سازمان وکالت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سازمان وکالت'''، شبکه‌ای ارتباطی متشکل از [[امام معصوم(ع)]] و عده‌ای از [[شیعیان]] نزدیک و وفادار به امام(ع) که تقریبا همزمان با روی کار آمدن [[بنی عباس]] (۱۳۲ق.) و عصر [[امام صادق]](ع) تأسیس، و با فرارسیدن عصر [[غیبت کبرا]] و وفات [[علی بن محمد سمری]] آخرین سفیر [[امام عصر(ع)]] (۳۲۹ق) منحل شد. این سازمان نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد اهداف امامان معصوم علیهم السلام داشته است. ساختار و شالودۀ این سازمان به ظاهر برای جمع‌آوری و تحویل وجوه شرعی و پاسخگویی به مسائل و شبهات شیعیان به وجود آمد. کتاب [[سازمان وکالت (کتاب)|سازمان وکالت ]] به این موضوع پرداخته است.

*بسط و گسترش مکتب اهل بیت، گستردگی سرزمین‌های اسلامی و پراکندگی جمعیت شیعه و دشواری رفت و آمد و مواصلات از یک سو و نیاز مبرم شیعیان به راهنمایان مورد اعتماد جهت رفع شبهات و نیازهای عقیدتی و فقهی در دنیای آن روز که مملوّ از خطوط و جریان‌های رنگارنگ سیاسی و مذهبی بود.

*پیدایش سازمان وکالت همزمان با روی کار آمدن بنی عباس می‌تواند گویای این نکته باشد که سیاست سرکوب و خفقان بنی عباس و برخورد خشن آنان با علویان، به ویژه ائمه معصوم علیهم السلام و پیروانشان، نیز نقش زیادی در پیدایش این تشکیلات به ویژه در کم و کیف این شبکه داشته است؛ چرا که ائمه علیهم السلام در چنین شرایطی نمی‌توانستند به راحتی با شیعیان رابطه برقرار کنند و ایشان را به حضور بپذیرند. پذیرش شیعیان از سوی ائمه و حتی صرف اطلاع حکومت از اعتقاد افراد به تشیع، در بسیاری موارد برای شیعیان خطر جانی و حداقل ضرر مالی در پی داشت؛ همچنان که این امر برای ائمه علیهم السلام نیز بدون دردسر نبود. در این جو خفقان و سرکوب، شبکه وکالت که در بین ایشان شخصیت‌های برجسته علمی و مورد اعتماد نیز حضور داشتند، می‌توانست درصد زیادی از ضایعه عدم امکان دسترسی مستقیم و سهل به محضر ائمه را جبران کند.

*در پیش بودن عصر غیبت و لزوم ایجاد آمادگی ذهنی و عملی در میان جامعه شیعه و انس و الفت دادن آنان با دوران [[غیبت کبرا|غیبت تامه]].<ref>دشتی، ص۱۰۲.</ref>

*نقش مالی، یا دریافت وجوه شرعی; همچون [[خمس]]، [[زکات]]، [[نذر]] و یا هدایای شیعیان و تحویل آنها به [[امامان شیعه]](ع) و مصرف آنها در مواردی همچون: مصرف بر ضد حاکمیت عباسی، و رفع نیازهای اقتصادی امامان(ع) و شیعیان نیازمند.مدیریت معصومانه ومدبرانه  امامان معصوم(ع) در این زمینه گاه موجب سردرگمی حاکمان جور و تحیرشان شده است. نمونه ای از آن دستور امام زمان (ع) در مقطعی به وکلا مبنی بر نگرفتن وجوهات و اظهار بی خبری و بی اطلاعی کردن از ارتباط با امام زمان(ع) است که باعث سردر گمی جاسوس های وخیر چین های مخفی حکومت شد. <ref>کلینی، کافی، باب مولد الحجه، ج۲، ص۴۶۷.

</ref>

*نقش ارتباطی بین مناطق شیعه نشین و مراکز استقرار ائمه(ع)، به وسیله نامه، ملاقات حضوری، پیک و قاصد و یا طرق خارق العاده.

*نقش مبارزاتی بر ضد منحرفان و مدعیان دروغین وکالت و بابیت برای ائمه(ع) که به ویژه در آستانه عصر غیبت و در این عصر، رو به فزونی نهادند.

