پرش به محتوا

تورات: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۹۱۱ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۳ مهٔ ۲۰۱۸
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (اضافه کردن پیوند به بیرون)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''تورات''' [[کتاب مقدس]] یهودیان و مسیحیان است. در [[قرآن]] آیات متعددی از تورات سخن گفته و این کتاب را نازل شده بر [[حضرت موسی(ع)]] و کتاب آسمانی [[بنی‌اسرائیل]] معرفی کرده است. حضرت عیسی(ع) و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] را تأیید کننده این کتاب معرفی نموده است.
'''تورات''' [[کتاب مقدس]] یهودیان و مسیحیان است. در [[قرآن]] آیات متعددی از تورات سخن گفته و این کتاب را نازل شده بر [[حضرت موسی(ع)]] و کتاب آسمانی [[بنی‌اسرائیل]] معرفی کرده است. حضرت عیسی(ع) و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] را تأیید‌کننده این کتاب معرفی نموده است.


این کتاب شامل پنج سفر اول کتاب مقدس است. [[یهودیت|یهودیان]] معتقدند این کتاب‌ها متعلق به حضرت موسی(ع) است. آنان این کتاب را نازل شده بر حضرت موسی(ع) می‌دانند. نام‌های متعددی برای این کتاب استفاده شده است. با توجه به ارزش و جایگاه این کتاب‌ها به کل کتاب مقدس یهودی نیز تورات گفته می‌شود.
این کتاب شامل پنج سفر اول کتاب مقدس است. [[یهودیت|یهودیان]] معتقدند این کتاب‌ها متعلق به حضرت موسی(ع) است. آنان این کتاب را نازل شده بر حضرت موسی(ع) می‌دانند. نام‌های متعددی برای این کتاب استفاده شده است. با توجه به ارزش و جایگاه این کتاب‌ها به کل کتاب مقدس یهودی نیز تورات گفته می‌شود.
خط ۵: خط ۵:
==تورات==
==تورات==
[[پرونده:تورات.jpg|بندانگشتی|جلد نگهداری تورات در کنیسه]]
[[پرونده:تورات.jpg|بندانگشتی|جلد نگهداری تورات در کنیسه]]
تورات در اصل لفظی [[عبری]] است و تورا تلفظ می‌شود.<ref>دایره‌المعارف اسلامیه، ج ۶، بی‌تا، ص ۱</ref> این واژه به معنای [[شریعت]] و ناموس استعمال شده است. مراد از تورات در اسفار کتاب مقدس کتاب‌های پنج‌گانه موسی(ع)است. یهودیان این کتاب‌ها را ناموس موسی نیز می‌نامند. آنان این کتاب را نازل شده در کوه سینا، بر حضرت موسی(ع) می‌دانند.<ref>البستانی، دائره‌المعارف، دارالمعرفه، ج ۷، ص ۲۶۴</ref>  
تورات در اصل لفظی [[عبری]] است و تورا تلفظ می‌شود.<ref>دایره‌المعارف اسلامیه، ج ۶، بی‌تا، ص۱</ref> این واژه به معنای [[شریعت]] و ناموس استعمال شده است. مراد از تورات در اسفار کتاب مقدس کتاب‌های پنج‌گانه موسی(ع)است. یهودیان این کتاب‌ها را ناموس موسی نیز می‌نامند. آنان این کتاب را نازل شده در کوه سینا، بر حضرت موسی(ع) می‌دانند.<ref>بستانی، دائرةالمعارف، دارالمعرفة، ج ۷، ص۲۶۴</ref>  


تورات به کل کتاب مقدس یهودیان نیز اطلاق می‌شود و به معنای آموزش و ارشاد به کار رفته است.<ref>دایره المعارف تشیع، ۱۳۸۰، ج ۵، ص ۱۳۰-۱۴۰</ref> این اسفار عبارتند از سفر تکوین(پیدایش)، خروج، لاویان و اعداد، تثنیه. برخی از [[مسیحیان]] نیز از لفظ تورات برای بیان کل کتاب مقدس (عهدقدیم و عهدجدید)استفاده نموده‌اند.<ref>البستانی، دائره‌المعارف، دارالمعرفه، ج ۷، ص ۲۶۴</ref>
تورات به کل کتاب مقدس یهودیان نیز اطلاق می‌شود و به معنای آموزش و ارشاد به کار رفته است.<ref>دایرة المعارف تشیع، ۱۳۸۰، ج ۵، ص۱۳۰-۱۴۰</ref> این اسفار عبارتند از سفر تکوین(پیدایش)، خروج، لاویان و اعداد، تثنیه. برخی از [[مسیحیان]] نیز از لفظ تورات برای بیان کل کتاب مقدس (عهدقدیم و عهدجدید)استفاده نموده‌اند.<ref>بستانی، دائرةالمعارف، دارالمعرفة، ج ۷، ص۲۶۴</ref>


