۱۴٬۸۹۸
ویرایش
اهواز: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویرایش جزیی
جز (تصحیح منبع) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (ویرایش جزیی) |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
'''اهواز''' از شهرهای تاریخی شیعه‌نشین [[ایران]] است. پیشینه [[تشیع]] در این شهر به قرن نخست قمری و مهاجرت قبایل شیعی از [[عراق]] به آن برمی‌گردد. | '''اهواز''' از شهرهای تاریخی شیعه‌نشین [[ایران]] است. پیشینه [[تشیع]] در این شهر به قرن نخست قمری و مهاجرت قبایل شیعی از [[عراق]] به آن برمی‌گردد. | ||
از جمله ویژگی‌های این شهر حضور خاندان‌های معروف شیعی | از جمله ویژگی‌های این شهر حضور خاندان‌های معروف شیعی مانند [[آل مهزیار]] و [[آل حضینی]] و همچنین حضور کارگزاران معروف [[شیعه]]، چون [[عبدالله بن عباس]] و [[رفاعه بن شداد]] است. | ||
وجود وکلای [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] در این شهر و عبور [[امام رضا(ع)]] از آن در سفر | وجود وکلای [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] در این شهر و عبور [[امام رضا(ع)]] از آن در سفر به [[مرو]]، بر اهمیت آن نزد شیعیان افزوده است. | ||
== نمای کلی == | == نمای کلی == | ||
[[پرونده:موقعیت_جغرافیایی_شهر_اهواز_در_خوزستان.jpeg|left|242px|موقعیت اهواز در استان خوزستان|thumbnail]] | [[پرونده:موقعیت_جغرافیایی_شهر_اهواز_در_خوزستان.jpeg|left|242px|موقعیت اهواز در استان خوزستان|thumbnail]] | ||
اهواز | اهواز از شهرهای ایران است که در جنوب غربی این کشور واقع شده است. مساحت این شهر ۲۱۹۵۴ هکتار و جمعیت آن بیش از یک‌میلیون و صد هزار نفر است.<ref> [http://stats.ahvaz.ir/ سامانه اطلاعات و آمار شهرداری اهواز]</ref> دو قوم عرب و بختیاری بیشترین جمعیت را در شهر به خود اختصاص داده‌اند.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/82215621 خوزستان تیراژه اقوام، سایت خبری ایرنا]</ref> [[حمدالله مستوفی]] جغرافی‌دان قرن هشتم قمری، حدود اهواز را ولایت [[عراق عرب]]، [[کردستان]]، [[لرستان]] و [[فارس]] دانسته است.<ref>مستوفی، نزهه القلوب، ۱۳۶۲ش، ص۱۳۰.</ref> | ||
=== وجه نامگذاری شهر=== | === وجه نامگذاری شهر=== | ||
درباره وجه نامگذاری چنین نقل شده که خوجی‌ها یا خوزی‌ها که از طوایف اصیل ایرانی هستند، در اراضی اطراف کارون به کشت نیشکر پرداخته و توانستند محصولات خود را به کشورهای دیگر صادر کنند و به‌واسطه رونق کار نیشکر به خوجستان وازار و هوجستان وازار یعنی بازار خوزی‌ها شهرت یافت. با سقوط [[ساسانیان]]، اعراب، خوجی و هوجی را به جمع مکسر عربی درآورده، «اهواز» نامیدند و گاه نیز آن را سوق الاهواز خطاب می‌کردند.<ref>بارتولد، تذکره جغرافیای تاریخ ایران، ۱۳۷۳ش، ص۱۹۹.</ref> {{یادداشت| درباره چگونگی تأسیس این شهر نقل شده: هرمز اردشیر نام دو شهر است چون اردشیر آن‌ها را بنا کرد هریکی را به نامی مُرکب از نام خود و نام خدا نامید، آنگاه بزرگان و اشراف را دریکی جای داد و بازاریان را در دیگری، لذا شهر بازاریان به «هوجستان وازار» معروف شد اعراب آن را معرب نموده به «سوق الاهواز» و نام شهر دیگر را معرب کرده «هرمشیر» گفتند که آن در فتح اعراب خراب شده و فقط جای بازاریان مانده است (حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴ و ۲۸۵؛ مقدسی، احسن التقاسیم،۱۳۸۵ش، ص۶۰۷.)}} | |||
