۱۴٬۸۹۸
ویرایش
اهواز: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (افزایش برچسب ارتباط با تشیع) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
اهواز از شهرهای ایران است که در جنوب غربی این کشور و در استان خوزستان واقع شده است. مساحت این شهر ۲۱۹۵۴ هکتار و جمعیت آن بیش از یک‌میلیون و صد هزار نفر است.<ref> [http://stats.ahvaz.ir/ سامانه اطلاعات و آمار شهرداری اهواز]</ref> دو قوم عرب و بختیاری بیشترین جمعیت شهر را به خود اختصاص داده‌اند.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/82215621 خوزستان تیراژه اقوام، سایت خبری ایرنا]</ref> [[حمدالله مستوفی]] جغرافی‌دان قرن هشتم قمری، حدود اهواز را ولایت [[عراق عرب]]، [[کردستان]]، [[لرستان]] و [[فارس]] دانسته است.<ref>مستوفی، نزهه القلوب، ۱۳۶۲ش، ص۱۳۰.</ref> | اهواز از شهرهای ایران است که در جنوب غربی این کشور و در استان خوزستان واقع شده است. مساحت این شهر ۲۱۹۵۴ هکتار و جمعیت آن بیش از یک‌میلیون و صد هزار نفر است.<ref> [http://stats.ahvaz.ir/ سامانه اطلاعات و آمار شهرداری اهواز]</ref> دو قوم عرب و بختیاری بیشترین جمعیت شهر را به خود اختصاص داده‌اند.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/82215621 خوزستان تیراژه اقوام، سایت خبری ایرنا]</ref> [[حمدالله مستوفی]] جغرافی‌دان قرن هشتم قمری، حدود اهواز را ولایت [[عراق عرب]]، [[کردستان]]، [[لرستان]] و [[فارس]] دانسته است.<ref>مستوفی، نزهه القلوب، ۱۳۶۲ش، ص۱۳۰.</ref> | ||
=== وجه نامگذاری شهر=== | === وجه نامگذاری شهر=== | ||
درباره وجه نامگذاری | درباره وجه نامگذاری اهواز نقل شده که خوجی‌ها یا خوزی‌ها که از طوایف اصیل ایرانی هستند، در اراضی اطراف کارون به کشت نیشکر پرداخته و محصولات خود را به کشورهای دیگر صادر می‌کردند و به‌واسطه رونق کار نیشکر به خوجستان وازار و هوجستان وازار یعنی بازار خوزی‌ها شهرت یافت. اعراب، خوجی و هوجی را به جمع مکسر عربی درآورده، «اهواز» نامیدند و گاه نیز آن را سوق الاهواز خطاب می‌کردند.<ref>بارتولد، تذکره جغرافیای تاریخ ایران، ۱۳۷۳ش، ص۱۹۹.</ref> | ||
[[یاقوت حموی]] نیز واژه خوز را با هوز، هویزه و اهواز | [[یاقوت حموی]] نیز واژه خوز را با هوز، هویزه و اهواز هم‌ریشه دانسته که اعراب نام اهواز را هم بر کل [[خوزستان]] اطلاق می‌کردند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref> | ||
نام این شهر در زمان [[قاجار]]، بندر ناصری بوده است. در شهریور [[سال ۱۳۱۴هجری شمسی|سال ۱۳۱۴ش]] به تصویب هیئت‌وزیران نام اهواز برای مرکز استان خوزستان برگزیده شد.<ref>علم، انقلاب اسلامی در اهواز،۱۳۸۶ش، ص۳۶. </ref> در بیشتر منابع تاریخی از این شهر با نام «هرمز اردشیر»<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۰۷؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۱؛ بلعمی، تاریخ‌نامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۶۰۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۱۰۶؛ مؤلف مجهول، مجمل التواریخ و القصص، تهران، ص۶۳؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۵.</ref> و در بعض دیگر «هوزمسیر»<ref>ابن فقیه، البلدان، ۱۴۱۶ق، ص۴۰۰؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۷۲.</ref>، یا هرمزدان اردشیر<ref>دینوری، اخبارالطوال،۱۳۶۸ش، ص۴۵.</ref> و یا هرمشیر<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴؛ حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> و... یاد شده است. | نام این شهر در زمان [[قاجار]]، بندر ناصری بوده است. در شهریور [[سال ۱۳۱۴هجری شمسی|سال ۱۳۱۴ش]] به تصویب هیئت‌وزیران نام اهواز برای مرکز استان خوزستان برگزیده شد.<ref>علم، انقلاب اسلامی در اهواز،۱۳۸۶ش، ص۳۶. </ref> در بیشتر منابع تاریخی از این شهر با نام «هرمز اردشیر»<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۰۷؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۱؛ بلعمی، تاریخ‌نامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۶۰۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۱۰۶؛ مؤلف مجهول، مجمل التواریخ و القصص، تهران، ص۶۳؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۵.</ref> و در بعض دیگر «هوزمسیر»<ref>ابن فقیه، البلدان، ۱۴۱۶ق، ص۴۰۰؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۷۲.</ref>، یا هرمزدان اردشیر<ref>دینوری، اخبارالطوال،۱۳۶۸ش، ص۴۵.</ref> و یا هرمشیر<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴؛ حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> و... یاد شده است. | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۱: | ||