==منابع اسلامی==
==منابع اسلامی==
تورات در [[قرآن|آیات قرآن]] کتابی است که پس از حضرت [[ابراهیم(ع)]] و حضرت [[یعقوب(ع)]] نازل شده است.<ref>سوره آل عمران، آیه ۶۵، آیه ۹۳</ref> با توجه به آیات قرآن حضرت [[عیسی]](ع) نیز این کتاب را تایید نموده است.<ref>سوره آل عمران، سوره ۵۰؛ سوره مائده، آیه ۴۶؛ سوره صف، آیه ۶</ref> قرآن بر بیان [[احکام الهی]] در تورات تاکید می‌کند و به کسانی که از این کتاب تبعیت کرده‌اند وعده بهشت داده شده است.<ref>سوره مائده، آیه ۴۳؛ سبزوارى نجفى، ارشادالاذهان الى تفسيرالقرآن، 1419ق، ص ۱۲۰؛ طيب، اطيب‌البيان في تفسيرالقرآن، ۱۳۷۸ش، ج ۴، ص ۳۷۳؛ مكارم‌شيرازى، الأمثل فى تفسير كتاب‌الله‌المنزل، ۱۴۲۱ق، ج ۴، ص ۱۱؛ بيضاوى، أنوارالتنزيل و أسرارالتأويل، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص ۱۲۸؛ اندلسى، البحرالمحيط فى‌التفسير، ۱۴۲۰ق، ج ۴، ص ۲۶۱-۲۷۰؛ ملاحویش، بیان‌المعانی، ۱۳۸۲ق، ج ۱، ص ۴۰؛ ج ۶، ص ۳۳۲؛ شاذلی، فی ظلال‌القرآن، ۱۴۱۲ق، ج ۲، ص ۸۲۸-۸۹۵؛ سوره مائده، آیه ۷۰؛ دایره‌المعارف اسلامیه، دارالمعرفه، ج ۶، ص ۱</ref>  
تورات در [[قرآن|آیات قرآن]] کتابی است که پس از حضرت [[ابراهیم(ع)]] و حضرت [[یعقوب(ع)]] نازل شده است.<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۶۵، آیه ۹۳</ref> با توجه به آیات قرآن حضرت [[عیسی]](ع) نیز این کتاب را تایید نموده است.<ref>سوره آل‌عمران، سوره ۵۰؛ سوره مائده، آیه ۴۶؛ سوره صف، آیه ۶</ref> قرآن بر بیان [[احکام الهی]] در تورات تاکید می‌کند و به کسانی که از این کتاب تبعیت کرده‌اند وعده بهشت داده شده است.<ref>سوره مائده، آیه ۴۳؛ سبزواری ، ارشادالاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۱۲۰؛ طیب، اطیب‌البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۴، ص۳۷۳؛ مکارم‌شیرازی، الأمثل، ۱۴۲۱ق، ج ۴، ص۱۱؛ بیضاوی، أنوارالتنزیل، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص۱۲۸؛ اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج ۴، ص۲۶۱-۲۷۰؛ ملاحویش، بیان‌المعانی، ۱۳۸۲ق، ج ۱، ص۴۰؛ ج ۶، ص۳۳۲؛ شاذلی، فی ظلال‌القرآن، ۱۴۱۲ق، ج ۲، ص۸۲۸-۸۹۵؛ سوره مائده، آیه ۷۰؛ دایرةالمعارف اسلامیة، دارالمعرفة، ج ۶، ص۱</ref>  


در مقابل نیز کسانی که این کتاب را در دست دارند و به آن عمل نمی‌کنند را مانند چارپایی بیان نموده که کتاب را حمل می‌کند.<ref>سوره جمعه،آیه ۵؛ طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۵، ص ۳۶۲؛ ج ۱۱، ص ۳۰۲؛ ج ۱۲، ۲۴۴؛ ج ۱۹، ص ۲۶۶؛ سبزوارى نجفى، ارشاد‌الاذهان الى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۹ق، ص ۵۵۸-۵۵۹؛ طيب، اطيب‌البيان في تفسيرالقرآن، ۱۳۷۸ش، ج ۱، ص ۴۰-۴۵؛ فيض كاشانى، الأصفى فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص ۱۳۰۳؛ جصاص، احكام القرآن(جصاص)، ۱۴۰۵ق، ج ۴، ص ۱۵۳؛ ج ۵، ص ۳۳۵</ref> قرآن به وعده بعثت پیامبری امی پس از حضرت موسی(ع)، در کتاب تورات اشاره می کند.<ref>سوره اعراف،آیه۱۵۷؛ دایره‌المعارف اسلامیه، دارالمعرفه، ج ۶، ص ۱</ref>
در مقابل نیز کسانی که این کتاب را در دست دارند و به آن عمل نمی‌کنند را مانند چهارپایی بیان نموده که کتاب را حمل می‌کند.<ref>سوره جمعه،آیه ۵؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۵، ص۳۶۲؛ ج ۱۱، ص۳۰۲؛ ج ۱۲، ۲۴۴؛ ج ۱۹، ص۲۶۶؛ سبزواری، ارشاد‌الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۵۸-۵۵۹؛ طیب، اطیب‌البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۱، ص۴۰-۴۵؛ فیض کاشانی، الأصفی، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص۱۳۰۳؛ جصاص، احکام القرآن(جصاص)، ۱۴۰۵ق، ج ۴، ص۱۵۳؛ ج ۵، ص۳۳۵</ref> قرآن به وعده بعثت پیامبری امی پس از حضرت موسی(ع)، در کتاب تورات اشاره می‌کند.<ref>سوره اعراف،آیه۱۵۷؛ دایرةالمعارف اسلامیة، دارالمعرفة، ج ۶، ص۱</ref>