[[یاقوت حموی]] نیز واژه خوز را با هوز، هویزه و اهواز هم ریشه دانسته که اعراب نام اهواز را هم بر کل [[خوزستان]] اطلاق می‌کردند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref> | [[یاقوت حموی]] نیز واژه خوز را با هوز، هویزه و اهواز هم ریشه دانسته که اعراب نام اهواز را هم بر کل [[خوزستان]] اطلاق می‌کردند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref> | ||
نام این شهر در زمان [[قاجار]]، بندر ناصری بوده است. در شهریور [[سال ۱۳۱۴هجری شمسی|سال ۱۳۱۴ش]] به تصویب هیئت‌وزیران نام اهواز برای مرکز استان برگزیده شد.<ref>علم، انقلاب اسلامی در اهواز،۱۳۸۶ش، ص۳۶. </ref> | نام این شهر در زمان [[قاجار]]، بندر ناصری بوده است. در شهریور [[سال ۱۳۱۴هجری شمسی|سال ۱۳۱۴ش]] به تصویب هیئت‌وزیران نام اهواز برای مرکز استان خوزستان برگزیده شد.<ref>علم، انقلاب اسلامی در اهواز،۱۳۸۶ش، ص۳۶. </ref> | ||
== پیشینه تاریخی == | == پیشینه تاریخی == | ||
اهواز از شهرهای کهن ایران است و پیشینه تاریخی آن به قرن سوم میلادی بازمی‌گردد. | اهواز از شهرهای کهن ایران است و پیشینه تاریخی آن به قرن سوم میلادی بازمی‌گردد. | ||
=== پیش از اسلام === | === پیش از اسلام === | ||
اهواز | اهواز توسط [[اردشیر]] (۲۲۴م)<ref> حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> یا شاپور<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref>بنا شده است. این شهر در روزگار [[ساسانیان]] از شهرهای عمده [[خوزستان]] به شمار می‌رفت. اهواز پیش از اسلام یکی از کانون‌های [[مسیحیت]] در ایران و از اسقف‌نشین‌های خوزستان محسوب می‌شد.<ref>همدانی، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰، ج۱، ص۴۸۲.</ref> | ||
در بیشتر منابع تاریخی از این شهر با نام «هرمز اردشیر»<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۰۷؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۱؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۶۰۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۱۰۶؛ مؤلف مجهول، مجمل التواریخ و القصص، تهران، ص۶۳؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۵.</ref> و در بعض دیگر «هوزمسیر»<ref>ابن فقیه، البلدان، ۱۴۱۶ق، ص۴۰۰؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۷۲.</ref>، یا هرمزدان اردشیر<ref>دینوری، اخبارالطوال،۱۳۶۸ش، ص۴۵.</ref> و یا هرمشیر<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴؛ حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> و... یاد شده است. | در بیشتر منابع تاریخی از این شهر با نام «هرمز اردشیر»<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۰۷؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۱؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۶۰۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۱۰۶؛ مؤلف مجهول، مجمل التواریخ و القصص، تهران، ص۶۳؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۵.</ref> و در بعض دیگر «هوزمسیر»<ref>ابن فقیه، البلدان، ۱۴۱۶ق، ص۴۰۰؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۷۲.</ref>، یا هرمزدان اردشیر<ref>دینوری، اخبارالطوال،۱۳۶۸ش، ص۴۵.</ref> و یا هرمشیر<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴؛ حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> و... یاد شده است. | ||
