پرش به محتوا

نماز: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۰۱۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۶ ژوئن ۲۰۲۳
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸: خط ۸:


==جایگاه و اهمیت==
==جایگاه و اهمیت==
نماز، عمل عبادی مسلمانان است که در [[قرآن]] ۹۸ بار<ref>نوروزی، مقدمه‌ای بر فلسفه نماز، انتشارات یادآوران، ص۱۱۶.</ref> از آن یاد شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به سوره حج، آیه ۴۱؛ سوره بقره، آیه ۳؛ سوره نساء۱۰۳و۱۶۲؛ سوره مائده۶؛ سوره انفال آیات ۲،۳و۴؛ سوره ابراهیم آیه۳۱؛ سوره مومنون آیه ۲؛ سوره نمل آیات ۲و۳.</ref> همچنین بنا بر آیات قرآن، نماز عامل بازدارندۀ از گناه،<ref>سوره عنکبوت، آیه ۴۵.</ref> وسیلۀ رستگاری،<ref> سوره اعلی، آیه ۱۵و۱۴.</ref> یاری‌کننده انسان در مشکلات،<ref> سوره بقره، آیه ۴۵.</ref> و از سفارشات مهم [[خدا]] به [[پیامبران]]<ref>سوره مریم، آیه ۳۱.</ref> و از دغدغه‌های [[پیامبران|پیامبران الهی]] به‌ویژه درباره خانواده‌شان<ref> سوره مریم، آیه ۵۵.</ref> است. ترک نماز نیز از [[گناهان کبیره]]<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۴، ص۱۶۸.</ref> و نشانه [[کفر]] و [[منافق|نفاق]]<ref>پاینده، نهج الفصاحه، ص۲۷۹.</ref> دانسته شده است.
نماز، عمل عبادی مسلمانان است که در [[قرآن]] ۹۸ بار<ref>نوروزی، مقدمه‌ای بر فلسفه نماز، انتشارات یادآوران، ص۱۱۶.</ref> از آن یاد شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به سوره حج، آیه ۴۱؛ سوره بقره، آیه ۳؛ سوره نساء۱۰۳و۱۶۲؛ سوره مائده۶؛ سوره انفال آیات ۲،۳و۴؛ سوره ابراهیم آیه۳۱؛ سوره مومنون آیه ۲؛ سوره نمل آیات ۲و۳.</ref> بنا بر آیات قرآن، نماز عامل بازدارندۀ از گناه،<ref>سوره عنکبوت، آیه ۴۵.</ref> وسیلۀ رستگاری،<ref> سوره اعلی، آیه ۱۵و۱۴.</ref> یاری‌کننده انسان در مشکلات،<ref> سوره بقره، آیه ۴۵.</ref> و از سفارشات مهم [[خدا]] به [[پیامبران]]<ref>سوره مریم، آیه ۳۱.</ref> و از دغدغه‌های [[پیامبران|پیامبران الهی]] به‌ویژه درباره خانواده‌شان<ref> سوره مریم، آیه ۵۵.</ref> است. همچنین نماز عبادتی است که به‌فتوای فقیهان در هیچ حالتی حتی در جنگ نباید ترک شود{{مدرک}} و ترک آن از [[گناهان کبیره]]<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۴، ص۱۶۸.</ref> و نشانه [[کفر]] و [[منافق|نفاق]]<ref>پاینده، نهج الفصاحه، ص۲۷۹.</ref> دانسته شده است.