اهواز از شهرهای کهن ایران است و پیشینه تاریخی آن به قرن سوم میلادی بازمی‌گردد. | اهواز از شهرهای کهن ایران است و پیشینه تاریخی آن به قرن سوم میلادی بازمی‌گردد. | ||
=== پیش از اسلام === | === پیش از اسلام === | ||
اهواز توسط [[اردشیر]] (۲۲۴م)<ref> حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> یا شاپور<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref>بنا شده است.{{یادداشت| درباره چگونگی تأسیس این شهر نقل شده: هرمز اردشیر نام دو شهر است چون اردشیر آن‌ها را بنا کرد | اهواز توسط [[اردشیر]] (۲۲۴م)<ref> حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> یا شاپور<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref>بنا شده است.{{یادداشت| درباره چگونگی تأسیس این شهر نقل شده: هرمز اردشیر نام دو شهر است چون اردشیر آن‌ها را بنا کرد هر یکی را به نامی مُرکب از نام خود و نام خدا نامید، آنگاه بزرگان و اشراف را دریکی جای داد و بازاریان را در دیگری، لذا شهر بازاریان به «هوجستان وازار» معروف شد اعراب آن را معرب نموده به «سوق الاهواز» و نام شهر دیگر را معرب کرده «هرمشیر» گفتند که آن در فتح اعراب خراب شده و فقط جای بازاریان مانده است (حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴ و ۲۸۵؛ مقدسی، احسن التقاسیم،۱۳۸۵ش، ص۶۰۷.)}} اهواز پیش از اسلام از کانون‌های [[مسیحیت]] در ایران و از اسقف‌نشین‌های خوزستان محسوب می‌شد و در روزگار [[ساسانیان]] از شهرهای عمده [[خوزستان]] به شمار می‌رفت.<ref>همدانی، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰، ج۱، ص۴۸۲.</ref> | ||
اهواز در روزگار [[ساسانیان]] از شهرهای عمده [[خوزستان]] به شمار می‌رفت | |||
=== فتح اهواز در دوره خلیفه دوم === | === فتح اهواز در دوره خلیفه دوم === | ||
اهواز در زمان خلافت [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و مقارن با حکومت [[یزدگرد]] (۶۳۲–۶۵۲م، [[۱۱ هجری قمری|۱۱ –۳۱ق]]) آخرین پادشاه [[ساسانی|ساسانیان]]، توسط [[مسلمان|مسلمانان]] فتح شد. فرماندهی سپاه مسلمین را [[حرقوص بن زهیر]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۵۰.</ref> یا [[ابو موسی اشعری]]<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲ ق، ص۱۰۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۴۳.</ref> به عهده داشت. در منابع تاریخی جزئیات فتح اهواز آمده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳؛ بلعمی، تاریخ‌نامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱؛ مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶، ابن کثیر؛ البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ ق، ج۲، ص۵۵۰؛ قمی، تاریخ قم،۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۱۰۰.</ref> | اهواز در زمان خلافت [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و مقارن با حکومت [[یزدگرد]] (۶۳۲–۶۵۲م، [[۱۱ هجری قمری|۱۱ –۳۱ق]]) آخرین پادشاه [[ساسانی|ساسانیان]]، توسط [[مسلمان|مسلمانان]] فتح شد. فرماندهی سپاه مسلمین را [[حرقوص بن زهیر]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۵۰.</ref> یا [[ابو موسی اشعری]]<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲ ق، ص۱۰۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۴۳.</ref> به عهده داشت. در منابع تاریخی جزئیات فتح اهواز آمده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳؛ بلعمی، تاریخ‌نامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱؛ مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶، ابن کثیر؛ البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ ق، ج۲، ص۵۵۰؛ قمی، تاریخ قم،۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۱۰۰.</ref> | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۸: | ||