=== | === فتح اهواز در دوره خلیفه دوم === | ||
اهواز در زمان خلافت [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و مقارن با حکومت [[یزدگرد]] (۶۳۲–۶۵۲م، [[۱۱ هجری قمری|۱۱ –۳۱ق]]) آخرین پادشاه [[ساسانی|ساسانیان]]، توسط [[مسلمان|مسلمانان]] فتح شد. فرماندهی سپاه مسلمین را [[حرقوص بن زهیر]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۵۰.</ref> یا [[ابو موسی اشعری]]<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲ ق، ص۱۰۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۴۳.</ref> به عهده داشت. در منابع تاریخی جزئیات فتح اهواز آمده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱؛ مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶، ابن کثیر؛ البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ ق، ج۲، ص۵۵۰؛ قمی، تاریخ قم،۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۱۰۰.</ref> | اهواز در زمان خلافت [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و مقارن با حکومت [[یزدگرد]] (۶۳۲–۶۵۲م، [[۱۱ هجری قمری|۱۱ –۳۱ق]]) آخرین پادشاه [[ساسانی|ساسانیان]]، توسط [[مسلمان|مسلمانان]] فتح شد. فرماندهی سپاه مسلمین را [[حرقوص بن زهیر]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۵۰.</ref> یا [[ابو موسی اشعری]]<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲ ق، ص۱۰۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۴۳.</ref> به عهده داشت. در منابع تاریخی جزئیات فتح اهواز آمده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱؛ مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶، ابن کثیر؛ البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ ق، ج۲، ص۵۵۰؛ قمی، تاریخ قم،۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۱۰۰.</ref> | ||
درباره زمان دقیق فتح اهواز توسط [[مسلمانان]]، اختلافاتی در منابع وجود دارد. منابع این اختلاف را از سال ۱۶ق تا ۲۳ق ذکر کرده و فتح اهواز را در سال‌های ۱۶،<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲.</ref>۱۷،<ref> ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶.</ref>۱۸،<ref> ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ ق، ج۷، ص۲۶۹.</ref>۱۹،<ref>بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱.</ref>۲۰،<ref>مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶.</ref> و ۲۳ق،<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳.</ref> دانسته‌اند. | درباره زمان دقیق فتح اهواز توسط [[مسلمانان]]، اختلافاتی در منابع وجود دارد. منابع این اختلاف را از سال ۱۶ق تا ۲۳ق ذکر کرده و فتح اهواز را در سال‌های ۱۶،<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲.</ref>۱۷،<ref> ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶.</ref>۱۸،<ref> ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ ق، ج۷، ص۲۶۹.</ref>۱۹،<ref>بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱.</ref>۲۰،<ref>مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶.</ref> و ۲۳ق،<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳.</ref> دانسته‌اند. | ||
