۱۶٬۴۷۸
ویرایش
محمدعلی جناح: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری برای ترجمه) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
== زندگی‌نامه و خاندان == | == زندگی‌نامه و خاندان == | ||
[[پرونده:مزار قائد.JPEG|بندانگشتی|مزار قائد یا آرامگاه محمد علی جناح]] | [[پرونده:مزار قائد.JPEG|بندانگشتی|مزار قائد یا آرامگاه محمد علی جناح]] | ||
محمدعلی جناح در ۸ ذی‌حجه ۱۲۹۳ق برابر با ۲۵ دسامبر ۱۸۷۶ در [[کراچی]] به دنیا آمد.<ref> احمد، ص۳؛ برک‌و قریشی، ص۳۲؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه؛ د. اردو، ج۱۹، ص۶۱.</ref> او در ۲۰ شهریور ۱۳۲۷ق برابر با ۱۱ سپتامبر ۱۹۴۸م بر اثر بیماری درگذشت. در سوگش، ۴۰ روز عزای عمومی اعلام شد.<ref> برک و قریشی، ص۲۳ـ۲۶؛ احمد، ص۱۰ـ ۱۱؛ گریوال، ص۲۲ـ۲۳؛ لودی، ص۱۵ـ۱۶</ref> مراسم تدفینش را سید انیس الحسنین بر اساس سنت شیعیان اثناعشری انجام داد.<ref> | محمدعلی جناح در ۸ ذی‌حجه ۱۲۹۳ق برابر با ۲۵ دسامبر ۱۸۷۶ در [[کراچی]] به دنیا آمد.<ref> احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۳؛ برک‌و قریشی، ص۳۲؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه؛ د. اردو، ج۱۹، ص۶۱.</ref> او در ۲۰ شهریور ۱۳۲۷ق برابر با ۱۱ سپتامبر ۱۹۴۸م بر اثر بیماری درگذشت. در تشییع جنازه او حدود یک میلیون تن حضور داشت در سوگش، ۴۰ روز عزای عمومی اعلام شد.<ref> برک و قریشی، ص۲۳ـ۲۶؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۰ـ ۱۱؛ گریوال، ص۲۲ـ۲۳؛ لودی، ص۱۵ـ۱۶</ref> مراسم تدفینش را سید انیس الحسنین بر اساس سنت شیعیان اثناعشری انجام داد.<ref>عرب‌احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۳۶۱.</ref> جنازه او را در کراچی به خاک سپردند. آرامگاهش به مزار قائد معروف است. | ||
پدر و مادر جناح، پیش از تولد محمدعلی، از روستای پانلی در کاتیاوار ایالت [[گجرات]] به بندر کراچی مهاجرت کردند. پدر جناح بازرگان و [[خوجه|خوجه اسماعیلی]] بود. پدربزرگ او اهل پنجاب بود و با دختری از خوجه‌های اسماعیلی [[ازدواج]] کرده بود. فاطمه جناح، خواهر | پدر و مادر جناح، پیش از تولد محمدعلی، از روستای پانلی در کاتیاوار ایالت [[گجرات]] به بندر کراچی مهاجرت کردند. پدر جناح بازرگان و [[خوجه|خوجه اسماعیلی]] بود. پدربزرگ او اهل پنجاب بود و با دختری از خوجه‌های اسماعیلی [[ازدواج]] کرده بود. فاطمه جناح، خواهر محمدعلی، خاندان خود را ایرانی‌‌تبار دانسته است.<ref> برک و قریشی، ص۳۲؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۳ـ۴.</ref> | ||
== تحصیلات == | == تحصیلات == | ||
محمدعلی جناح در دسامبر۱۸۸۷م در مدرسه الاسلام سند،{{یادداشت| نخستن مدرسه در سند است که از تلفیق آموزش‌های غربی(انگلیسی) با آموزش‌های سنتی (عربی و دینی) شیوه جدیدی در آموزش اتخاذ کرده بود.}} تحصیل را آغاز کرد. او به آموزش رسمی علاقه نشان نمیداند پدرش به این امید که تغییر محیط سبب علاقمندی او به درس شود، مدتی او را به مدرسه انجمن اسلام در [[بمبئی]] فرستاد.<ref> برک و قریشی، ص۳۴.</ref> | محمدعلی جناح در دسامبر۱۸۸۷م در مدرسه الاسلام سند،{{یادداشت| نخستن مدرسه در سند است که از تلفیق آموزش‌های غربی(انگلیسی) با آموزش‌های سنتی (عربی و دینی) شیوه جدیدی در آموزش اتخاذ کرده بود.}} تحصیل را آغاز کرد. او به آموزش رسمی علاقه نشان نمیداند پدرش به این امید که تغییر محیط سبب علاقمندی او به درس شود، مدتی او را به مدرسه انجمن اسلام در [[بمبئی]] فرستاد.<ref> برک و قریشی، ص۳۴.</ref> | ||