در کتاب [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسایل الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک آن]] بیش از ۱۱۶۰۰ [[حدیث]]{{مدرک}} در موضوع نماز نقل شده است.<ref>نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشيعه، ۱۴۱۲ق، کتاب الصلاه، ج۴، ص۷-۱۰۵؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۹-۱۶۶.</ref> همچنین در کتاب‌های فقهی بابی با عنوان کتاب الصلاة است به احکام و آداب نماز اختصاص دارد.{{مدرک}} درباره این موضوع آثاری به صورت مستقل نیز نوشته شده است که آمار آنها را تا سال ۱۳۷۶ش حدود دوهزار کتاب و رساله و نیز صدها غزل و قصیده گفته‌اند.<ref>صحتی سردرودی، «کتاب‌شناسی گزینشی و توصیفی نماز»، ص۴۲.</ref> تا سال ۲۰۱۹م در جهان حدود سه میلیون ششصد هزار [[مسجد]] برای نمازخواندن احداث شده است.<ref>[https://mawdoo3.com/كم_عدد_المساجد_في_العالم «كم عدد المساجد في العالم»]، اکبر موقع عربی بالعالم.</ref> همچنین در اماکن عمومی و نیز جاده‌ها مکانی به خواندن نماز اختصاص دارد که به آن نمازخانه می‌گویند.{{مدرک}}
در کتاب [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسایل الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک آن]] بیش از ۱۱۶۰۰ [[حدیث]]{{مدرک}} در موضوع نماز نقل شده است.<ref>نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشيعه، ۱۴۱۲ق، کتاب الصلاه، ج۴، ص۷-۱۰۵؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۹-۱۶۶.</ref> در کتاب‌های فقهی، بابی با عنوان کتاب الصلاة است که به احکام و آداب نماز اختصاص دارد.{{مدرک}} درباره نماز آثاری به صورت مستقل نیز نوشته شده است که آمار آنها را تا سال ۱۳۷۶ش حدود دوهزار کتاب و رساله و نیز صدها غزل و قصیده گفته‌اند.<ref>صحتی سردرودی، «کتاب‌شناسی گزینشی و توصیفی نماز»، ص۴۲.</ref> تا سال ۲۰۱۹م در جهان حدود سه میلیون ششصد هزار [[مسجد]] برای نمازخواندن احداث شده است.<ref>[https://mawdoo3.com/كم_عدد_المساجد_في_العالم «كم عدد المساجد في العالم»]، اکبر موقع عربی بالعالم.</ref> همچنین در اماکن عمومی و جاده‌ها مکانی به خواندن نماز اختصاص دارد که به آن نمازخانه می‌گویند.{{مدرک}}


در روایات از نماز با تعابیر مختلفی یاد شده است از جمله:
=== تعابیر به کار رفته در روایات درباره نماز ===
{{ستون|۳}}
{{ستون|۳}}
*ستون دین<ref>محمدی‌ری‌شهری، میزان الحکمه، دار الحدیث، ج۵ ص۳۷۰.</ref>
*ستون دین<ref>محمدی‌ری‌شهری، میزان الحکمه، دار الحدیث، ج۵ ص۳۷۰.</ref>
خط ۴۱: خط ۴۱:


[[پرونده:رکوع.jpg|بندانگشتی|100px|حالت قرارگرفتن بدن در رکوع]]
[[پرونده:رکوع.jpg|بندانگشتی|100px|حالت قرارگرفتن بدن در رکوع]]
رو به [[قبله]] ایستاده و [[نیت]]{{یادداشت|برای مثال: "دو رکعت نماز صبح به جا می‌آورم برای رضای خدا قُربةً  اِلَی الله}} می‌کنیم. سپس [[تکبیرة الاحرام]] می‌گوییم یعنی دست‌ها را تا مقابل گوش بالا برده و می‌گوییم: اَللهُ اَکبَر. پس از آن [[سوره فاتحه|سوره حمد]] و سپس سوره دیگری می‌خوانیم. سپس به [[رکوع]] رفته و یک بار ذکر {{عربی|«سُبْحانَ رَبّیَ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِه»}} یا سه مرتبه {{عربی|"سُبْحانَ الله"}} را می‌گوییم. سر از رکوع برمی‌داریم و می‌ایستیم و سپس به [[سجده]] می‌رویم. در سجده یک بار {{عربی|«سُبْحانَ رَبّیَ الْاَعلی وَ بِحَمْدِه»}} یا سه مرتبه {{عربی|"سُبْحانَ الله"}} می‌گوییم. سپس روی دو زانو می‌نشینیم و دوباره به سجده رفته و ذکر سجده را می‌خوانیم.<ref>خمینی، رساله توضیح المسائل، ۱۳۹۱ش، ص۱۴۹-۱۷۶.</ref>
ابتدا [[وضو]] می‌گیریم سپس رو به [[قبله]] ایستاده و [[نیت]]{{یادداشت|برای مثال: "دو رکعت نماز صبح به جا می‌آورم برای رضای خدا قُربةً  اِلَی الله}} می‌کنیم. سپس [[تکبیرة الاحرام]] می‌گوییم یعنی دست‌ها را تا مقابل گوش بالا برده و می‌گوییم: اَللهُ اَکبَر. پس از آن [[سوره فاتحه|سوره حمد]] و سپس سوره دیگری می‌خوانیم. سپس به [[رکوع]] رفته و یک بار ذکر {{عربی|«سُبْحانَ رَبّیَ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِه»}} یا سه مرتبه {{عربی|"سُبْحانَ الله"}} را می‌گوییم. سر از رکوع برمی‌داریم و می‌ایستیم و سپس به [[سجده]] می‌رویم. در سجده یک بار {{عربی|«سُبْحانَ رَبّیَ الْاَعلی وَ بِحَمْدِه»}} یا سه مرتبه {{عربی|"سُبْحانَ الله"}} می‌گوییم. سپس روی دو زانو می‌نشینیم و دوباره به سجده رفته و ذکر سجده را می‌خوانیم.<ref>خمینی، رساله توضیح المسائل، ۱۳۹۱ش، ص۱۴۹-۱۷۶.</ref>