*'''مرحله اول، آغاز و شکل‌گیری سازمان''': این مرحله از زمان [[امام صادق(ع)]] و در خلال سال‌های ۱۲۵-۱۳۷ق شروع شد.

*'''مرحله دوم، انسجام سازمان و گسترش فعالیت آن''': این مرحله از زمان [[امام کاظم|امام کاظم(ع)]] آغاز شد و آن حضرت به بسط و گسترش سازمان اقدام کرد. این روند تا پایان دوره امامت امام جواد(ع) ادامه یافت.

*'''مرحله سوم، تکامل سازمان''': با وجود جو خفقان در زمان امامَین عسکریین(ع) و تحت نظر قرار داشتن این دو امام، آنها توانستند روند تکاملی سازمان را ادامه دهند و آن را برای ورود شیعیان به عصر غیبت امام دوازدهم آماده کنند.

*'''مرحله چهارم، اوج فعالیت''': اوج فعالیت سازمان وکالت در عصر غیبت صغرا (۲۵۵-۳۲۹ق) است. در این مرحله، به علت عدم حضور امام دوازدهم(عج)، نواب چهارگانه در رأس سازمان قرار گرفته و واسطه بین امام(ع) و سایر وکلا بودند.

*'''مرحله پنجم، پایان کار سازمان''': با شروع غیبت کبرا و صدور توقیع آخر امام دوازدهم(ع) و مرگ نایب چهارمِ امام (علی‌بن‌محمد سمری) فعالیت سازمان وکالت نیز به پایان رسیدو وکلای امام در شهرهای مختلف، از دریافت وجوه مالی مربوط به امام و همچنین ادعای ارتباط با [[امام زمان(ع)]] خودداری کردند.<ref>[http://tarikh.nashriyat.ir/node/615 جباری، بررسی تطبیقی سازمان دعوت عباسیان و سازمان وكالت اماميه (مراحل شكل‌گیری و عوامل پیدایش)، ۱۳۸۹ش].</ref>

{{ستون-شروع|2}}

*[[امام مهدی(ع)]] / ۴ نفر. <ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4349/31785 از سازمان وکالت تا فقاهت]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>

مؤلف، موضوع سازمان وکالت در عصر ائمه (ع) و معرفی وکلای آنان را از جمله مباحث اساسی و تعیین‌کننده در تحلیل و شناخت ابعاد گوناگون حیات ائمه و پیروان آنها می‌داند. وی می‌نویسد:

:::«''امامان شیعه(ع) با لحاظ نمودن مقتضیات و ضرورت‌های موجود، اقدام به ایجاد تشکیلاتی نمودند که با سهولت بیشتری بتوانند با شیعیانشان در دورترین نقاط عالم اسلامی مرتبط بوده و شیعیان نیز از طریق این شبکه ارتباطیِ مطمئن بتوانند نیازهای شرعی و دینی خود را مرتفع سازند. این تشکیلات که از نیمه دوم عصر امامت، یعنی از عصر امام صادق(ع) به بعد آغاز به کار نمود، رفته رفته دارای نظم و گستردگی و هماهنگی بیشتری شد تا آنجا که در بعضی اعصار همچون عصر امامین [[عسکریین]](ع) و سپس در عصر [[غیبت امام زمان|غیبت]]، به اوج گسترش و انسجام رسید و غالب نقاط شیعه‌نشین آن زمان در عالم اسلامی را زیر پوشش قرار داد.''»<ref>سازمان وکالت، ج۱، ص۱۷.</ref>

{{پانویس2}}

*[http://tarikh.nashriyat.ir/node/615 جباری، محمدرضا/ ملبوبی، محمدكاظم، بررسی تطبیقی سازمان دعوت عباسیان و سازمان وكالت اماميه (مراحل شكل‌گیری و عوامل پیدایش)، قم، تاریخ در آیینه پژوهش، سال هفتم، شماره سوم، پاييز۱۳۸۹ش، ص۷۵ـ۱۰۴].

*[http://www.hawzah.net/fa/magazine/view/4385/5780/58179/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%A6%D9%85%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 نقش سیاسی سازمان وکالت در عصر حضور ائمه علیهم السلام]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، مجله فرهنگ جهاد تابستان 1384، شماره 40.