محمدعلی در ژانویه ۱۸۹۱م مدرسه را ترک کرد و نزد پدرش به بازرگانی پرداخت. ولی اندکی بعد این کار را رها کرد و به مدرسه بازگشت. سال بعد، پدرش او را برای تکمیل زبان انگلیسی به مدرسه تبلیغی کلیسا فرستاد. جناح تا پایان اکتبر آن سال در این مدرسه درس خواند و آغاز نوامبر ۱۸۹۲م راهی [[لندن]] شد. او مدتی در شرکت تجاری گراهام کارآموزی کرد اما چون موافق طبع او نبود، آنجا را رها کرد و به تحصیل در رشته حقوق و فراگیری وکالت در کانون وکلای لندن (کانون لینکلن)، روی آورد و آوریل ۱۸۹۵ تحصیلات خود را به پایان رساند. در این سال‌ها، او عضو فعال جامعه مسلمانان نیز انگلستان بود.<ref> برک و قریشی، ص۳۴ـ۳۵، ۳۷ـ۳۸، ۴۲؛ احمد، ص۴.</ref> | محمدعلی در ژانویه ۱۸۹۱م مدرسه را ترک کرد و نزد پدرش به بازرگانی پرداخت. ولی اندکی بعد این کار را رها کرد و به مدرسه بازگشت. سال بعد، پدرش او را برای تکمیل زبان انگلیسی به مدرسه تبلیغی کلیسا فرستاد. جناح تا پایان اکتبر آن سال در این مدرسه درس خواند و آغاز نوامبر ۱۸۹۲م راهی [[لندن]] شد. او مدتی در شرکت تجاری گراهام کارآموزی کرد اما چون موافق طبع او نبود، آنجا را رها کرد و به تحصیل در رشته حقوق و فراگیری وکالت در کانون وکلای لندن (کانون لینکلن)، روی آورد و آوریل ۱۸۹۵ تحصیلات خود را به پایان رساند. در این سال‌ها، او عضو فعال جامعه مسلمانان نیز انگلستان بود.<ref> برک و قریشی، ص۳۴ـ۳۵، ۳۷ـ۳۸، ۴۲؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۴.</ref> | ||
جناح در ۱۸۹۶م، در بیست سالگی، به عنوان جوان‌ترین فارغ‌التحصیل هندی، به مقام وکالت دست یافت.<ref>احمد، ص۴؛ اقبال لاهوری، مقدمه سروش، ص‌سی‌وسه.</ref> وی در همان سال به [[هند]] بازگشت و در کراچی اقامت کرد و در ۲۴ اوت ۱۸۹۶م، به عنوان تنها وکیل مدافع مسلمان، همکاری با دادگاه عالی بمبئی را آغاز کرد. او به سبب شایستگی‌هایش در حرفه وکالت، در ۱۹۰۰م به عنوان قاضی عالی‌رتبه دیوان عالی بمبئی انتخاب شد، اما این سِمَت را نپذیرفت و به وکالت ادامه داد.<ref> برک و قریشی، ص۴۲ـ۴۳؛ منصوری، ص۱۱۸.</ref> | جناح در ۱۸۹۶م، در بیست سالگی، به عنوان جوان‌ترین فارغ‌التحصیل هندی، به مقام وکالت دست یافت.<ref>احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۴؛ اقبال لاهوری، مقدمه سروش، ص‌سی‌وسه.</ref> وی در همان سال به [[هند]] بازگشت و در کراچی اقامت کرد و در ۲۴ اوت ۱۸۹۶م، به عنوان تنها وکیل مدافع مسلمان، همکاری با دادگاه عالی بمبئی را آغاز کرد. او به سبب شایستگی‌هایش در حرفه وکالت، در ۱۹۰۰م به عنوان قاضی عالی‌رتبه دیوان عالی بمبئی انتخاب شد، اما این سِمَت را نپذیرفت و به وکالت ادامه داد.<ref> برک و قریشی، ص۴۲ـ۴۳؛ منصوری، ص۱۱۸.</ref> | ||
