کاربر ناشناس
ام‌الکتاب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←معانی ام الکتاب: اصلاح پانویس‌ها و ویرایش دستوری
imported>Salvand جز (←به معنای آیات محکم یا لوح محفوظ: ویرایش ساختاری) |
imported>Salvand جز (←معانی ام الکتاب: اصلاح پانویس‌ها و ویرایش دستوری) |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
ه) وجود آیات محکم در همه کتاب‌های آسمانی،(تفسیر ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۳۵۳) یا پذیرش این آیات از سوی همه پیروان ادیان الهی،(تفسیر ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۳۵۳) دلیل این نامگذاری است. </ref> | ه) وجود آیات محکم در همه کتاب‌های آسمانی،(تفسیر ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۳۵۳) یا پذیرش این آیات از سوی همه پیروان ادیان الهی،(تفسیر ابن‌کثیر، ج ۱، ص ۳۵۳) دلیل این نامگذاری است. </ref> | ||
۲. '''[[لوح محفوظ]]''': آیه ۳۹ [[سوره رعد]] خبر می‌دهد اُمّ‌الکتاب نزد [[خداوند]] است{{یادداشت| «یمحوا اللّهُ ما یشاءُ ویثبِتُ و عِندَه‌ام الکِتب : خدا آنچه را خواهد از میان می‌برد و [یا] بر جای و استوار می‌دارد و مادر کتاب نزد اوست»}} و آیه ۴ [[سوره زخرف|سوره زُخرُف]] می‌گوید قرآن در اُمّ الکتاب نزد خداوند، بلندمرتبه و استوار است.{{یادداشت|«و اِنَّهُ فی اُمِّ الکِتبِ لَدَینا لَعَلی حَکیم».}} مفسران «اُمّ‌الکتاب» را در این دو آیه به اصل و اساس کتاب معنا کرده و با استناد به آیات ۲۱ و ۲۲ [[سوره بروج]] «بَل هُوَ قُرءانٌ مَجید * فی لَوح مَحفوظ» مراد از ام‌الکتاب را [[لوح محفوظ]] ـ که هیچ‌گونه تغییر و تبدیل به آن راه ندارد ـ دانسته‌اند.<ref> زمخشری، الکشاف، ج۲، ص۵۳۴؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ج۹، ص ۶۰؛ آلوسی، روح‌المعانی، مج ۸، ج ۱۳، ص ۲۴۵.</ref> | ۲. '''[[لوح محفوظ]]''': آیه ۳۹ [[سوره رعد]] خبر می‌دهد اُمّ‌الکتاب نزد [[خداوند]] است{{یادداشت| «یمحوا اللّهُ ما یشاءُ ویثبِتُ و عِندَه‌ام الکِتب : خدا آنچه را خواهد از میان می‌برد و [یا] بر جای و استوار می‌دارد و مادر کتاب نزد اوست»}} و آیه ۴ [[سوره زخرف|سوره زُخرُف]] می‌گوید قرآن در اُمّ الکتاب نزد خداوند، بلندمرتبه و استوار است.{{یادداشت|«و اِنَّهُ فی اُمِّ الکِتبِ لَدَینا لَعَلی حَکیم».}} مفسران «اُمّ‌الکتاب» را در این دو آیه به اصل و اساس کتاب معنا کرده و با استناد به آیات ۲۱ و ۲۲ [[سوره بروج]] «بَل هُوَ قُرءانٌ مَجید * فی لَوح مَحفوظ» مراد از ام‌الکتاب را [[لوح محفوظ]] ـ که هیچ‌گونه تغییر و تبدیل به آن راه ندارد ـ دانسته‌اند.<ref> زمخشری، الکشاف، ج۲، ص۵۳۴؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ج۹، ص ۶۰؛ آلوسی، روح‌المعانی، مج ۸، ج ۱۳، ص ۲۴۵.</ref> | ||
از مجموع دو آیه یاد شده (۳۹ رعد و۴ زخرف) برمی‌آید که اُمّ‌الکتاب اوّلا نزد خدا | از مجموع دو آیه یاد شده (۳۹ رعد و۴ زخرف) برمی‌آید که اُمّ‌الکتاب اوّلا نزد خدا است؛ ثانیاً از هرگونه تغییر، تحوّل و زوال مصون است و ثالثاً اندیشه و عقل بشری به آن راه ندارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ج ۱۸، ص ۸۴.</ref> | ||
===به معنای سوره حمد=== | ===به معنای سوره حمد=== | ||
افزون بر دو معنای پیشین، «ام الکتاب» نامی برای سوره [[فاتحة الکتاب]] معرفی شده است.<ref> | افزون بر دو معنای پیشین، «ام الکتاب» نامی برای سوره [[فاتحة الکتاب]] معرفی شده است.<ref>سیوطی، الاتقان، ج ۱، ص ۱۱۶.</ref> ظاهراً این نام از سوی [[پیامبر(ص)]] بر این سوره نهاده شده است. در دو [[روایت]]، [[پیامبر(ص)]] سوره حمد را اُمّ الکتاب خوانده است.<ref>. سیوطی، الدرالمنثور، ج۱، ص۱۱۱۲؛ الاتقان، ج۱، ص۱۱۷.</ref> در روایت دیگر [[ابی بن کعب]] می‌گوید: فاتحة الکتاب را بر پیامبر(ص) خواندم. حضرت سوگند یاد کرد که نه در [[تورات]]، نه در [[انجیل]]، نه در [[زبور]] و نه در [[قرآن]] سوره‌ای بسان آن نازل نشده است. آن اُمّ الکتاب و... است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج ۱، ص ۸۸.</ref> نیز در حدیث دیگری که [[جابر بن عبدالله انصاری|جابر]] از رسول خدا(ص) نقل کرده از سوره حمد با نام اُمّ الکتاب یاد شده است<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج ۱، ص ۸۸.</ref>. | ||