==تشیع در اهواز== | ==تشیع در اهواز== | ||
به گفته [[رسول جعفریان]]، [[تشیع]] در اهواز به قدمت تشیع در [[قم]] بوده است و ارتباط این دو شهر در منابع روایی و [[رجال|رجالی]] شیعه قابل اثبات است.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> نفوذ تشیع در اهواز، به سبب | به گفته [[رسول جعفریان]]، [[تشیع]] در اهواز به قدمت تشیع در [[قم]] بوده است و ارتباط این دو شهر در منابع روایی و [[رجال|رجالی]] شیعه قابل اثبات است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> نفوذ تشیع در اهواز، به سبب کارگزاران معروف و مهاجرت قبایل و خاندان‌های شیعی و پیوند نزدیک این شهر با [[کوفه]] و رفت‌وآمد ساکنان آن به اهواز، از [[قرن اول هجری قمری|قرن اول هجری]] شکل گرفته است. | ||
==== کارگزاران معروف ==== | ==== کارگزاران معروف ==== | ||
[[عبدالله بن عباس]]، از سوی [[امام علی(ع)]]، والی [[بصره]] و نواحی شرقی، از جمله اهواز بود<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۵۲.</ref> همچنین [[رفاعه بن شداد]]، قاضی منصوب امام علی در این شهر بود.<ref>قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ۱۹۶۳م، ج۱، ص۲۲۷ و ج۲، ص۱۷۶.</ref> | [[عبدالله بن عباس]]، از سوی [[امام علی(ع)]]، والی [[بصره]] و نواحی شرقی، از جمله اهواز بود<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۵۲.</ref> همچنین [[رفاعه بن شداد]]، قاضی منصوب امام علی(ع) در این شهر بود.<ref>قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ۱۹۶۳م، ج۱، ص۲۲۷ و ج۲، ص۱۷۶.</ref> | ||
در اوائل قرن دوم، [[سلیمان بن حبیب بن مهلب]]، کارگزار اهواز شد. او در زمان [[مروان حمار]] به طرفداری از [[عباسیان]] در اهواز قیام کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۳۴۱.</ref> | در اوائل قرن دوم، [[سلیمان بن حبیب بن مهلب]]، کارگزار اهواز شد. او در زمان [[مروان حمار]] به طرفداری از [[عباسیان]] در اهواز قیام کرد.<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۳۴۱.</ref> | ||
همچنین [[عبدالله بن نجاشی]] از قبیله [[بنی‌اسد]] از سوی منصور، حاکم اهواز شد. وی در زمان حاکمیت بر اهواز نامه‌ای به امام صادق(ع) نوشت و در آن مسائلی پرسید. پاسخ امام به نامه او، در منابع با عنوان الرساله الاهوازیه یا رساله عبدالله بن نجاشی شهرت یافته است. | |||
====خاندان‌ها، قبایل و حکومت‌ها==== | ====خاندان‌ها، قبایل و حکومت‌ها==== | ||
از [[قرن اول قمری]] بعضی از قبایل عرب شیعی مانند [[بنی‌اسد]]، [[عبدالقیس]] و [[آل رسان]]، از [[عراق]] به‌خصوص [[کوفه]] به اهواز مهاجرت کردند. | از [[قرن اول قمری]] بعضی از قبایل عرب شیعی مانند [[بنی‌اسد]]، [[عبدالقیس]] و [[آل رسان]]، از [[عراق]] به‌خصوص [[کوفه]] به اهواز مهاجرت کردند.<ref>هدایت‌پناه و خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، ص۹.</ref> و خاندان‌هایی همچون [[آل مهزیار]] و [[ابن حماد]] و قبیله عبدالقیس، [[آل حضینی]] و آل رسان اهوازی بودند برخی از یاران و [[وکلای امامان]]، عالمان و متفکران شیعی از این خاندان‌ها بودند. همچنین حکومت‌های شیعی چون [[آل بریدی|آل برید]] <ref>دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص ۶۱۰، ذیل مدخل آل بریدی.</ref> و [[مشعشعیان|مشعشیان]] <ref>جعفریان، اطلس شیعه، ص۲۸۱.</ref> در این منطقه حکمرانی کردند. | ||