====خاندان‌ها، قبایل و حکومت‌ها==== | ====خاندان‌ها، قبایل و حکومت‌ها==== | ||
از [[قرن اول قمری]] بعضی از قبایل عرب شیعی مانند [[بنی‌اسد]]، [[عبدالقیس]] و [[آل رسان]]، از [[عراق]] به‌خصوص [[کوفه]] به اهواز مهاجرت کردند.<ref>هدایت‌پناه و خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، ص۹.</ref> و خاندان‌هایی همچون [[آل مهزیار]] و [[ابن حماد]] و قبیله عبدالقیس، [[آل حضینی]] و آل رسان اهوازی بودند برخی از یاران و [[وکلای امامان]]، عالمان و متفکران شیعی از این خاندان‌ها بودند. همچنین حکومت‌های شیعی چون [[آل بریدی|آل برید]] <ref>دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص ۶۱۰، | از [[قرن اول قمری]] بعضی از قبایل عرب شیعی مانند [[بنی‌اسد]]، [[عبدالقیس]] و [[آل رسان]]، از [[عراق]] به‌خصوص [[کوفه]] به اهواز مهاجرت کردند.<ref>هدایت‌پناه و خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، ص۹.</ref> و خاندان‌هایی همچون [[آل مهزیار]] و [[ابن حماد]] و قبیله عبدالقیس، [[آل حضینی]] و آل رسان اهوازی بودند برخی از یاران و [[وکلای امامان]]، عالمان و متفکران شیعی از این خاندان‌ها بودند. همچنین حکومت‌های شیعی چون [[آل بریدی|آل برید]] <ref>دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص ۶۱۰، مدخل آل بریدی.</ref> و [[مشعشعیان|مشعشیان]] <ref>جعفریان، اطلس شیعه، ص۲۸۱.</ref> در این منطقه حکمرانی کردند. | ||
====اصحاب و وکلای امامان==== | ====اصحاب و وکلای امامان==== | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۲: | ||
====موقعیت حساس جغرافیایی==== | ====موقعیت حساس جغرافیایی==== | ||
اهواز با توجه به همجواری با [[عراق]]، در مسیر دسترسی [[ایران]] به عراق بوده | اهواز با توجه به همجواری با [[عراق]]، در مسیر دسترسی [[ایران]] به عراق بوده است. این موقعیت جغرافیایی و همچنین قرار گرفتن در مسیر شهرهای شیعه‌نشین چون [[قم]] در انتقال و تبادل [[حدیث]] و دانش بین علمای قم و اهواز و نفوذ تشیع در این شهر نقش داشته است.<ref>برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید به هدایت‌پناه، خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، ص۱۸.</ref> | ||
=== | ===مکتب علمی اهواز=== | ||
مکتب علمی اهواز را در کنار حوزه‌های علمی [[کوفه]] و [[قم]] از نخستین حوزه‌ها و پررونق‌ترین آنان در قرون نخستین دانسته‌اند که موارد زیر به عنوان شواهدی بر این مدعا ذکر شده است: | مکتب علمی اهواز را در کنار حوزه‌های علمی [[کوفه]] و [[قم]] از نخستین حوزه‌ها و پررونق‌ترین آنان در قرون نخستین دانسته‌اند که موارد زیر به عنوان شواهدی بر این مدعا ذکر شده است: | ||
# رفت‌وآمد بین علمای این شهر با قم و کوفه و مراودات علمی بین آن‌ها، همچون [[آل مهزیار]] و [[خاندان اشعری]] و اعتماد مشایخ قمی و نقل احادیث از ایشان.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> | # رفت‌وآمد بین علمای این شهر با قم و کوفه و مراودات علمی بین آن‌ها، همچون [[آل مهزیار]] و [[خاندان اشعری]] و اعتماد مشایخ قمی و نقل احادیث از ایشان.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> | ||
# حضور برخی از اصحاب و وکلای خاص امامان در این شهر. | # حضور برخی از اصحاب و وکلای خاص امامان در این شهر. | ||
# میراث علمی به جای مانده از محدثان، فقها و دانشمندان اهوازی در | # میراث علمی به جای مانده از محدثان، فقها و دانشمندان اهوازی در جوامع حدیثی همچون [[کتب اربعه]] و قرار گرفتن به عنوان مرجع و منبع و مورد اعتماد علمای امامیه | ||
# شباهت‌های زیاد بین | # شباهت‌های زیاد بین مکتب علمی قم و اهواز در حوزه‌های [[فقه]]، [[حدیث]] و [[کلام]].<ref>برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید هدایت‌پناه و خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری».</ref> | ||
== آرامگاه علی بن مهزیار == | == آرامگاه علی بن مهزیار == | ||