'''رکعت دوم'''
'''رکعت دوم'''
خط ۸۲: خط ۸۲:
===سایر احکام===
===سایر احکام===
[[پرونده:نماز جماعت به امامت آیت‌الله مرعشی نجفی در حرم حضرت معصومه.jpg|بندانگشتی|[[نماز جماعت]] به امامت [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله مرعشی نجفی]] در [[حرم حضرت معصومه(س)]]]]
[[پرونده:نماز جماعت به امامت آیت‌الله مرعشی نجفی در حرم حضرت معصومه.jpg|بندانگشتی|[[نماز جماعت]] به امامت [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله مرعشی نجفی]] در [[حرم حضرت معصومه(س)]]]]
* طهارت: واجب است برای نمازهای واجب، [[وضو]] گرفته شود.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۸۵.</ref> در مواردی به جای وضو، [[تیمم]] باید کرد مانند پیدا نکردن آب، ضرر داشتن آب، تنگی وقت.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۶۵.</ref>
* طهارت: واجب است برای نمازهای واجب، [[وضو]] گرفته شود.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۸۵.</ref> در مواردی به جای وضو، [[تیمم]] باید کرد مانند پیدا نکردن آب، ضرر داشتن آب و تنگی وقت.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۶۵.</ref>
* [[مکان نمازگزار]]: برای مکان نمازگزار چند شرط بیان شده است از جمله اینکه [[مباح]] باشد([[غصب|غصبی]] نباشد)، بی حرکت باشد، [[نجس]] نباشد، جای پیشانی از جای زانوها بیش از چهار انگشت بالاتر یا پایین‌تر نباشد.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۶۲-۳۸۵؛ خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۸۲-۲۹۷.</ref>
* [[مکان نمازگزار]]: برای مکان نمازگزار چند شرط بیان شده است از جمله اینکه [[مباح]] باشد ([[غصب|غصبی]] نباشد)، بی حرکت باشد، [[نجس]] نباشد، جای پیشانی از جای زانوها بیش از چهار انگشت بالاتر یا پایین‌تر نباشد.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۶۲-۳۸۵؛ خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۸۲-۲۹۷.</ref>
* لباس نمازگزار: مرد باید عورتین خود را بپوشاند و زن باید تمام بدن را بپوشاند، ولی پوشاندن گردی صورت و دست‌ها و پاها تا مچ لازم نیست.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۴۱و۴۴۲.</ref>
* لباس نمازگزار: مرد باید عورتین خود را بپوشاند و زن باید تمام بدن را بپوشاند، ولی پوشاندن گردی صورت و دست‌ها و پاها تا مچ لازم نیست.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۴۱و۴۴۲.</ref>
* نماز باید رو به [[قبله]] (کعبه) خوانده شود.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۳۱.</ref>
* نماز باید رو به [[قبله]] (کعبه) خوانده شود.<ref>خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۳۱.</ref>
خط ۱۷۰: خط ۱۷۰:
|}
|}
==حکمت و فلسفه ==
==حکمت و فلسفه ==
در روایتی که از امام رضا(ع) نقل شده است فلسفه وجوب نماز، اقرار به ربوبیت پروردگار، مبارزه با شرک و بت‌پرستی، اظهار تذلل بنده در برابر عظمت خدا، غفلت‌زدایی، یاد خدا، جلوگیری از فساد، گناه و سرکشی و.. بیان شده است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴.</ref> همچنین در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]]، تقویت روح انضباط، دعوت به پاکسازی، پرورش فضایل اخلاقی، ارزش‌دهی به دیگر اعمال و آمرزش گناهان از حکمت‌های وجوب نماز شمرده شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۲۹۰-۲۹۴.</ref>  
در روایتی که از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] نقل شده است فلسفه وجوب نماز، اقرار به ربوبیت پروردگار، مبارزه با [[شرک]] و بت‌پرستی، اظهار تذلل بنده در برابر عظمت خدا، غفلت‌زدایی، یاد خدا، جلوگیری از فساد، [[گناه]] و سرکشی و.. بیان شده است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴.</ref> در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] نیز تقویت روح انضباط، دعوت به پاکسازی، پرورش فضایل اخلاقی، ارزش‌دهی به دیگر اعمال و آمرزش گناهان از حکمت‌های وجوب نماز شمرده شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۲۹۰-۲۹۴.</ref>  