====اصحاب و وکلای امامان==== | ====اصحاب و وکلای امامان==== | ||
برخی از اصحاب و وکلای ائمه(ع) دراهواز زندگی می‌کردند. | برخی از اصحاب و وکلای ائمه(ع) دراهواز زندگی می‌کردند. از جمله: | ||
* [[محمد بن مخلد اهوازی]] | * [[محمد بن مخلد اهوازی]]؛ از اصحاب و راویان [[امام جعفر صادق(ع)]]<ref> کلینی، الکافی،۱۴۰۷ق، ج۷، ص۵۵۰.</ref> | ||
* [[عبدالله بن محمد اهوازی]] | * [[عبدالله بن محمد اهوازی]]؛ از اصحاب [[موسی بن جعفر(ع)]]<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۲۷.</ref> | ||
* [[فضال بن ایوب ازدی اهوازی]] | * [[فضال بن ایوب ازدی اهوازی]]؛ از اصحاب [[امام کاظم(ع)]] و [[امام رضا(ع)]].<ref>ابن داود، رجال ابن داود، ۱۳۴۲ش، ص۲۷۱.</ref> | ||
* [[عبدالله بن محمد بن حصین حصینی عبدی]] (عبدالقیسی)، از اصحاب امام رضا(ع) | * [[عبدالله بن محمد بن حصین حصینی عبدی]]؛ (عبدالقیسی)، از اصحاب امام رضا(ع)<ref>نجاشی، رجال نجاشی،۱۳۶۵ش، ص۲۲۷؛ حلی، رجال حلی، ۱۴۱۱ ق، ص۱۰۹.</ref> | ||
* [[احمد بن محمد بن موسی بن هارون الصلت اهوازی]] | * [[احمد بن محمد بن موسی بن هارون الصلت اهوازی]]<ref> طوسی، فهرست طوسی، ۱۴۲۰ ق، ص۳۴-۵۸.</ref> | ||
* [[حسن بن سعید بن حماد اهوازی]]؛ از اصحاب امام رضا(ع) و [[امام جواد(ع)]] و [[امام هادی(ع)]] | * [[حسن بن سعید بن حماد اهوازی]]؛ از اصحاب امام رضا(ع) و [[امام جواد(ع)]] و [[امام هادی(ع)]]<ref>کشی، رجال کشی، ۱۴۰۹ق، ص۹۴.</ref> برقی در کتاب خود او را از اصحاب امام سجاد(ع) معرفی می‌نماید<ref> برقی، رجال برقی، ۱۳۴۲ش، ص۵۴.</ref> | ||
* [[حسین بن سعید بن حماد اهوازی]]؛ از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) و امام هادی(ع) | * [[حسین بن سعید بن حماد اهوازی]]؛ از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) و امام هادی(ع)<ref> کشی، رجال کشی، ۱۴۰۹ق، ص۹۴.</ref> برقی او را از اصحاب امام سجاد(ع) معرفی کرده است.<ref> برقی، رجال برقی، ۱۳۴۲ش، ص۵۴.</ref> | ||
* [[جعفر بن یحیی بن سعد الاحول]]، از اصحاب امام جواد(ع) است.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۸۰.</ref> | * [[جعفر بن یحیی بن سعد الاحول]]، از اصحاب امام جواد(ع) است.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۸۰.</ref> | ||
* [[حمدان بن ابراهیم حصینی]] | * [[حمدان بن ابراهیم حصینی]]؛ از اصحاب امام جواد(ع)<ref>طوسی، رجال طوسی،۱۳۷۳ش، ص۳۵۶.</ref> | ||
* [[علی بن مهزیار اهوازی]]، از اصحاب امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و [[امام حسن عسکری(ع)]] | * [[علی بن مهزیار اهوازی]]، از اصحاب امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و [[امام حسن عسکری(ع)]]<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳؛ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۸؛ طوسی، فهرست طوسی، ۱۴۲۰ ق، ص۲۶۵، ابن داود، رجال ابن داود، ۱۳۴۲ش، ص۲۵۱. </ref> | ||
