمیل، ص۹۲؛ هدایت و قائمیان، ص۸۴، تصویر</ref> | *استفاده‌های حمایتی و تعویذی، رایج‌ترین صورت کاربرد نمادهای خمسه در جهان اسلام نیز بوده است.<ref>حمودی، ص ۱۲۱ و تصویر ۱۲۲؛ احمد امین، ذیل خمسة و خمیسة ؛ شمیل، ص۹۲؛ هدایت و قائمیان، ص۸۴، تصویر</ref> | ||
*[[شیعیان]] معمولاً در بالای [[توغ|توغ‌ها]] و علم‌هایی که به ویژه در مراسم [[عزادرای]] دهۀ اول [[محرم]] از آنها استفاده می‌شود، پنجه‌ای فلزی نصب می‌کنند.<ref>اوبن، ص۱۶۶؛ همایونی، ص۴۲۲؛ مردم نگاری، مراسم عزاداری ماه محرم در شهرستان بیرجند، ص۵۷؛ دونالدسون، ص۲۰۸</ref> | *[[شیعیان]] معمولاً در بالای [[توغ|توغ‌ها]] و علم‌هایی که به ویژه در مراسم [[عزادرای]] دهۀ اول [[محرم]] از آنها استفاده می‌شود، پنجه‌ای فلزی نصب می‌کنند.<ref>اوبن، ص۱۶۶؛ همایونی، ص۴۲۲؛ مردم نگاری، مراسم عزاداری ماه محرم در شهرستان بیرجند، ص۵۷؛ دونالدسون، ص۲۰۸</ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
*خمسه در نذرها نیز حضور داشت؛ برخی خانواده‌های [[تهران]] قدیم [[نذر]] می‌کردند که اگر چشم یا دست کودکشان علاج یابد، چشم یا دستی نقره‌ای تهیه و در [[ضریح]] [[:رده:امامزادگان|امامزاده‌ای]] نصب کنند.<ref> جودت، ص۱۵۱</ref> | *خمسه در نذرها نیز حضور داشت؛ برخی خانواده‌های [[تهران]] قدیم [[نذر]] می‌کردند که اگر چشم یا دست کودکشان علاج یابد، چشم یا دستی نقره‌ای تهیه و در [[ضریح]] [[:رده:امامزادگان|امامزاده‌ای]] نصب کنند.<ref> جودت، ص۱۵۱</ref> | ||
*در تهیۀ حلواها و آشهای سفره‌های نذری، یا در سمنوپژان نوروز، زنان حاضر در مراسم از شب تا صبح منتظر می‌ماندند تا جای پنجۀ حضرت [[فاطمه(س)]] یا حضرت [[عباس بن علی|عباس (ع)]] را بر روی محتویات ظرف آش یا سمنو مشاهده کنند.<ref>هدایت، ص۶۳-۶۴؛ مستوفی، ج۱، ص۲۸۶؛ شکورزاده، ص۲۹، ۵۶؛ نوروز در ترکمنستان، ص۲۷</ref> | *در تهیۀ حلواها و آشهای سفره‌های نذری، یا در سمنوپژان نوروز، زنان حاضر در مراسم از شب تا صبح منتظر می‌ماندند تا جای پنجۀ حضرت [[فاطمه(س)]] یا حضرت [[عباس بن علی|عباس (ع)]] را بر روی محتویات ظرف آش یا سمنو مشاهده کنند.<ref>هدایت، ص۶۳-۶۴؛ مستوفی، ج۱، ص۲۸۶؛ شکورزاده، ص۲۹، ۵۶؛ نوروز در ترکمنستان، ص۲۷</ref> | ||
*دهها زیارتگاه با این عنوان که جای پنجۀ یکی از اولیا از جمله [[امام علی(ع)]] یا حضرت عباس در آنجا بر سنگی نقش بسته، مورد احترام است و [[زیارت]] می‌شود و معمولا محل یا کوچه‌ای که زیارتگاه پنجه در آن واقع است بدان می‌نامند.<ref> تاورنیه، ج۱، ص۲۱۱</ref> | *دهها زیارتگاه با این عنوان که جای پنجۀ یکی از اولیا از جمله [[امام علی(ع)]] یا حضرت عباس در آنجا بر سنگی نقش بسته، مورد احترام است و [[زیارت]] می‌شود و معمولا محل یا کوچه‌ای که زیارتگاه پنجه در آن واقع است بدان می‌نامند.