==معنای تورات در قرآن==
==معنای تورات در قرآن==
در قرآن به دو صورت از [[کتاب مقدس]] یهودیان نام می‌برد؛ در [[آیه|آیاتی]] اشاره به الواح نازل شده بر حضرت موسی(ع) می‌کند و در آیات دیگری از لفظ تورات برای اشاره به این کتاب استفاده نموده است.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۱۱</ref> آنچه از تفاسیر یهودی به دست می‌آید الواح حضرت موسی(ع) شامل ده فرمان اخلاقی بوده و آنچه در کتاب تورات متداول، بیان شده مجموعه‌ای از احکام و اخلاقیات است. کتاب تلمود، تفسیری از احکام و اخلاقیات کتاب مقدس می‌باشد.<ref>سلیمانی اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵ش، ص ۳۰</ref>  
در قرآن به دو صورت از [[کتاب مقدس]] یهودیان نام می‌برد؛ در [[آیه|آیاتی]] اشاره به الواح نازل شده بر حضرت موسی(ع) می‌کند و در آیات دیگری از لفظ تورات برای اشاره به این کتاب استفاده نموده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۱۱</ref> آنچه از تفاسیر یهودی به دست می‌آید الواح حضرت موسی(ع) شامل ده فرمان اخلاقی بوده و آنچه در کتاب تورات متداول، بیان شده مجموعه‌ای از احکام و اخلاقیات است. کتاب تلمود، تفسیری از احکام و اخلاقیات کتاب مقدس می‌باشد.<ref>سلیمانی اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵ش، ص۳۰</ref>  


باید توجه داشت که تورات کلمه‌ای است عبرانی که در زبان عربی به معنای شریعت است.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۱۱</ref> با توجه به تاریخ یهودیت در دورانی ما بین حمله [[بخت‌النصر]] (نبوکدنصر یکی از پادشاهان بابل) تا دوران کورش(یکی از پادشاهان ایران) کتاب مقدس یهودی از بین رفت و پس از بازگشت از تبعید بابلی، دوباره آنچه به صورت شفاهی در بین مردم رواج داشت نوشته شد.<ref>سلیمانی اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص ۸۴</ref> با توجه به آیات نازل شده بر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] درباره تورات، می‌توان این کتاب را همان کتاب در دست یهودیان در زمان پیامبر دانست.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص ۳۱۰؛ ج ۵، ص ۳۵۸، ج ۷، ص ۲۵۵</ref>
باید توجه داشت که تورات کلمه‌ای است عبرانی که در زبان عربی به معنای شریعت است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۱۱</ref> با توجه به تاریخ یهودیت در دورانی ما بین حمله [[بخت‌النصر]] (نبوکدنصر یکی از پادشاهان بابل) تا دوران کورش(یکی از پادشاهان ایران) کتاب مقدس یهودی از بین رفت و پس از بازگشت از تبعید بابلی، دوباره آنچه به صورت شفاهی در بین مردم رواج داشت نوشته شد.<ref>سلیمانی اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص۸۴</ref> با توجه به آیات نازل شده بر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] درباره تورات، می‌توان این کتاب را همان کتاب در دست یهودیان در زمان پیامبر دانست.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۳۱۰؛ ج ۵، ص۳۵۸، ج ۷، ص۲۵۵</ref>


==هدایت و نور در تورات==
==هدایت و نور در تورات==
آیات قرآن دلالت بر بیان احکام شرعی در تورات دارند.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۵، ص ۳۵۸؛ ج ۵، ص ۲۵۵</ref> در قرآن از [[تحریف]] در کتاب مقدس یهودی سخن گفته، اما تمام مطالب تورات را رد نکرده است. در [[تفسیر المیزان]] بیان می‌کند، که با توجه به [[اخلاق]] عمومی و خصوصیات نژادی [[بنی‌اسرائیل]] و حضور پیامبران مختلف در میان این قوم، در این کتاب جز بخشی از [[هدایت]] و نور بیان نشده است.<ref>سوره مائده، آیه ۴۴؛ طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص ۳۱۰</ref> اما به طور کلی مفسران زیادی بر وجود هدایت و نور در این کتاب تصریح دارند.<ref>سبزوارى نجفى، ارشادالاذهان الى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۹ق، ص ۱۲۱؛ طيب، اطيب‌البيان في تفسيرالقرآن، ۱۳۷۸ش، ج ۴، ص ۳۸۲؛ نحاس، اعراب‌القرآن( نحاس)، ۱۴۲۱ق، ج ۱، ص ۲۷۰؛ ج ۲، ص ۵۲؛ مكارم شيرازى، الأمثل فى تفسير كتاب‌الله‌المنزل، ۱۴۲۱ق، ج ۳، ص ۳۲؛ ج ۴، ص ۲۱؛ حسينى همدانى، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص ۳۲؛ ابن عجيبه، البحرالمديد فى تفسير القرآن‌المجيد، ۱۴۱۹ق، ج ۲، ص ۴۵، ص ۶۶؛ اندلسى، البحرالمحيط فى التفسير، ۱۴۲۰ق، ج ۱، ص ۳۲۸؛ زجاج، اعراب‌القرآن(زجاج)، ۱۴۲۰ق، ج ۲، ص ۵۱۴؛ بيضاوى، أنوارالتنزيل و أسرارالتأويل، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص ۱۲۹</ref>
آیات قرآن دلالت بر بیان احکام شرعی در تورات دارند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۵، ص۳۵۸؛ ج ۵، ص۲۵۵</ref> در قرآن از [[تحریف]] در کتاب مقدس یهودی سخن گفته، اما تمام مطالب تورات را رد نکرده است. در [[تفسیر المیزان]] بیان می‌کند، که با توجه به [[اخلاق]] عمومی و خصوصیات نژادی [[بنی‌اسرائیل]] و حضور پیامبران مختلف در میان این قوم، در این کتاب جز بخشی از [[هدایت]] و نور بیان نشده است.<ref>سوره مائده، آیه ۴۴؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۳۱۰</ref> اما به طور کلی مفسران زیادی بر وجود هدایت و نور در این کتاب تصریح دارند.<ref>سبزواری، ارشادالاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۱۲۱؛ طیب، اطیب‌البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۴، ص۳۸۲؛ نحاس، اعراب‌القرآن(نحاس)، ۱۴۲۱ق، ج ۱، ص۲۷۰؛ ج ۲، ص۵۲؛ مکارم شیرازی، الأمثل، ۱۴۲۱ق، ج ۳، ص۳۲؛ ج ۴، ص۲۱؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۳۲؛ ابن عجیبه، البحرالمدید، ۱۴۱۹ق، ج ۲، ص۴۵، ص۶۶؛ اندلسی، البحرالمحیط، ۱۴۲۰ق، ج ۱، ص۳۲۸؛ زجاج، اعراب‌القرآن(زجاج)، ۱۴۲۰ق، ج ۲، ص۵۱۴؛ بیضاوی، أنوارالتنزیل، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص۱۲۹</ref>