== ورود به سیاست == | == ورود به سیاست == | ||
جناح، هم زمان با بازگشت به هند، عضو کنگره ملی شد و از این طریق به عرصه سیاست هند راه یافت. او در ۱۹۰۶م نخستین بار به عنوان منشی مخصوص رئیس کنگره ملی هند (دادا بهای ناروجی) در نشست سالانه کنگره در کلکته شرکت کرد<ref>احمد، ص۶؛ برک و قریشی، ص۵۲.</ref> در | جناح، هم زمان با بازگشت به هند، عضو کنگره ملی شد و از این طریق به عرصه سیاست هند راه یافت. او در ۱۹۰۶م نخستین بار به عنوان منشی مخصوص رئیس کنگره ملی هند (دادا بهای ناروجی) در نشست سالانه کنگره در کلکته شرکت کرد<ref>احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶؛ برک و قریشی، ص۵۲.</ref> در | ||
۱۹۰۹م و به نمایندگی از طرف شورای مسلمانان بمبئی در شورای قانونگذاری [[هند]] انتخاب شد.<ref> منصوری، ص۱۱۸</ref> جناح اکتبر ۱۹۱۳م، با حفظ عضویت در کنگره، به مسلم لیگ(جامعه مسلمانان سراسر هند) پیوست و در رده بالای این حزب فعالیت کرد و با ایفای نقش میانجی، به برقراری سازش میان هندوها و مسلمانان پرداخت. در ۱۹۱۴م وی در رأس هیئت نمایندگی کنگره عازم انگلستان شد و پس از بازگشت، چند سالی برای ایجاد حسن‌تفاهم و همکاری بین حزب مسلم‌لیگ و کنگره کوشش کرد و در مذاکراتی که بین مسلم‌لیگ و کنگره در جریان بود و به پیمان لکهنو انجامید، نقش مؤثری ایفا کرد و با تلاش او برنامه اصلاح قانون اساسی، که شامل ضمانت‌هایی برای حقوق جامعه مسلمانان بود، پذیرفته شد.<ref> احمد، ص۶ـ۷؛ اظهر، ص۱۱۵؛ منصوری، ص۱۱۸.</ref> این پیمان از آن‌رو که رهبران هندو، مسلمانان را به عنوان موجودیتی سیاسی به رسمیت شناختند، برای مسلمانان شبه‌قاره نقطه عطفی بود<ref> گریوال، ص۱۹.</ref> در نتیجه تلاش‌های جناح برای اتحاد هندوها و مسلمانان، به او لقبِ سفیر وحدت هندو ـ مسلمان‌داده شد.<ref> احمد، ص۶ـ۷.</ref> | ۱۹۰۹م و به نمایندگی از طرف شورای مسلمانان بمبئی در شورای قانونگذاری [[هند]] انتخاب شد.<ref> منصوری، ص۱۱۸</ref> جناح اکتبر ۱۹۱۳م، با حفظ عضویت در کنگره، به مسلم لیگ(جامعه مسلمانان سراسر هند) پیوست و در رده بالای این حزب فعالیت کرد و با ایفای نقش میانجی، به برقراری سازش میان هندوها و مسلمانان پرداخت. در ۱۹۱۴م وی در رأس هیئت نمایندگی کنگره عازم انگلستان شد و پس از بازگشت، چند سالی برای ایجاد حسن‌تفاهم و همکاری بین حزب مسلم‌لیگ و کنگره کوشش کرد و در مذاکراتی که بین مسلم‌لیگ و کنگره در جریان بود و به پیمان لکهنو انجامید، نقش مؤثری ایفا کرد و با تلاش او برنامه اصلاح قانون اساسی، که شامل ضمانت‌هایی برای حقوق جامعه مسلمانان بود، پذیرفته شد.<ref> احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶ـ۷؛ اظهر، ص۱۱۵؛ منصوری، ص۱۱۸.</ref> این پیمان از آن‌رو که رهبران هندو، مسلمانان را به عنوان موجودیتی سیاسی به رسمیت شناختند، برای مسلمانان شبه‌قاره نقطه عطفی بود<ref> گریوال، ص۱۹.</ref> در نتیجه تلاش‌های جناح برای اتحاد هندوها و مسلمانان، به او لقبِ سفیر وحدت هندو ـ مسلمان‌داده شد.<ref> احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۶ـ۷.</ref> | ||