* [[محمد بن ابراهیم حصینی اهوازی]] | * [[محمد بن ابراهیم حصینی اهوازی]]<ref> کشی، رجال کشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۶۳.</ref> | ||
* [[محمد بن جعفر بن عنبسه حداد]] معروف به ابن رویده | * [[محمد بن جعفر بن عنبسه حداد]] معروف به ابن رویده<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۶.</ref> | ||
* [[ابوالحصین بن حصین]] از اصحاب امام جواد(ع) و از اصحاب امام هادی(ع) | * [[ابوالحصین بن حصین]] از اصحاب امام جواد(ع) و از اصحاب امام هادی(ع)<ref> طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۹.</ref> | ||
* [[احمد بن محمد حصینی عبدی]] [عبدقیسی] اهوازی، از اصحاب امام عسکری(ع) | * [[احمد بن محمد حصینی عبدی]] [عبدقیسی] اهوازی، از اصحاب امام عسکری(ع)<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۹۷.</ref> | ||
همچنین | همچنین شعرایی چون [[دعبل خزاعی]] و [[ابن سکیت]] و [[سید حمیری]] مدتی را در این شهر سکونت داشتند. | ||
{{مسیر حرکت امام رضا}} | {{مسیر حرکت امام رضا}} | ||
====سفر امام رضا(ع)==== | ====سفر امام رضا(ع)==== | ||
[[امام رضا(ع)]] در | [[امام رضا(ع)]] در سفرش از [[مدینه]] به [[مرو]]، از شهر اهواز گذر کرد<ref> عرفان‌منش، جغرافیای تاریخی حرکت امام رضا(ع) از مدینه تا مرو،۱۳۸۲ش، ص۴۷.</ref> پس از عبور ایشان از اهواز، شیعیان و محبان [[اهل‌بیت(ع)]] ساکن این شهر در محل اقامت آن حضرت مسجدی بنا کردند که به نام مسجد علی بن موسی الرضا(ع) معروف شد.<ref> [http://iqna.ir/fa/news/2512673 سایت خبرگزاری بین‌المللی قرآن، ایقنا].</ref> همچنین قدمگاه‌های دیگری منتسب به آن حضرت، در اهواز و اطراف آن بنا شده است. | ||
====موقعیت حساس جغرافیایی==== | ====موقعیت حساس جغرافیایی==== | ||
اهواز با توجه به همجواری با [[عراق]]، در مسیر دسترسی [[ایران]] به عراق بوده و این موقعیت جغرافیایی و همچنین قرار گرفتن در مسیر شهرهای شیعه‌نشین چون [[قم]] | اهواز با توجه به همجواری با [[عراق]]، در مسیر دسترسی [[ایران]] به عراق بوده و این موقعیت جغرافیایی و همچنین قرار گرفتن در مسیر شهرهای شیعه‌نشین چون [[قم]] می‌توانسته است در انتقال و تبادل [[حدیث]] و دانش بین علمای قم و اهواز و نفوذ تشیع در این شهر نقش داشته باشد.<ref>برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید به هدایت‌پناه، خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، ص۱۸.</ref> | ||
===مرکز علمی در اهواز=== | ===مرکز علمی در اهواز=== | ||
مکتب علمی اهواز را در کنار حوزه‌های علمی [[کوفه]] و [[قم]] از نخستین حوزه‌ها و پررونق‌ترین آنان در قرون نخستین دانسته‌اند که موارد زیر به عنوان شواهدی بر این مدعا ذکر شده است: | مکتب علمی اهواز را در کنار حوزه‌های علمی [[کوفه]] و [[قم]] از نخستین حوزه‌ها و پررونق‌ترین آنان در قرون نخستین دانسته‌اند که موارد زیر به عنوان شواهدی بر این مدعا ذکر شده است: | ||