همچنین در آیه «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي»<ref>سوره طه، آیه۱۴.</ref> هدف از نماز یاد خدا شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به مطهری، «فلسفه عبادت»، ص۱۵-۱۷.</ref> از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه]] نقل شده است که خدا نماز را واجب کرد تا بندگان از [[تکبر]] دور باشند.{{مدرک}} در نهج‌البلاغه نیز آمده است که نماز، خودبینی و [[تکبر|کبر]] را درهم می‌شکند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، کلمات قصار ۲۵۲، ص۵۱۲.</ref>  
همچنین در آیه «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي»<ref>سوره طه، آیه۱۴.</ref> هدف از نماز یاد خدا شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به مطهری، «فلسفه عبادت»، ص۱۵-۱۷.</ref> از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] نقل شده است که خدا نماز را واجب کرد تا بندگان از [[تکبر]] دور باشند.{{مدرک}} در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] نیز آمده است که نماز، خودبینی و کِبر را درهم می‌شکند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، کلمات قصار ۲۵۲، ص۵۱۲.</ref>  
==نماز در ادیان دیگر==
==نماز در ادیان دیگر==
نماز از [[عبادت|عباداتی]] است که در تمام [[شریعت‌ها]] وجود داشته هرچند که شیوه آن بر حسب شریعت‌های مختلف متفاوت بوده است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۴۹۱.</ref> در [[قرآن]] از نماز [[ابراهیم (پیامبر)|حضرت ابراهیم(ع)]]،<ref> سوره ابراهیم، آیه ۴۰.</ref> [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل]]،<ref>سوره مریم، آیه ۵۵؛ سوره انبیا، آیه ۷۳.</ref> [[اسحاق (پیامبر)|اسحاق]]، [[موسی (پیامبر)|موسی]]،<ref>سوره طه، آیه ۱۴.</ref> [[زکریا (پیامبر)|زکریا]]،<ref>سوره آل عمران، آیه۳۹.</ref> [[حضرت عیسی|عیسی]]،<ref> سوره مریم، آیه ۳۱؛ طباطبایی، المیزان، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۱۴، ص۴۷.</ref> [[شعیب (پیامبر)|شعیب]]<ref>سوره هود، آیه ۸۷.</ref> و [[لقمان حکیم]]<ref>سوره لقمان، آیه ۱۷.</ref> و در روایات از نماز [[آدم (پیامبر)|حضرت آدم]]<ref>حرعاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۵ و ج۵، ص۲۹۶.</ref> حضرت موسی(ع)<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۴۵.</ref> و بسیاری دیگر از [[پیامبران|انبیا]] یاد شده است.
نماز از [[عبادت|عباداتی]] است که در تمام شریعت‌ها وجود داشته هرچند که شیوه آن بر حسب شریعت‌های مختلف متفاوت است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۴۹۱.</ref> نماز در [[یهودیت]] «تِفیلا» و در جمع تفیلیم یا تفیلوت خوانده می‌شود و احکام آن در سیدور یا بخش‌های «میشنا» (کتب سنتی دعای دین یهود) آمده است. معمولا در هر روز سه نماز خوانده می‌شود و در روز شَبات (شنبه) و سایر روزهای مقدس، فرقه‌های اُرتُدُکس و محافظه‌کار نماز دیگری به نام موسف می‌خوانند.<ref>باقریان، «بررسی چگونگی نماز در ادیان الهی»، ص۲۱۹.</ref>
   