جناح در ۱۹۱۹م در اعتراض به تصویب لایحه رولات در شورای قانونگذاری، دایر بر محاکمه شورشیان بدون دادرسی، از این شورا استعفا کرد. در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰م، شاخص سیاست هند، خشونت و تندروی میان هندوها و مسلمانان بود. اما جناح می‌کوشید با پرهیز از آمیختگی مسائل سیاسی با مذهب، بین هندوها و مسلمانان تفاهم ایجاد کند. در ۱۹۲۰م جناح با انتقاد از تصویب قطعنامه گاندی، به نام «عدم همکاری» با دولت، جلسه عمومی کنگره را، که رهبری آن به دست هندوهای تندرو افتاده بود، ترک کرد و از حزب کنگره کناره گرفت.<ref> رجوع کنید به | جناح در ۱۹۱۹م در اعتراض به تصویب لایحه رولات در شورای قانونگذاری، دایر بر محاکمه شورشیان بدون دادرسی، از این شورا استعفا کرد. در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰م، شاخص سیاست هند، خشونت و تندروی میان هندوها و مسلمانان بود. اما جناح می‌کوشید با پرهیز از آمیختگی مسائل سیاسی با مذهب، بین هندوها و مسلمانان تفاهم ایجاد کند. در ۱۹۲۰م جناح با انتقاد از تصویب قطعنامه گاندی، به نام «عدم همکاری» با دولت، جلسه عمومی کنگره را، که رهبری آن به دست هندوهای تندرو افتاده بود، ترک کرد و از حزب کنگره کناره گرفت.<ref> رجوع کنید به کامران‌‌مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۰ـ ۲۸؛ برک و قریشی، ص۱۶۶ـ۱۶۷، ۲۰۳ـ۲۰۴؛ عایشه جلال، ص۱۰ـ۱۱.</ref> | ||
در ۱۹۳۱م او بر آن شد چند سال در لندن اقامت کند.<ref> برک و قریشی، ص۱۹۸</ref> جناح از ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴م در لندن به وکالت اشتغال داشت. در این مدت، سفرهای کوتاهی نیز به هند کرد. در ۱۹۳۵م او به اصرار و تشویق [[اقبال لاهوری]] و لیاقت علی‌خان، به هند بازگشت و رهبری مسلم‌لیگ را، که دچار ضعف و اختلافات درونی شده بود، بر عهده گرفت. با وجود تلاش برای بازسازی و ساماندهی مسلم‌لیگ، این حزب نتوانست در انتخابات مجلس قانونگذاری در ۱۹۳۷م، اکثریت کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد و عملاً کنگره قدرت را به دست گرفت و هیچیک از اعضای مسلم‌لیگ را به هیئت دولت راه نداد.<ref> رجوع کنید به احمد، ص۹؛ عایشه جلال، ص۱۵ـ۴۰؛ کامران مقدّم، ص۲۹.</ref> | در ۱۹۳۱م او بر آن شد چند سال در لندن اقامت کند.<ref> برک و قریشی، ص۱۹۸</ref> جناح از ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴م در لندن به وکالت اشتغال داشت. در این مدت، سفرهای کوتاهی نیز به هند کرد. در ۱۹۳۵م او به اصرار و تشویق [[اقبال لاهوری]] و لیاقت علی‌خان، به هند بازگشت و رهبری مسلم‌لیگ را، که دچار ضعف و اختلافات درونی شده بود، بر عهده گرفت. با وجود تلاش برای بازسازی و ساماندهی مسلم‌لیگ، این حزب نتوانست در انتخابات مجلس قانونگذاری در ۱۹۳۷م، اکثریت کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد و عملاً کنگره قدرت را به دست گرفت و هیچیک از اعضای مسلم‌لیگ را به هیئت دولت راه نداد.<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۹؛ عایشه جلال، ص۱۵ـ۴۰؛ کامران مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۹.</ref> | ||
