سازمان وکالت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سازمان وکالت''' ، مجموعه‌‏ای متشکل از امام [[معصوم]] (ع) و عده‌‏ای از شیعیان نزدیک و وفادار به امام(ع)<ref>جباری، سازمان وکالت ص۸</ref> که تقریبا همزمان با روی کار آمدن بنی عباس (۱۳۲ق.) و عصر امام صادق(ع)تأسیس گردید، و با فرا رسیدن عصر [[غیبت کبرا]] و وفات [[علی بن محمد سمری]] ـ آخرین سفیر امام عصر علیه السلام ـ (۳۲۹ق.) منحل گردید. این سازمان نقش مهم و تعیین کننده ای درجهت پیشبرد اهداف امامان معصوم علیهم السلام داشته است. ساختار و شالوده ی این سازمان به ظاهر برای جمع آوری و تحویل وجوه شرعی و پاسخگویی به مسائل و شبهات شیعیان بوجودآمد.

*پیدایش سازمان وکالت همزمان با روی کار آمدن بنی عباس می تواند گویای این نکته باشد که سیاست سرکوب و خفقان بنی عباس و برخورد خشن آنان با علویان، به ویژه ائمه معصوم علیهم السلام و پیروانشان، نیز نقش زیادی در پیدایش این تشکیلات به ویژه در کم و کیف این شبکه داشته است؛ چرا که ائمه علیهم السلام در چنین شرایطی نمی توانستند به راحتی با شیعیان رابطه برقرار کنند و ایشان را به حضور بپذیرند. پذیرش شیعیان از سوی ائمه و حتی صرف اطلاع حکومت از اعتقاد افراد به تشیع، در بسیاری موارد برای شیعیان خطر جانی و حداقل ضرر مالی در پی داشت؛ همچنان که این امر برای ائمه علیهم السلام نیز بدون دردسر نبود. در این جو خفقان و سرکوب، شبکه وکالت که در بین ایشان شخصیتهای برجسته علمی و مورد اعتماد نیز حضور داشتند، می توانست درصد زیادی از ضایعه عدم امکان دسترسی مستقیم و سهل به محضر ائمه را جبران کند.

*جمع آوری سهم امام و سادات ـ خمس ـ و هدایا و نذورات و رساندن آن به دست امام و یا صرف آن در موارد تعیین شده از سوی امام و نیز اداره مستغلات موقوفه ائمه(ع).

*در پیش بودن عصر غیبت و لزوم ایجاد آمادگی ذهنی و عملی در میان جامعه شیعه و انس و الفت دادن آنان با دوران غیبت تامه.<ref>دشتی، ص102.</ref>

*نقش مالی، یا دریافت وجوه شرعی; همچون [[خمس]]، [[زکات]]، [[نذر]] و یا هدایای شیعیان و تحویل آنها به [[امامان شیعه]] (ع) و مصرف آنها در مواردی همچون: مصرف بر ضد حاکمیت عباسی، و رفع نیازهای اقتصادی امامان (ع) و شیعیان نیازمند.

*نقش ارتباطی بین مناطق شیعه نشین و مراکز استقرار ائمه (ع)، به وسیله نامه، ملاقات حضوری، پیک و قاصد و یا طرق خارق العاده.

*نقش سیاسی و مبارزاتی بر ضد حاکمیت عباسی از طریق فعالیت مخفیانه ای که به انسجام و تقویت شیعیان و امامان آنها می انجامید.

*نقش اجتماعی و خدماتی نسبت به ائمه (ع) و شیعیان، از طریق حضور در میان شیعیان و رفع نیازها و مشکلات ایشان.

*نقش مبارزاتی بر ضد منحرفان و مدعیان دروغین وکالت و بابیت برای ائمه (ع) که به ویژه در آستانه عصر غیبت و در این عصر، رو به فزونی نهادند.

*مرحله اول، آغاز و شكل‌گيري سازمان: اين مرحله به عقيده نگارنده از زمان [[امام صادق(ع)]] و در خلال سال‌هاي ۱۲۵ـ۱۳۷ق  شروع شد. دلايل اين نظر در ادامه خواهد آمد.

*مرحله دوم، انسجام سازمان و گسترش فعاليت آن: اين مرحله از زمان [[امام كاظم |امام كاظم(ع)]] آغاز شد و آن حضرت به بسط و گسترش سازمان اقدام فرمود۶۲ و اين روند تا پايان دوره امامت امام جواد(ع) ادامه يافت.

*مرحله سوم، تكامل سازمان: با وجود جو خفقان در زمان امامَين عسكريين(ع) و تحت نظر قرار داشتن اين دو امام، آنها توانستند روند تكاملي سازمان را ادامه دهند و آن را براي ورود شيعيان به عصر غيبت امام دوازدهم آماده كنند.

*مرحله چهارم، اوج فعاليت: اوج فعاليت سازمان وكالت در عصر غيبت صغرا (۲۵۵-۳۲۹ق) است. در اين مرحله، به علت عدم حضور امام دوازدهم(عج)، نواب چهارگانه در رأس سازمان قرار گرفته و واسطه بين امام(ع) و ساير وكلا بودند.

*مرحله پنجم، پايان كار سازمان:۶۵ با شروع غيبت كبرا و صدور توقيع آخر امام دوازدهم(ع) و مرگ نايب چهارمِ امام (علي‌بن‌محمد سمري) فعاليت سازمان وكالت نيز به پايان رسيدو وكلاي امام در شهرهاي مختلف، از دريافت وجوه مالي مربوط به امام و همچنين ادعاي ارتباط با [[امام زمان(ع)]] خودداري كردند.<ref>[http://tarikh.nashriyat.ir/node/615 سامانه نشریات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره.]</ref>

*[[امام صادق (ع)]] / ۶ نفر.

*[[امام کاظم (ع)]] / ۱۳ نفر.

*[[امام رضا (ع)]] / ۱۰ نفر.

*[[امام جواد (ع)]] / ۱۳ نفر.

*[[امام هادی (ع)]] / ۱۴ نفر.

*[[امام عسکری (ع)]] / ۲۱ نفر.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4349/31785 پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref>

حضور و فعالیت نهاد وکالت تابع نحوه پراکندگی جمعیت [[شیعه]] در جهان اسلام بود. از آنجا که شیعیان به ویژه پس از عصر صادقین علیهماالسلام به تدریج در سراسر جهان اسلام پراکنده شده بودند، حوزه فعالیت این نهاد مناطقی چون خراسان بزرگ، سیستان، آذربایجان و ارّان، ری، قم، اصفهان، همدان، کرمانشاهان، اهواز، عراق عرب (کوفه، بصره، واسط، بغداد، سامرا، مداین و...)، حجاز، یمن و مصر را در بر می گرفت.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/magazine/view/4385/5780/58179/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%A6%D9%85%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 پایگاه اطلاه رسانی حوزه.]</ref>

 

{{پانویس}}

 

*دشتی، محمد، ''فرهنگ جهاد''، «نقش سیاسی سازمان وکالت در عصر حضور ائمه علیهم السلام»، شماره 40،  تابستان 1384.

*جباری‏، محمدرضا؛ سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمة علیهم السلام‏، قم، مؤسسه آموزش پژوهشی امام خمینی، ‏۱۳۸۲.