[[علامه طباطبایی]] این امر را دلیل بر عدم جهانی بودن این دین می‌داند و دین [[یهودیت]] را خاص بنی‌اسراییل بیان می‌کند. در سوره اعراف<ref>سوره اعراف، آیه ۱۴۵</ref> نیز در جایی که از الواح حضرت موسی(ع)سخن می‌گوید، به این نکته اشاره می‌کند که در این الواح از هر چیزی، بخشی از آن را بیان نمودیم.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۹-۱۵؛ ص ۲۱۷؛ ج ۵، ص ۵۶۱</ref>
[[علامه طباطبایی]] این امر را دلیل بر عدم جهانی بودن این دین می‌داند و دین [[یهودیت]] را خاص بنی‌اسراییل بیان می‌کند. در سوره اعراف<ref>سوره اعراف، آیه ۱۴۵</ref> نیز در جایی که از الواح حضرت موسی(ع)سخن می‌گوید، به این نکته اشاره می‌کند که در این الواح از هر چیزی، بخشی از آن را بیان نمودیم.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۹-۱۵؛ ص۲۱۷؛ ج ۵، ص۵۶۱</ref>


====تصدیق توسط انبیاء====
====تصدیق توسط انبیاء====
قرآن حضرت عیسی(ع) را مصدق تورات می‌داند.<ref>شيبانى، نهج‌البيان عن كشف معانى‌القرآن، ۱۴۱۳ق، ج ۲، ص ۳۴-۳۵، عاملى، الوجيز فى تفسيرالقرآن‌العزيز، ۱۴۱۳ق، ج ۱، ص ۲۴۱؛ طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۷-۸؛ موسوى سبزوارى، مواهب‌الرحمان في تفسيرالقرآن، ۱۴۰۹ق، ج ۱۱، ص ۲۵۱-۲۵۲؛ دخيل، الوجيز في تفسيرالكتاب العزيز، ۱۴۲۲ق، ص ۷۶؛ بلاغى نجفى، آلاء‌الرحمن فى تفسيرالقرآن، ۱۴۲۰ق، ج ۱، ص ۲۸۶-۲۸۷؛ سبزوارى نجفى، ارشادالاذهان الى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۹ق، ص ۶۱-۶۱؛ ص ۵۵؛ ص ۵۵۷؛ طيب، اطيب‌البيان في تفسيرالقرآن، ۱۳۷۸ش، ج ۳، ص ۲۰۷-۲۱۰؛ ج ۴، ص ۳۸۲؛ مكارم شيرازى، الأمثل فى تفسير كتاب الله‌المنزل، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص ۵۰۸-۵۰۹؛ ج ۴، ۲۰-۲۲؛ حسينى همدانى، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج ۳، ص ۸۴-۹۳؛ ابن عجيبه، البحرالمديد فى تفسير القرآن‌المجيد، ۱۴۱۹ق، ج ۱، ص ۳۵۶؛ اندلسى، البحرالمحيط فى التفسير، ۱۴۲۰ق، ج ۳، ص ۱۶۱-۱۶۲</ref> برخی از مفسرین مصدق بودن حضرت عیسی(ع) را برای کتاب توراتی که در بین مردم متداول است، نمی‌داند. مصدق بودن حضرت عیسی(ع) را مطابق تورات اصلی، که خداوند با توجه به آیات [[سوره مریم]] به آن حضرت وعده داده بود، بیان می‌کنند.<ref>مواهب‌الرحمان في تفسيرالقرآن، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص ۳۰۲</ref> بنابراین وجه دیگر مصدق بودن این است، که تحریف شامل تمام قسمت‌های کتاب مقدس نمی‌شود و بخشی از آن تحریف شده، بنابراین حضرت عیسی(ع) آن بخش تحریف نشده تورات را تأیید و تصدیق می‌کند.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۲۱۶، ج ۵، ۲۴۷-۲۴۹، ج ۸، ص ۲۸۰؛ ابيارى، الموسوعة‌القرآنية، ۱۴۰۵ق، ج ۹، ص ۲۲۷-۲۲۸؛ مواهب‌الرحمان في تفسيرالقرآن، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص ۳۰۲</ref>  
قرآن حضرت عیسی(ع) را مصدق تورات می‌داند.<ref>شیبانی، نهج‌البیان، ۱۴۱۳ق، ج ۲، ص۳۴-۳۵، عاملی، الوجیز، ۱۴۱۳ق، ج ۱، ص۲۴۱؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۷-۸؛ سبزواری، مواهب‌الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج ۱۱، ص۲۵۱-۲۵۲؛ دخیل، الوجیز، ۱۴۲۲ق، ص۷۶؛ بلاغی، آلاء‌الرحمن، ۱۴۲۰ق، ج ۱، ص۲۸۶-۲۸۷؛ سبزواری، ارشادالاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۶۱-۶۱؛ ص۵۵؛ ص۵۵۷؛ طیب، اطیب‌البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۳، ص۲۰۷-۲۱۰؛ ج ۴، ص۳۸۲؛ مکارم شیرازی، الأمثل، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۵۰۸-۵۰۹؛ ج ۴، ۲۰-۲۲؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج ۳، ص۸۴-۹۳؛ ابن عجیبه، البحرالمدید، ۱۴۱۹ق، ج ۱، ص۳۵۶؛ اندلسی، البحرالمحیط، ۱۴۲۰ق، ج ۳، ص۱۶۱-۱۶۲</ref> برخی از مفسران مصدق بودن حضرت عیسی(ع) را برای کتاب توراتی که در بین مردم متداول است، نمی‌داند. مصدق بودن حضرت عیسی(ع) را مطابق تورات اصلی، که خداوند با توجه به آیات [[سوره مریم]] به آن حضرت وعده داده بود، بیان می‌کنند.<ref>سبزواری، مواهب‌الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص۳۰۲</ref> بنابراین وجه دیگر مصدق بودن این است، که تحریف شامل تمام قسمت‌های کتاب مقدس نمی‌شود و بخشی از آن تحریف شده، بنابراین حضرت عیسی(ع) آن بخش تحریف نشده تورات را تأیید و تصدیق می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۲۱۶، ج ۵، ۲۴۷-۲۴۹، ج ۸، ص۲۸۰؛ ابیاری، الموسوعة‌القرآنیة، ۱۴۰۵ق، ج ۹، ص۲۲۷-۲۲۸؛ سبزواری، مواهب‌الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص۳۰۲</ref>  