خشونت و درگیری بین هندوها و مسلمانان در سال‌های ۱۹۳۷ـ۱۹۳۹م شدت یافت. هم‌زمان تجربه ناخوشایند مسلمانان از حکومت هندوها در ایالت‌هایی که کنگره ملی هند قدرت را در دست داشت، جناح را به پذیرش «نظریه دو ملت» اقبال لاهوری مجاب کرد و به این نتیجه رساند که اگر مسلمانان بخواهند بر پایه دین و فرهنگ خود آزادانه زندگی کنند، ناگزیرند کشوری مستقل داشته باشند<ref> رجوع کنید به برک و قریشی، ص۵۸، ۲۲۲ـ ۲۳۵.</ref> اقبال در ۳۱ خرداد ۱۳۱۶/ ۲۱ ژوئن ۱۹۳۷ در نامه‌ای، جناح را تنها مصداق رهبری مسلمانان شبه‌قاره خواند. نظریه دو ملت در قالب «قطعنامه پاکستان» در ۳ فروردین ۱۳۱۹/ ۲۳ مارس ۱۹۴۰ در نشست مسلم‌لیگ به تصویب رسید. از آن پس درخواست قطعنامه برای تشکیل کشور مستقل پاکستان هدف اصلی و علنی وی شد و او تلاش خود را صرف تحقق آن کرد<ref>اقبال لاهوری، | خشونت و درگیری بین هندوها و مسلمانان در سال‌های ۱۹۳۷ـ۱۹۳۹م شدت یافت. هم‌زمان تجربه ناخوشایند مسلمانان از حکومت هندوها در ایالت‌هایی که کنگره ملی هند قدرت را در دست داشت، جناح را به پذیرش «نظریه دو ملت» اقبال لاهوری مجاب کرد و به این نتیجه رساند که اگر مسلمانان بخواهند بر پایه دین و فرهنگ خود آزادانه زندگی کنند، ناگزیرند کشوری مستقل داشته باشند<ref> رجوع کنید به برک و قریشی، ص۵۸، ۲۲۲ـ ۲۳۵.</ref> اقبال در ۳۱ خرداد ۱۳۱۶/ ۲۱ ژوئن ۱۹۳۷ در نامه‌ای، جناح را تنها مصداق رهبری مسلمانان شبه‌قاره خواند. نظریه دو ملت در قالب «قطعنامه پاکستان» در ۳ فروردین ۱۳۱۹/ ۲۳ مارس ۱۹۴۰ در نشست مسلم‌لیگ به تصویب رسید. از آن پس درخواست قطعنامه برای تشکیل کشور مستقل پاکستان هدف اصلی و علنی وی شد و او تلاش خود را صرف تحقق آن کرد<ref>اقبال لاهوری، مقدمه سروش، ص چهل‌وشش؛ برک و قریشی، ص۱۸۵؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۰.</ref> | ||
=== استقلال پاکستان === | === استقلال پاکستان === | ||
جناح، به برنامه خود برای بازسازی تشکیلات و گسترش پایگاه مردمی حزب مسلم‌لیگ در میان مسلمانان شبه قاره ادامه داد و حزب را به جایگاهی رساند که در انتخابات دی ۱۳۲۴ شمسی برابر با دسامبر ۱۹۴۵ ـ ژانویه ۱۹۴۶ تقریباً همه کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد.<ref> رجوع کنید به گریوال، ص۱۸ـ۱۹؛ عایشه جلال، ص۳۵ـ۱۷۳.</ref> او فعالانه در مذاکرات استقلال شرکت کرد و در ۲۲ـ۲۳ مرداد ۱۳۲۶ شمسی برابر با ۱۴ـ۱۵ اوت ۱۹۴۷، تأسیس دولت [[پاکستان]] اعلام شد و جناح فرمانداری کل و ریاست مجمع مؤسسان [[پاکستان]] را برعهده گرفت. زمانِ کوتاه ریاست و اقتدار وی در دولت پاکستان ۲۳ مرداد ۱۳۲۶ - ۲۰ شهریور ۱۳۲۷ برار با ۱۵ اوت ۱۹۴۷ ـ ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۸ صرف نظارت بر استقرار نهادهای حکومتی شد.<ref> برک و قریشی، ص۲۳ـ۲۶؛ احمد، ص۱۰ـ ۱۱؛ گریوال، ص۲۲ـ۲۳؛ لودی، ص۱۵ـ۱۶.