   
نماز در [[یهودیت]] «تِفیلا» و در جمع تفیلیم یا تفیلوت خوانده می‌شود و احکام آن در سیدور یا بخش‌های «میشنا» (کتب سنتی دعای دین یهود) آمده است. معمولا در هر روز سه نماز خوانده می‌شود و در روز شَبات (شنبه) و سایر روزهای مقدس، فرقه‌های اُرتُدُکس و محافظه کار نماز دیگری به نام موسف می‌خوانند.<ref>باقریان، [http://ensani.ir/file/download/article/1546860538-10128-v-9.pdf «بررسی چگونگی نماز در ادیان الهی»]، ص۲۱۹.</ref>
نماز در [[مسیحیت]] برای ارتباط با خداوند (پدر) یا دیگر اشخاصِ [[تثلیث]] (پسر یا [[روح القدس]]) برگزار می‌شود. در میان فرقه‌های مختلف مسیحی نماز به صورت‌های مختلف گزارده می‌شود. نمازها می‌تواند به صورت جمعی (نیایش‌سرایی) باشد مانند مراسم عِشای رَبّانی و یا به صورت فُردا برگزار شود.<ref>نگاه کنید به: فاطمه، [http://intjz.net/maqalat/ak-namaz.htm#_Toc280784367 «نگاهی به اشکال مختلف نماز در برخی ادیان الهی»].</ref>
نماز در [[مسیحیت]] برای ارتباط با خداوند (پدر) یا دیگر اشخاصِ [[تثلیث]] (پسر یا [[روح القدس]]) برگزار می‌شود. در میان فرقه‌های مختلف مسیحی نماز به صورت‌های مختلف گزارده می‌شود. نمازها می‌تواند به صورت جمعی (نیایش سرایی) باشد مانند مراسم عِشای رَبّانی و یا به صورت فردی برگزار شود.<ref>نگاه کنید به: فاطمه، [http://intjz.net/maqalat/ak-namaz.htm#_Toc280784367 «نگاهی به اشکال مختلف نماز در برخی ادیان الهی»].</ref>


==کتاب‌شناسی==
==کتاب‌شناسی==
خط ۱۸۴: خط ۱۸۲:
*  آداب نماز [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]. بیان آداب قلبی و اسرار معنوی نماز پرداخته و دارای دو مقدمه است که امام خطاب به فرزندان خود نوشته است.
*  آداب نماز [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]. بیان آداب قلبی و اسرار معنوی نماز پرداخته و دارای دو مقدمه است که امام خطاب به فرزندان خود نوشته است.
* اسرار الصلوة اثر [[میرزا جواد ملکی تبریزی]]. کتابی در تهذیب و حضور قلب و شناخت نماز
* اسرار الصلوة اثر [[میرزا جواد ملکی تبریزی]]. کتابی در تهذیب و حضور قلب و شناخت نماز
* اسرار نماز اثر امام خمینی. تفسیر عرفانی نماز از اذان تا تشهد و سلام
* اسرار نماز اثر امام خمینی. تفسیر عرفانی نماز از [[اذان]] تا تشهد و سلام
* الصلاة فی الکتاب و السنة اثر [[محمد محمدی ری‌شهری]]. آیات قرآن و احادیث شیعه و سنی درباره لزوم نماز، حکمت نماز، نماز پیش از اسلام، برتری نماز، ویژگی نماز، اوقات نماز، آداب نماز و...
* الصلاة فی الکتاب و السنة اثر [[محمد محمدی ری‌شهری]]. آیات قرآن و احادیث شیعه و سنی درباره لزوم نماز، حکمت نماز، نماز پیش از اسلام، برتری نماز، ویژگی نماز، اوقات نماز، آداب نماز و...
* رازهای نماز [[عبدالله جوادی آملی]] نگاهی فلسفی به نماز و احکام آن
* رازهای نماز تألیف [[عبدالله جوادی آملی]] نگاهی فلسفی به نماز و احکام آن.
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس۲}}
{{پانویس۲}}