[[قرآن]] حضرت مسیح(ع) را پیامبر مبعوث شده بر بنی‌اسرائیل معرفی می‌کند.<ref>مواهب‌الرحمان في تفسيرالقرآن، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص۳۷؛ ص ۳۰۶؛ بلاغى‌نجفى، آلاءالرحمن فى تفسيرالقرآن، ۱۴۲۰ق، ج ۱، ص ۲۸۶-۲۸۷؛ طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۱۹۹-۲۰۱؛ ج ۱۹، ص ۲۵۲</ref> می‌توان مصدق بودن حضرت عیسی(ع) را اینگونه تفسیر نمود، که دعوت این حضرت مغایر با دیانت یهودی و نقض کننده شریعت بیان شده در تورات نیست. بلکه بیان یا رد برخی از احکام، بدین معنااست که، مدت زمان این احکام از زمان صدور تا زمان خاصی بوده و این به معنای نقض احکام تورات نیست.<ref>مواهب‌الرحمان في تفسيرالقرآن، ۱۴۰۹ق، ج ۱۰، ص ۱۶۸-۱۶۹؛ سبزوارى نجفى، ارشادالاذهان الى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۹ق، ص ۱۲۴، - طيب، اطيب البيان في تفسير القرآن، ۱۳۷۸ش، ج ۴، ص ص ۴۲۱-۴۲۲؛ نحاس، اعراب القرآن( نحاس)، ۱۴۲۱ق، ج ۱،، ص ۲۷۵؛ حسينى همدانى، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج ۵، ص ۶۹؛ بيضاوى، أنوارالتنزيل و أسرارالتأويل، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص ۱۳۶؛ فيض كاشانى، الأصفى فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۸ق، ج ۱، ص ۲۸۴</ref> بنابراین مصدق بودن حضرت عیسی(ع) اینگونه بیان می‌شود، که تصدیق مخصوص آیاتی بوده که اولا تحریف نشده و دیگر اینکه زمان آن احکام به پایان نرسیده بود.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسير القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۱۹۸-۲۰۲؛ عاملى، الوجيز فى تفسير القرآن العزيز، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص ۲۴۱؛ شيبانى، نهج البيان عن كشف معانى‌القرآن، ۱۴۱۳ق، ج ۲، ص ۳۴-۳۵؛ دخيل، الوجيز في تفسيرالكتاب‌العزيز، ۱۴۲۲ق، ص ۷۶؛ بلاغى‌نجفى، آلاءالرحمن فى تفسيرالقرآن، ۱۴۲۰ق، ج ۱،، ص ۲۸۶-۲۸۷؛ موسوى سبزوارى، مواهب‌الرحمان في تفسيرالقرآن، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص ۳۰۲-۳۰۳؛ ص ۳۱۳-۳۱۵؛ سبزوارى نجفى، ارشادالاذهان الى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۹ق، ص ۵۵؛ ص ۶۱-۶۲؛ طيب، اطيب‌البيان في تفسيرالقرآن، ۱۳۷۸ش، ج ۳، ص ۲۰۷؛ ج ۴، ص ۳۸۲؛ نحاس، اعراب‌القرآن(نحاس)، ۱۴۲۱ق، ج ۱، ص ۱۶۰؛ ابن ادريس حلى، المنتخب من تفسيرالتبيان، ۱۴۰۹ق، ج ۱، ص ۱۲۶؛ اندلسى، البحرالمحيط فى التفسير، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص ۱۶۱؛ ج ۴، ص ص ۲۸۰؛ ج ۵، ص ۲۷۰؛ ج ۹، ص ۳۸۷</ref>
[[قرآن]] حضرت مسیح(ع) را پیامبر مبعوث شده بر بنی‌اسرائیل معرفی می‌کند.<ref>سبزواری، مواهب‌الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص۳۷؛ ص۳۰۶؛ بلاغی، آلاءالرحمن، ۱۴۲۰ق، ج ۱، ص۲۸۶-۲۸۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۱۹۹-۲۰۱؛ ج ۱۹، ص۲۵۲</ref> می‌توان مصدق بودن حضرت عیسی(ع) را اینگونه تفسیر نمود، که دعوت این حضرت مغایر با دیانت یهودی و نقض کننده شریعت بیان شده در تورات نیست. بلکه بیان یا رد برخی از احکام، بدین معنااست که، مدت زمان این احکام از زمان صدور تا زمان خاصی بوده و این به معنای نقض احکام تورات نیست.<ref>سبزواری، مواهب‌الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج ۱۰، ص۱۶۸-۱۶۹؛ سبزواری ، ارشادالاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۱۲۴، - طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۴، صص ۴۲۱-۴۲۲؛ نحاس، اعراب القرآن(نحاس)، ۱۴۲۱ق، ج ۱،، ص۲۷۵؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج ۵، ص۶۹؛ بیضاوی، أنوارالتنزیل، ۱۴۱۸ق، ج ۲، ص۱۳۶؛ فیض کاشانی، الأصفی، ۱۴۱۸ق، ج ۱، ص۲۸۴</ref> بنابراین مصدق بودن حضرت عیسی(ع) اینگونه بیان می‌شود، که تصدیق مخصوص آیاتی بوده که اولا تحریف نشده و دیگر اینکه زمان آن احکام به پایان نرسیده بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۱۹۸-۲۰۲؛ عاملی، الوجیز، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۴۱؛ شیبانی، نهج البیان، ۱۴۱۳ق، ج ۲، ص۳۴-۳۵؛ دخیل، الوجیز، ۱۴۲۲ق، ص۷۶؛ بلاغی، آلاءالرحمن، ۱۴۲۰ق، ج ۱،، ص۲۸۶-۲۸۷؛ سبزواری، مواهب‌الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص۳۰۲-۳۰۳؛ ص۳۱۳-۳۱۵؛ سبزواری، ارشادالاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۵۵؛ ص۶۱-۶۲؛ طیب، اطیب‌البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۳، ص۲۰۷؛ ج ۴، ص۳۸۲؛ نحاس، اعراب‌القرآن(نحاس)، ۱۴۲۱ق، ج ۱، ص۱۶۰؛ ابن ادریس حلی، المنتخب من تفسیرالتبیان، ۱۴۰۹ق، ج ۱، ص۱۲۶؛ اندلسی، البحرالمحیط، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۱۶۱؛ ج ۴، صص ۲۸۰؛ ج ۵، ص۲۷۰؛ ج ۹، ص۳۸۷</ref>