در روایاتی از [[اهل بیت(ع)]] نیز امّ الکتاب | در روایاتی از [[اهل بیت(ع)]] نیز امّ الکتاب به سوره [[فاتحة الکتاب]] گفته شده است؛ از آن جمله [[محمد بن مسعود عیاشی|عیاشی]] در آغاز تفسیر سوره فاتحه از [[امام صادق(ع)]] روایت می‌کند: [[اسم اعظم]] خداوند در امّ الکتاب پراکنده است<ref>عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۹.</ref> و در روایتی دیگر از آن حضرت آمده است: چهار بار صدای ناله [[ابلیس]] بلند شد. چهارمین بار هنگامی بود که ام الکتاب یعنی «اَلحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العلَمین» نازل شد.<refعیاشی، تفسیر عیاشی، ص ۲۰.</ref> روایتی نیز از [[امام رضا(ع)]] نقل شده که در آن به سوره حمد، اُمّ الکتاب گفته شده است.<ref> بحرانی، البرهان، ج۴، ص۸۴۶؛ تأویل الآیات الظاهره، ص۵۳۷.</ref> | ||
در روایت دیگری از امام صادق(ع) که گویا تأویل و تفسیری از باطن آیه است، مراد از اُمّ الکتاب در سوره زخرف، سوره حمد معرفی شده است. آن حضرت مرجع ضمیر «إنّه» را [[علی بن ابیطالب(ع)]] دانسته و در پاسخ این پرسش که در کجای اُمّ الکتاب از علی( | در روایت دیگری از امام صادق(ع) که گویا [[تأویل]] و [[تفسیر|تفسیری]] از باطن آیه است، مراد از اُمّ الکتاب در سوره زخرف، سوره حمد معرفی شده است. آن حضرت مرجع ضمیر «إنّه» را [[علی بن ابیطالب(ع)]] دانسته و در پاسخ این پرسش که در کجای اُمّ الکتاب از علی(ع) یاد شده فرمود: در آیه «اِهدِنَا الصِّراطَ المُستَقیم» (حمد،۶)<ref>بحرانی، البرهان، ج۴،ص۸۴۶؛ تأویل‌الآیات‌الظاهره، ص۵۳۷.</ref> | ||
===علم خداوند=== | ===به معنای علم خداوند=== | ||
[[فخر رازی]] اُمّ الکتاب را به علم منزه از تغییر خداوند معنا کرده است.<ref> | [[فخر رازی]] اُمّ الکتاب را به علم منزه از تغییر خداوند معنا کرده است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج ۱۹، ص ۶۶.</ref> برخی در توضیح این تفسیر گفته‌اند: اُمّ الکتاب ازاین‌رو به علم الهی تفسیر شده است که آنچه در صحیفه‌های [[فرشته|فرشتگان]] و جاهای دیگر نوشته می‌شود موافق علم ازلی الهی است و علم خداوند اساس و ریشه و امّ آن است.<ref>آلوسی، روح‌المعانی، مج ۸، ج ۱۳، ص ۲۴۵.</ref> این تفسیر از کعب نیز نقل شده است. وی در پاسخ [[ابن عباس]] که از اُمّ الکتاب پرسیده بود گفت: خداوند به آنچه می‌خواست خود بیافریند یا بندگانش بسازند علم داشت، آنگاه به علم خود خطاب کرد که به صورت کتابی درآید، پس کتاب شد.<ref>طبری، جامع‌البیان، مج ۸، ج ۱۳، ص ۲۲۴؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ج۶، ص۴۵۸؛ آلوسی، روح‌المعانی، مج۸، ج۱۳، ص ۲۴۵.</ref> | ||
===دیدگاه فلاسفه و حکما=== | ===دیدگاه فلاسفه و حکما=== | ||
اهل معقول اُمّ الکتاب را بر امور متعددی چون عقل اول از سلسله عقول طولیه ده‌گانه<ref> | اهل معقول اُمّ الکتاب را بر امور متعددی چون عقل اول از سلسله عقول طولیه ده‌گانه<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ص ۹۱.</ref>، نفس کلّیه، انسان کامل، ماهیت حقایق که کتاب از آن متولد می‌شود و خود نه موجود است و نه معدوم، و لوح محفوظ تطبیق داده‌اند.<ref> صدرالمتألهین شیرازی، رسائل فلسفی، ص۲۸۲؛ قیصری، شرح فصوص‌الحکم، ص۹۱؛ سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ج ۱، ص ۳۰۲-۳۰۳.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||