</ref> | جناح، به برنامه خود برای بازسازی تشکیلات و گسترش پایگاه مردمی حزب مسلم‌لیگ در میان مسلمانان شبه قاره ادامه داد و حزب را به جایگاهی رساند که در انتخابات دی ۱۳۲۴ شمسی برابر با دسامبر ۱۹۴۵ ـ ژانویه ۱۹۴۶ تقریباً همه کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد.<ref> رجوع کنید به گریوال، ص۱۸ـ۱۹؛ عایشه جلال، ص۳۵ـ۱۷۳.</ref> او فعالانه در مذاکرات استقلال شرکت کرد و در ۲۲ـ۲۳ مرداد ۱۳۲۶ شمسی برابر با ۱۴ـ۱۵ اوت ۱۹۴۷، تأسیس دولت [[پاکستان]] اعلام شد و جناح فرمانداری کل و ریاست مجمع مؤسسان [[پاکستان]] را برعهده گرفت. زمانِ کوتاه ریاست و اقتدار وی در دولت پاکستان ۲۳ مرداد ۱۳۲۶ - ۲۰ شهریور ۱۳۲۷ برار با ۱۵ اوت ۱۹۴۷ ـ ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۸ صرف نظارت بر استقرار نهادهای حکومتی شد.<ref> برک و قریشی، ص۲۳ـ۲۶؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۰ـ ۱۱؛ گریوال، ص۲۲ـ۲۳؛ لودی، ص۱۵ـ۱۶.</ref> | ||
== جناح و جماعت خوجه اثناعشری== | == جناح و جماعت خوجه اثناعشری== | ||
جناح پس از آنکه به مذهب تشیع اثناعشری پیوست<ref> روغنی، شیعیان خوجه در آینه تاریخ، ص۱۴۱</ref> عضو جماعت بمبئی شد و به عنوان یکی از اعضای کمیته مشورتی آن جماعت برگزیده شد.<ref> | جناح پس از آنکه به مذهب تشیع اثناعشری پیوست<ref> روغنی، شیعیان خوجه در آینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۱.</ref> عضو جماعت بمبئی شد و به عنوان یکی از اعضای کمیته مشورتی آن جماعت برگزیده شد.<ref>عرب‌احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۹.</ref> | ||
او در ۱۹۱۸م با راتان بای دختر سردینشادپتی، بازرگان پارسی مقیم بمبئی ازدواج کرد. به پیشنهاد او، راتان بای [[اسلام]] آورد. بنا بر سند دست‌نویس ازدواج که به فارسی نوشته شده است، عقد آن دو را [[ابوالقاسم نجفی|شیخ ابوالقاسم نجفی]]، رهبر وقت شیعیان [[خوجه]] [[بمبئی]] خوانده است. راتان بای ۱۱ سال بعد درگذشت و با توصیه محمدعلی جناح در قبرستان آرام باغ شیعیان خوجه اثناعشری [[دفن]] شد.<ref> | او در ۱۹۱۸م با راتان بای دختر سردینشادپتی، بازرگان پارسی مقیم بمبئی ازدواج کرد. به پیشنهاد او، راتان بای [[اسلام]] آورد. بنا بر سند دست‌نویس ازدواج که به فارسی نوشته شده است، عقد آن دو را [[ابوالقاسم نجفی|شیخ ابوالقاسم نجفی]]، رهبر وقت شیعیان [[خوجه]] [[بمبئی]] خوانده است. راتان بای ۱۱ سال بعد درگذشت و با توصیه محمدعلی جناح در قبرستان آرام باغ شیعیان خوجه اثناعشری [[دفن]] شد.<ref>عرب‌احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۹.</ref> | ||
برخی نویسندگان شیعه، جناح او را در شمار شخصیت‌های سیاسی [[خوجه اثناعشری]] ذکر کرده‌اند.<ref> زهرا روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ص۱۴۱؛ | برخی نویسندگان شیعه، جناح او را در شمار شخصیت‌های سیاسی [[خوجه اثناعشری]] ذکر کرده‌اند.<ref> زهرا روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۱؛ عرب‌احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۶-۳۶۲.</ref> | ||
== اظهارنظرهای گوناگون== | == اظهارنظرهای گوناگون== | ||