درباره مصدق بودن پیامبر اسلام(ص) نیز این احتمالات وجود دارد که پیامبر مصدق بخشی است که تحریف نشده است و یا اینکه مصدق تورات اصلی است که خداوند به او آموخته است.<ref>طباطبايى، الميزان فى تفسيرالقرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص ۳۰۸؛ ج ۵، ص ۳۵۸؛ ج ۷،ص ۲۵۵؛ بلاغى نجفى، آلاءالرحمن فى تفسيرالقرآن، 1420 ق، ج ۱، ص ۲۵۳؛ ابيارى، الموسوعةالقرآنية، ۱۴۰۵ق، ج ۸، ص ۷۷؛ ج ۹، ص ۲۲۷</ref>
درباره مصدق بودن پیامبر اسلام(ص) نیز این احتمالات وجود دارد که پیامبر مصدق بخشی است که تحریف نشده است و یا اینکه مصدق تورات اصلی است که خداوند به او آموخته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۳، ص۳۰۸؛ ج ۵، ص۳۵۸؛ ج ۷،ص ۲۵۵؛ بلاغی، آلاءالرحمن، ۱۴۲۰ ق، ج ۱، ص۲۵۳؛ ابیاری، الموسوعةالقرآنیة، ۱۴۰۵ق، ج ۸، ص۷۷؛ ج ۹، ص۲۲۷</ref>


==اسامی دیگر تورات==
==اسامی دیگر تورات==
برای تورات نام‌های دیگری نیز بیان شده است. در زبان فارسی و عربی به این کتاب عهد قدیم نیز گفته می‌شود. مجموع کتاب مقدس یهودی و مسیحی را عهدین می‌نامند. یهودیان همچنین به کل کتاب مقدس تنخ می‌گویند. این نام بیان‌گر بخش‌های این کتاب است که به سه بخش تورات، نبیئیم و کتوبیم تقسیم می‌شود.<ref>میشل، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، ۱۳۷۷، ص ۲۳-۲۴.</ref>  
برای تورات نام‌های دیگری نیز بیان شده است. در زبان فارسی و عربی به این کتاب عهد قدیم نیز گفته می‌شود. مجموع کتاب مقدس یهودی و مسیحی را عهدین می‌نامند. یهودیان همچنین به کل کتاب مقدس تنخ می‌گویند. این نام بیان‌گر بخش‌های این کتاب است که به سه بخش تورات، نبیئیم و کتوبیم تقسیم می‌شود.<ref>میشل، کلام مسیحی، ۱۳۷۷، ص۲۳-۲۴.</ref>  


تقسیم بندی تورات به عهد قدیم و عهد جدید مخصوص اعتقادات مسیحیان است. آنان قائل به دو عهد هستند اولین عهد با [[ابراهیم (پیامبر)|حضرت‌ابراهیم(ع)]] بسته شد و در زمان حضرت‌موسی(ع) تحکیم و تجدید گردید، و دیگری عهد جدید که با ظهور حضرت‌عیسی(ع) است.<ref>سلیمانی‌اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص۱۹-۲۰</ref>
تقسیم بندی تورات به عهد قدیم و عهد جدید مخصوص اعتقادات مسیحیان است. آنان قائل به دو عهد هستند اولین عهد با [[ابراهیم (پیامبر)|حضرت‌ابراهیم(ع)]] بسته شد و در زمان حضرت‌موسی(ع) تحکیم و تجدید گردید، و دیگری عهد جدید که با ظهور حضرت‌عیسی(ع) است.<ref>سلیمانی‌اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص۱۹-۲۰</ref>


