وقف: تفاوت میان نسخه‌ها

وقف از [[ابواب فقه]] است و در کتاب‌های [[فقه|فقهی]]، از شرایطِ صحت و احکام آن، به‌طور مفصل سخن می‌آید. وقف به دو قسم [[وقف خاص]] و [[وقف عام]] تقسیم شده است.

وقف در اصطلاح [[فقیهان]] عقدی است که در آن، مالی بخشیده می‌شود تا تنها از منافعش استفاده ‌شود.<ref>نگاه کنید به محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸، ج۲، ص۱۶۵؛ علامه حلی، تحریر الاحکام الشریعه، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۲۸۹.</ref> برای مثال، مکانی به فقرا اختصاص داده می‌شود تا فقرا از منافع آن بهر ببرند، بدون اینکه آن مکان قابل خرید و فروش باشد.<ref>مشکینی، مصطلحات‌الفقه، ۱۴۲۸ق، ص۵۶۷.</ref> در وقف، مال از ملکیت واقف خارج می‌شود<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸، ج۲، ص۱۷۱.</ref> و نه او و نه آن‌ها که مال برایشان وقف شده است، حق فروش یا بخشیدن آن را ندارند.<ref>مشکینی، مصطلحات‌الفقه، ۱۴۲۸ق، ص۵۶۷.</ref>

وقف همان «صدقه جاریه» دانسته شده<ref>مشکینی، مصطلحات‌الفقه، ۱۴۲۸ق، ص۵۶۷؛ نگاه کنید به طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۴.</ref> که در [[حدیث|احادیث]] به کار رفته است؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۵۷.</ref> چرا که منافع آن پیوسته باقی می‌ماند.<ref> طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۴.</ref>

==جایگاه و اهمیت==

وقف از موضوعات پربحث میان مسلمانان بوده و به‌جز نوشته‌های فقهی، کتاب‌های مستقل و همچنین مقالات بسیاری در این زمینه نوشته شده است. در کتاب مأخذشناسی وقف، نوشته سیداحمد سجادی، ۶۲۳۹ نوشته در زمینه وقف، شامل کتاب، مقاله، پایان‌نامه، نسخه خطی، خبر و گزارش مجلات معرفی شده است.<ref>طالعی، «معرفی و نقد "مأخذشناسی وقف"»، ص۲۵.</ref>

[[پرونده:وقف‌نامه شاه سلطان حسین.jpg|بندانگشتی|صفحه نخست وقف‌نامه [[شاه سلطان حسین صفوی|شاه‌سلطان حسین]]، به‌خط [[احمد نیریزی]]، خوش‌نویس بنام قرن دوازدهم قمری که در آن مزرعه‌ای به نام ایزدخواست، موسوم به علی‌آباد، وقف شده است.]]

وقف را دارای پیشینه‌ای دراز دانسته‌اند و گفته‌اند پیش از اسلام هم وجود داشته است.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۷.</ref> اما پس از [[اسلام]]، از همان زمانِ [[پیامبر(ص)]]، به امری رایج میان مسلمانان تبدیل شد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۷، ۶۶.</ref> نخستین بار، خود پیامبر زمینی را برای استفاده [[ابن سبیل|ابن‌السبیل]] وقف کرد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۵.</ref> همچنین از [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل شده که از میان [[صحابه]] کسی نبود که به‌لحاظ مالی توانایی داشته باشد، اما چیزی وقف نکند.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۶۶.</ref>

سپس موقوفات مسلمانان چنان گسترش یافت که در دوره [[بنی‌امیه]]، تشکیلاتی برای اداره آن تأسیس شد و از این دوره به بعد، دولت عهده‌دار اداره موقوفات شد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۶۹-۷۰.</ref>

در برخی از نوشته‌ها درباره وقف، از آثار اقتصادی و اجتماعی وقف هم سخن آمده است.<ref>برای نمونه، نگاه کنید به قحف، الوقف الاسلامی، ۱۴۲۱ق، ص۶۶-۷۲؛ سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ص۱۴۴-۱۵۸.</ref> بر اساس گزارش‌های تاریخی، برخی از موارد وقف و مصارف ‌آن‌ها عبارت بوده است از: احداث مساجد، مدارس، کتابخانه‌ها و بیمارستان‌ها، تیمارستان‌ها، آب‌انبارها، قنات‌ها و رسیدگی به [[فقرا]] و [[ایتام]] و معلولان و زندانیان و تأمین مخارج زندگی علما.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ص۱۴۵-۱۴۶.</ref> ازاین‌رو گفته‌اند وقف در حوزه‌های تأمین اجتماعی، بهداشت و درمان و گسترش علوم و فنون نقش داشته است.<ref> نگاه کنید به سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ص۱۴۴-۱۵۸.</ref>

وزارت اوقاف  و امور اسلامی کویت<ref>[http://vaghflib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/520 سازمان اوقاف، آشنایی با نظام مدیریت وقف و امور خیریه در کشور کویت، ۱۳۹۶، ص۶۶.]</ref>  

و شورای عالی اوقاف عربستان سعودی است.<ref>[http://vaghflib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/556 سازمان اوقاف، آشنایی با نظام مدیریت وقف و امور خیریه در کشور عربستان سعودی، ۱۳۹۶، ص۸۳.]</ref>

==شرایط صحت وقف==