بیشتر پژوهشگران و نویسندگان پاکستانی از جناح تصویری از یک اسطوره خلل‌ناپذیر و قهرمان ملی ارائه می‌دهند، اما روشنفکران و نویسندگان هندی، جناح را رهبر بورژوازی و ابزار سیاست استعماری انگلیسی می‌دانند که به پشتیبانی استعمار، هندوستان یکپارچه را دو پاره کرد<ref> رجوع کنید به احمد، ص۱۹ـ۳۲.</ref> | بیشتر پژوهشگران و نویسندگان پاکستانی از جناح تصویری از یک اسطوره خلل‌ناپذیر و قهرمان ملی ارائه می‌دهند، اما روشنفکران و نویسندگان هندی، جناح را رهبر بورژوازی و ابزار سیاست استعماری انگلیسی می‌دانند که به پشتیبانی استعمار، هندوستان یکپارچه را دو پاره کرد<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹ـ۳۲.</ref> | ||
هم‌چنین عده‌ای با استناد به شواهدی از سال‌های نخست زندگی او، به‌ویژه در غرب، جناح را سکولار و غرب‌گرا معرفی کرده و برخی با تکیه بر سخنرانی‌ها و رفتار وی در سال‌های پایانی زندگی‌اش، او را مسلمانی معتقد به شریعت و فراتر از آن، مدافع آمیختگی دین با سیاست و حتی اصولگرا خوانده‌اند. دسته‌ای از متشرعان نیز، با تکیه بر پاره‌ای مستنداتِ نه چندان قوی از زندگی او در غرب، به سبب سستی در عمل به شریعت اسلام و داشتن اندیشه سیاسی التقاطی (آمیختن اسلام با دموکراسی و تأکید بر حقوق اقلیت‌های غیرمسلمان)، به راه افراط رفته و او را کافر قلمداد کرده‌اند.<ref> رجوع کنید به احمد، ص۱۹۳ـ۲۰۲.</ref> | هم‌چنین عده‌ای با استناد به شواهدی از سال‌های نخست زندگی او، به‌ویژه در غرب، جناح را سکولار و غرب‌گرا معرفی کرده و برخی با تکیه بر سخنرانی‌ها و رفتار وی در سال‌های پایانی زندگی‌اش، او را مسلمانی معتقد به شریعت و فراتر از آن، مدافع آمیختگی دین با سیاست و حتی اصولگرا خوانده‌اند. دسته‌ای از متشرعان نیز، با تکیه بر پاره‌ای مستنداتِ نه چندان قوی از زندگی او در غرب، به سبب سستی در عمل به شریعت اسلام و داشتن اندیشه سیاسی التقاطی (آمیختن اسلام با دموکراسی و تأکید بر حقوق اقلیت‌های غیرمسلمان)، به راه افراط رفته و او را کافر قلمداد کرده‌اند.<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹۳ـ۲۰۲.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
* مجله هلال، [ بی‌تا.] | * مجله هلال، [ بی‌تا.] | ||
* روغنی، زهرا، شیعیان خوجه در آینه تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۸۷ش. | * روغنی، زهرا، شیعیان خوجه در آینه تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۸۷ش. | ||
* | * عرب‌احمدی امیربهرام، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، قم: شیعه شناسی ۱۳۸۹ش. | ||
* | * اقبال لاهوری، محمد، کلیات اشعار فارسی مولانا اقبال لاهوری، با مقدمه و شرح احوال و تفسیر کامل احمد سروش، تهران [? ۱۳۴۳ش ]. | ||
* شهین‌دخت کامران مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، [تهران] ۱۳۶۰ | * شهین‌دخت کامران مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، [تهران] ۱۳۶۰ ش. | ||
* محمد منصوری، «روز تولد قائد اعظم”، در پاکستان [مجموعه مقالات]. | * محمد منصوری، «روز تولد قائد اعظم”، در پاکستان [مجموعه مقالات]. | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||