عهد قدیم سه چهارم از کل کتاب مقدس را در برمی‌گیرد. در این کتاب مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعر و پیشگویی وجود دارد. بیشتر کتاب‌ها به زبان عبری و برخی نیز به زبان کلدانی و آرامی نگارش شده است. در کنیسه‌ها کتاب مقدس به صورت تومار نگهداری می‌شود.<ref>سلیمانی‌اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص ۱۹-۲۰</ref>
عهد قدیم سه چهارم از کل کتاب مقدس را در برمی‌گیرد. در این کتاب مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعر و پیشگویی وجود دارد. بیشتر کتاب‌ها به زبان عبری و برخی نیز به زبان کلدانی و آرامی نگارش شده است. در کنیسه‌ها کتاب مقدس به صورت تومار نگهداری می‌شود.<ref>سلیمانی‌اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص۱۹-۲۰</ref>


====نسخه‌های تورات====
====نسخه‌های تورات====
مطابق آنچه در تاریخ یهود بیان شده است تورات مشتمل بر دو نسخه است.
مطابق آنچه در تاریخ یهود بیان شده است تورات مشتمل بر دو نسخه است.
*نسخه عبری، این نسخه به جز بخشی از آن به زبان عبری نوشته شده و مشتمل بر ۳۹ کتاب است. این نسخه شامل سه بخش است: تورات، کتب انبیا که خود شامل دو بخش انبیای متقدم و انبیای متاخر است و بخش سوم مکتوبات است. نام تنخ اشاره به همین مطلب دارد.
*نسخه عبری، این نسخه به جز بخشی از آن به زبان عبری نوشته شده و مشتمل بر ۳۹ کتاب است. این نسخه شامل سه بخش است: تورات، کتب انبیا که خود شامل دو بخش انبیای متقدم و انبیای متاخر است و بخش سوم مکتوبات است. نام تنخ اشاره به همین مطلب دارد.
*ترجمه سبعینه به زبان یونانی است. این کتاب برای یهودیان اسکندریه و به دستور حاکم مصر نوشته شد. این نسخه دارای ۴۶ کتاب است اما در نسخه عبری کتاب‌های اضافی موجود نیست.<ref>سلیمانی‌اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص ۲۱</ref>
*ترجمه سبعینه به زبان یونانی است. این کتاب برای یهودیان اسکندریه و به دستور حاکم مصر نوشته شد. این نسخه دارای ۴۶ کتاب است اما در نسخه عبری کتاب‌های اضافی موجود نیست.<ref>سلیمانی‌اردستانی، کتاب مقدس، ۱۳۸۵، ص۲۱</ref>