<ref> تاورنیه، ج۱، ص۲۱۱</ref>به گفتۀ ترکها، امام علی (ع) چند روز در غاری در شهر [[حلب]] منزل داشته و اثر پنجۀ دست خود را بر دیوار به یادگار نهاده است؛ تنها در یک شهر یاران آذرشهر (دهخوارقان)، سه زیارتگاه به نام علی پنجه سی وجود دارد: بر سنگی در مسجد زینیبۀ محلۀ پراپر، بر سنگی در مسجد محلۀ دیزج سفلا که در ۱۳۸۱ش به [[سرقت]] رفت، و بر سنگی در مسجد محلۀ کردان.<ref> جعفر زاده، ص۴۴</ref> | ||
*زیارتگاه محله و خیابان گنجه شاه در [[کاشان]] به زعم برخی مردمان، مدفن دست بریدۀ حضرت عباس است و داخل حرم مجسمه ای از این دست به طول حدود یک متر، پشت شیشه نگهداری و زیارت می‌شود.<ref> نراقی، ص۱۲۸-۱۲۹؛ غروی، ص۲۵۴؛ برای نمونه های دیگر: (مسجدی در قزوین با اثر پنجۀ علی)، سرنا، ص۲۵۲-۲۵۳؛ پوچه پنجه در مشهد که نقش پنجه روی سنگی در شبهای جمعه در آنجا زیارت می شود. محقق، ص۳۶۹؛ حمام پنجه علی در یزد، هدایت، ص۱۱۳؛ زیارتگاه پنجه علی در پاطاق کرمانشاه، فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ج۴۵، ص۴۲</ref> | |||
تنها در یک شهر یاران آذرشهر (دهخوارقان)، سه زیارتگاه به نام علی پنجه سی وجود دارد: بر سنگی در مسجد زینیبۀ محلۀ پراپر، بر سنگی در مسجد محلۀ دیزج سفلا که در ۱۳۸۱ش به [[سرقت]] رفت، و بر سنگی در مسجد محلۀ کردان.<ref> جعفر زاده، ص۴۴</ref> | |||
زیارتگاه محله و خیابان گنجه شاه در [[کاشان]] به زعم برخی مردمان، مدفن دست بریدۀ حضرت عباس است و داخل حرم مجسمه ای از این دست به طول حدود یک متر، پشت شیشه نگهداری و زیارت | |||
*در [[شبه قاره]] نیز معتقدان پنج پیر پنجه‌هایی آهنین را با آداب و آیین، [[زیارت]] و بر آنها نذر می کنند.<ref>برای نمونه های پنجۀ امام علی و پنجۀ امام حسین در شبه قاره، مرزا سنگین بیگ، ص۴۴-۵۴</ref> | *در [[شبه قاره]] نیز معتقدان پنج پیر پنجه‌هایی آهنین را با آداب و آیین، [[زیارت]] و بر آنها نذر می کنند.<ref>برای نمونه های پنجۀ امام علی و پنجۀ امام حسین در شبه قاره، مرزا سنگین بیگ، ص۴۴-۵۴</ref> | ||
*از نقوش خمسه به ویژه به صورت چکیده نگار یا استیلیزه، در خال کوبی‌های تعویذی یا آرایشی نیز می‌شده است.<ref>سترمارک، ص۲۹-۳۰ و تصاویر ۱-۵-۶-۸-۹.</ref> این اشکال را با قیر، حنا یا رنگ آبی بر قسمت‌هایی از صورت، نوک بینی یا بازو خال کوبی می‌کردند.<ref> سترمارک، ص۳۰</ref> | *از نقوش خمسه به ویژه به صورت چکیده نگار یا استیلیزه، در خال کوبی‌های تعویذی یا آرایشی نیز می‌شده است.<ref>سترمارک، ص۲۹-۳۰ و تصاویر ۱-۵-۶-۸-۹.</ref> این اشکال را با قیر، حنا یا رنگ آبی بر قسمت‌هایی از صورت، نوک بینی یا بازو خال کوبی می‌کردند.<ref> سترمارک، ص۳۰</ref> | ||