آیه تطهیر: تفاوت میان نسخه‌ها

درباره معنای «رجس» [[مفسران]] اختلاف نظر دارند و برای آن معانی مختلفی ذکر کرده‌اند، از جمله: [[گناه]]، [[فسق]]، [[شیطان]]، [[شرک]]، شک، [[بخل]]، [[طمع]]، [[هوای نفس]] و [[بدعت]].<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳۸.</ref> علامه طباطبایی بر آن است که رجس- به کسره را، و سکون جیم- صفتی است از ماده رَجاسَت، یعنی پلیدی و قذارت. پلیدی و قذارت هیاتی است در نفس آدمی، که او را وادار به اجتناب و نفرت می‌نماید، مانند پلیدی رذائل. چنان که در آیه شریفه:  {{متن قرآن|وَ أَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَی رِجْسِهِمْ وَ ماتُوا وَ هُمْ کافِرُونَ|سوره=[[سوره انعام]]|آیه=۱۲۵}}  آمده است. و نیز هیاتی است در ظاهر موجود پلید، که باز آدمی از آن نفرت می‌نماید مانند پلیدی خوک که فرمود:  {{متن قرآن|أَوْ لَحْمَ خِنزِیرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ |سوره=[[سوره انعام]]|آیه=۱۴۵}}  <ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۲.</ref>

 

پس این کلمه به هر معنا که باشد نسبت به انسان عبارت است از ادراکی نفسانی و اثری شعوری، که از علاقه و بستگی قلب به اعتقادی باطل، یا عملی زشت حاصل می‌شود، وقتی می‏گوییم (انسان پلید، یعنی انسانی که به خاطر دل بستگی به عقاید باطل، یا عمل باطل دلش دچار پلیدی شده است.<ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۲.</ref>

مفسران درباره مصادیق [[اهل بیت]] در این [[آیه]]، اختلاف نظر دارند. برخی مصداق آن را امام علی(ع)، حضرت زهرا(س)و حسنین(ع) و گروهی مصداق آن را همسران پیامبر(ص) یا اشخاصی که [[زکات|زکات دادن]] به آنها [[حرام]] است، دانسته‌اند.<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج ۳، ص۷۹۸؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸؛ ابن عطیه، المحرر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج ۱۳، ص۷۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۷۹۹؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۹؛ بن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج ۳، ص۷۹۸؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸.</ref> برخی از این نظرات بدین شرح است:

'''نظر اول:''' بسیاری از [[صحابه]]، مراد از اهل بیت را [[علی(ع)]] و [[فاطمه(س)]] و [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] دانسته‌اند. [[انس بن مالک]]، [[ابو سعید خدری|ابوسعید خُدْری]]، [[ام سلمه]]، [[عایشه]]، [[سعد بن ابی وقاص|سعدبن ابی وقّاص]]، [[عبدالله بن جعفر]] و [[عبدالله بن عباس]]، به این نظر معتقد هستند.{{مدرک}} از [[امامان شیعه|امامان شیعه(ع)]] نیز احادیثی در تأیید این نظر نقل شده است.<ref>ابن عطیه، المحرر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج ۱۳، ص۷۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۷۹۹؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۹.</ref>{{منبع بهتر}}

مفسران شیعه از جمله [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] و [[علامه طباطبایی]]  نیز معتقدند این آیه در شأن [[اصحاب کساء]] نازل شده و در میان [[شیعیان]] به حد [[تواتر]] رسیده است.<ref>ابن حکم، تفسیر الحبری، ۱۴۰۸ق، ص۲۹۷-۳۱۱؛ طبرسی، مجمع البیان، مؤسسه الاعلمی، ج۸، ص ۱۵۵-۱۵۷؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref> همچنین، از امامان شیعه احادیثی نقل شده است که اهل بیت(ع) علاوه بر [[پنج تن]]، دیگر امامان شیعه نیز هستند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۸۷؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۲، ص۳۴.</ref>  

[[ابن کثیر]]، از علمای [[اهل سنت]] نیز، در [[تفسیر]] آیه تطهیر، روایتی از [[امام حسن (ع)]] نقل می‌کند که وی بر [[منبر]] گفته است: «ما آن اهل بیتی هستیم که خدا درباره‌شان این آیه را فرموده است». ابن کثیر همچنین از [[امام سجاد(ع)]] نیز نقل می‌کند که در پاسخ مردی از [[شام]] گفته است: «ما مصداق این اهل بیتیم».<ref>ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۷۱.</ref>

'''نظر دوم:''' به باور برخی، مراد از اهل بیت، [[همسران پیامبر(ص)]] هستند؛ زیرا سیاق آیه در بیان احوال ایشان است. از عِکْرِمَه مولای ابن عباس و مقاتل بن سلیمان احادیثی با این مضمون نقل شده است؛<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج ۳، ص۷۹۸؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸.</ref> ولی مفسران شیعی معتقدند، طبق ظاهر آیه تطهیر، مراد از اهل بیت(ع)، علی(ع)، فاطمه(س) و [[حسنین(ع)]] هستند، زیرا اگر منظور همسران پیامبر باشد، باید به جای "عَنکُم"، "عَنکُنَّ" و به جای "یطَهِّرَکُم"، "یطَهِّرَکُنَّ" می‌آمد.<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۴، ص۱۸۳؛ حسینی طهرانی، مهرتابان، ۱۴۰۲ق، ص۲۹۰-۲۹۲.</ref> چرا که هیچ‌گاه صحیح نیست ضمیر مردان را به زنان ارجاع داد. <ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۰</ref>  

مفسران شیعی همچنین در پاسخ به این پرسش که چگونه در این [[سوره]]، وسط بیان وظایف [[:رده: همسران پیامبر|زنان پیامبر(ص)]] مطلبی گفته شده که شامل زنان [[پیامبر(ص)]] نمی‌شود، گفته‌اند؛ این گونه سخن گفتن، در روش فصیحان عرب، شناخته شده است و در قرآن به آیات فراوان برمی‌خوریم که در کنار هم قرار دارند، ولی از موضوعات گوناگونی سخن می‌گویند و از [[روایات]] استفاده می‌شود که این بخش جداگانه نازل شده، ولی هنگام گردآوری [[قرآن]] در کنار هم قرار داده شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، مؤسسة الاعلمی، ج۸، ص۵۶۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref>  

نیز باید خاطر نشان کرد هیچ یک از همسران پیامبر، ادعا نکرد که من در زمره اهل بیت علیهم السلام هستم واگر چنین بود (به ویژه در نزاع‌هایی که با دیگران پیدا می‏کردند) به آیه تطهیر تمسک می‌کردند. مورخین نیز چنین ادعایی را ثبت نکرده‌اند. بلکه آنان از لغزش‌های برخی از [[همسران پیامبر]] به خصوص بعد از رحلت آن حضرت پیامبر گزارش‌های متعددی ذکر کرده‌اند.  

'''نظر سوم:''' [[زید بن ارقم|زید بن اَرْقَم]]، [[صحابی پیامبر(ص)]]، با مردود دانستن شمول آیه نسبت به همسران پیامبر٬ معتقد است مراد از اهل بیت کسانی هستند که خداوند [[زکات]] دادن به آنان را [[حرام]] گردانیده است و آنان از نزدیکان پیامبر(ص)، از قبیل [[آل علی]] و [[آل عقیل]] و [[آل جعفر بن ابی طالب]] هستند و منظور از تطهیر، پاک گردانیدن از دریافت و مصرف [[صدقه]] و زکات، است.<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار الفکر، ج۲، ص۱۸۷۴؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۸۰۲؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸.</ref>