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس2}}
{{پانویس۲}}


==منابع==
==منابع==
*ابن ادريس حلى، محمدبن‌احمد، المنتخب من تفسيرالتبيان، تحقيق سيدمهدى رجائى، قم، ناشر كتابخانه آيت الله مرعشى‌نجفى، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
*ابن ادریس حلی، محمدبن‌احمد، المنتخب من تفسیرالتبیان، تحقیق سیدمهدی رجائی، قم، ناشر کتابخانه آیت الله مرعشی‌نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
*ابن عجيبه احمد بن‌ محمد، البحرالمديد فى تفسيرالقرآن‌المجيد، تحقیق احمد عبدالله قرشى‌رسلان، قاهره، ناشر دكتر حسن عباس زكى، ۱۴۱۹ق.
*ابن عجیبه احمد بن‌ محمد، البحرالمدید فی تفسیرالقرآن‌المجید، تحقیق احمد عبدالله قرشی‌رسلان، قاهره، ناشر دکتر حسن عباس زکی، ۱۴۱۹ق.
*ابيارى، ابراهيم، الموسوعةالقرآنية، ناشر موسسه سجل‌العرب، ۱۴۰۵ق.
*ابیاری، ابراهیم، الموسوعةالقرآنیة، ناشر موسسه سجل‌العرب، ۱۴۰۵ق.
*اندلسى، ابوحيان محمدبن‌يوسف، البحرالمحيط فى التفسير، تحقیق صدقي محمدجميل، بیروت، دارالفكر، ۱۴۲۰ق.
*اندلسی، ابوحیان محمدبن‌یوسف، البحرالمحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمدجمیل، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۰ق.
*البستانی، بطرس، دائره‌المعارف و هو قاموس عام لکل فن و مطلب، بیروت-لبنان، دارالمعرفه، بی‌تا.
*البستانی، بطرس، دائره‌المعارف و هو قاموس عام لکل فن و مطلب، بیروت-لبنان، دارالمعرفه، بی‌تا.
*بلاغى‌نجفى، محمدجواد، آلاءالرحمن فى تفسيرالقرآن، تحقيق واحد تحقيقات اسلامى بنياد بعثت، قم، ناشر بنياد بعثت، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
*بلاغی‌نجفی، محمدجواد، آلاءالرحمن فی تفسیرالقرآن، تحقیق واحد تحقیقات اسلامی بنیاد بعثت، قم، ناشر بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
*بيضاوى، عبدالله بن‌عمر، أنوارالتنزيل و أسرارالتأويل، تحقيق محمد عبد‌الرحمن المرعشلى، بيروت، داراحياءالتراث‌العربى، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
*بیضاوی، عبدالله بن‌عمر، أنوارالتنزیل و أسرارالتأویل، تحقیق محمد عبد‌الرحمن المرعشلی، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
*جصاص، احمدبن‌على، احكام‌القرآن(جصاص)، تحقيق محمد صادق قمحاوى، بيروت، ناشر داراحياءالتراث‌العربى، ۱۴۰۵ق.
*جصاص، احمدبن‌علی، احکام‌القرآن(جصاص)، تحقیق محمد صادق قمحاوی، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی، ۱۴۰۵ق.
*حسينى‌همدانى، سيدمحمدحسين، انوار درخشان، تحقيق محمد باقر بهبودى، تهران، ناشر كتابفروشى لطفى، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
*حسینی‌همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
*دایره‌المعارف اسلامیه، بیروت-لبنان، دارالمعرفه، بی‌تا.
*دایره‌المعارف اسلامیه، بیروت-لبنان، دارالمعرفه، بی‌تا.
*دایره‌المعارف تشیع، تهران، نشر شهید سعید محبی، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش.
*دایره‌المعارف تشیع، تهران، نشر شهید سعید محبی، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش.
*دخيل، على‌بن‌محمدعلى، الوجيز في تفسيرالكتاب‌العزيز، بيروت، ناشر دارالتعارف للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۲۲ق.
*دخیل، علی‌بن‌محمدعلی، الوجیز فی تفسیرالکتاب‌العزیز، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۲۲ق.
*زجاج، ابراهيم‌بن‌سرى‌بن‌سهل، اعراب‌القرآن(زجاج)، تحقيق ابراهيم ابيارى، قاهره-بيروت، دارالكتاب‌المصرى و دارالكتب‌اللبنانى، چاپ چهارم، ۱۴۲۰ق.
*زجاج، ابراهیم‌بن‌سری‌بن‌سهل، اعراب‌القرآن(زجاج)، تحقیق ابراهیم ابیاری، قاهره-بیروت، دارالکتاب‌المصری و دارالکتب‌اللبنانی، چاپ چهارم، ۱۴۲۰ق.
*سبزوارى نجفى، محمد‌بن حبيب‌الله، ارشاد‌الاذهان الى تفسير‌القرآن، بيروت، ناشر دار‌التعارف‌للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
*سبزواری نجفی، محمد‌بن حبیب‌الله، ارشاد‌الاذهان الی تفسیر‌القرآن، بیروت، دار‌التعارف‌للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
*سلیمانی‌اردستانی، عبدالرحیم، کتاب مقدس، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
*سلیمانی‌اردستانی، عبدالرحیم، کتاب مقدس، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
*شاذلي، سيدبن‌قطب‌بن‌ابراهيم، فى ظلال‌القرآن، بيروت-قاهره، دارالشروق، چاپ هفدهم، ۱۴۱۲ق.
*شاذلی، سیدبن‌قطب‌بن‌ابراهیم، فی ظلال‌القرآن، بیروت-قاهره، دارالشروق، چاپ هفدهم، ۱۴۱۲ق.
*شيبانى، محمدبن‌حسن، نهج‌البيان عن كشف معانى القرآن، تحقيق حسين درگاهى، تهران، ناشر بنياد دايرة‌المعارف‌اسلامى، ۱۴۱۳ق.
*شیبانی، محمدبن‌حسن، نهج‌البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق حسین درگاهی، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف‌اسلامی، ۱۴۱۳ق.
*طباطبايى، سيدمحمدحسين، الميزان فى تفسيرالقرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‌‏ى مدرسين حوزه علميه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
*طيب، سيدعبدالحسين، اطيب‌البيان في تفسيرالقرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
*طیب، سیدعبدالحسین، اطیب‌البیان فی تفسیرالقرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
*عاملى، على‌بن‌حسين، الوجيز فى تفسيرالقرآن‌العزيز، تحقيق شيخ مالك محمودى، قم، ناشر دارالقرآن‌الكريم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
*عاملی، علی‌بن‌حسین، الوجیز فی تفسیرالقرآن‌العزیز، تحقیق شیخ مالک محمودی، قم، ناشر دارالقرآن‌الکریم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
*فيض كاشانى، ملامحسن، الأصفى فى تفسيرالقرآن، تحقيق محمدحسين درايتى و محمدرضا نعمتى، قم، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
*فیض کاشانی، ملامحسن، الأصفی فی تفسیرالقرآن، تحقیق محمدحسین درایتی و محمدرضا نعمتی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
*مكارم‌شيرازى، ناصر، الأمثل فى تفسير كتاب‌الله‌المنزل، قم، ناشر مدرسه امام على‌بن‌ابى‌طالب، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
*مکارم‌شیرازی، ناصر، الأمثل فی تفسیر کتاب‌الله‌المنزل، قم، ناشر مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
*ملاحويش آل‌غازى، عبدالقادر، بيان‌المعانى، دمشق، مطبعةالترقى، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.
*ملاحویش آل‌غازی، عبدالقادر، بیان‌المعانی، دمشق، مطبعةالترقی، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.
*موسوى‌سبزوارى، سيدعبدالاعلى، مواهب‌الرحمان في تفسير‌القرآن، بيروت، ناشر موسسه اهل‌بيت(ع)، نوبت چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
*موسوی‌سبزواری، سیدعبدالاعلی، مواهب‌الرحمان فی تفسیر‌القرآن، بیروت، ناشر موسسه اهل‌بیت(ع)، نوبت چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
*میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷ش.
*میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷ش.
*نحاس، ابوجعفر احمدبن‌محمد، اعراب‌القرآن(نحاس)، بيروت، دارالكتب‌العلمية منشورات محمدعلى بيضون، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
*نحاس، ابوجعفر احمدبن‌محمد، اعراب‌القرآن(نحاس)، بیروت، دارالکتب‌العلمیة منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==
* [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3190 مقاله تورات در دائرة المعارف بزرگ اسلامی]
* [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3190 مقاله تورات در دائرة المعارف بزرگ اسلامی]
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۱۷

ویرایش