# رفت‌وآمد بین علمای این شهر با قم و کوفه و مراودات علمی بین آن‌ها، همچون [[آل مهزیار]] و [[خاندان اشعری]] و اعتماد | # رفت‌وآمد بین علمای این شهر با قم و کوفه و مراودات علمی بین آن‌ها، همچون [[آل مهزیار]] و [[خاندان اشعری]] و اعتماد مشایخ قمی و نقل احادیث از ایشان.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> | ||
# حضور برخی از اصحاب و وکلای خاص امامان در این شهر. | # حضور برخی از اصحاب و وکلای خاص امامان در این شهر. | ||
# میراث علمی به جای مانده از محدثان، فقها و دانشمندان اهوازی در مهم‌ترین کتب حدیثی، از جمله [[کتب اربعه]] و قرار گرفتن به عنوان مرجع و منبع مهم و مورد اعتماد علمای امامیه در طول تاریخ. | # میراث علمی به جای مانده از محدثان، فقها و دانشمندان اهوازی در مهم‌ترین کتب حدیثی، از جمله [[کتب اربعه]] و قرار گرفتن به عنوان مرجع و منبع مهم و مورد اعتماد علمای امامیه در طول تاریخ. | ||
# شباهت‌های زیاد بین دو مکتب علمی قم و اهواز در حوزه‌های [[فقه]]، [[حدیث]] و [[کلام]].<ref>برای اطلاعات بیشتر | # شباهت‌های زیاد بین دو مکتب علمی قم و اهواز در حوزه‌های [[فقه]]، [[حدیث]] و [[کلام]].<ref>برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید هدایت‌پناه، خانجانی، محمدرضا، قاسم، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، تاریخ اسلام، زمستان ۹۵، شماره چهارم.</ref> | ||
== آرامگاه علی بن مهزیار == | == آرامگاه علی بن مهزیار == | ||
آرامگاه [[علی بن مهزیار اهوازی]] از اماکن تاریخی و زیارتی اهواز به شمار می‌آید. او از فقیهان و دانشمندان [[تشیع|شیعه]] و از اصحاب نزدیک [[امام رضا(ع)]]، [[امام جواد(ع)]]، [[امام هادی(ع)]] و [[امام حسن عسکری(ع)]] بوده است.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳؛ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۸؛ طوسی، فهرست طوسی، ۱۴۲۰ق، ص۲۶۵؛ ابن داود، رجال ابن داود، ۱۳۴۲ش، ص۲۵۱.</ref> | |||
==اهواز و انقلاب اسلامی== | ==اهواز و انقلاب اسلامی== | ||
برخی از عالمان اهوازی مانند آیت‌الله میرسیدعلی بهبهانی، آیت‌الله سیدمرتضی علم الهدی، [[ابوالقاسم خزعلی|آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی]]، آیت‌الله موسوی جزایری و آیت‌الله سیدعلی شفیعی در انقلاب اسلامی ایران فعال بودند. همچنین انجمن‌های مختلفی چون مرکز القرآن، انجمن دانشوران، انجمن موحدین و انجمن دین و دانش برای مبارزه با حکومت شاه فعالیت می‌کردند.<ref> برای اطلاعات بیشتر | برخی از عالمان اهوازی مانند آیت‌الله میرسیدعلی بهبهانی، آیت‌الله سیدمرتضی علم الهدی، [[ابوالقاسم خزعلی|آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی]]، آیت‌الله موسوی جزایری و آیت‌الله سیدعلی شفیعی در [[انقلاب اسلامی ایران]] فعال بودند. همچنین انجمن‌های مختلفی چون مرکز القرآن، انجمن دانشوران، انجمن موحدین و انجمن دین و دانش برای مبارزه با حکومت شاه فعالیت می‌کردند.<ref> برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید به: انقلاب اسلامی در اهواز، ج۱، ص۲۳۶ و ص۳۷۳ تا ۴۶۴ و ج۲، ص۵۰.</ref> | ||
در شهریور [[سال ۱۳۵۹ هجری شمسی|سال ۱۳۵۹ش]]، [[جنگ عراق علیه ایران]] آغاز شد. [[عراق]] با پیشروی در خاک ایران و گرفتن شهرهای [[خرمشهر]]، [[بستان]]، [[هویزه]] و [[سوسنگرد]]، به نزدیکی اهواز رسید<ref>[https://www.tic.ir/fa/news/news-imported-4593 تاریخ جنگ تحمیلی، روزشمار آغاز تهاجم زمینی عراق به ایران، سامانه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات].</ref> اما با مقاومت مردم در ۱۵ کیلومتری شهر در منطقه دب حردان متوقف شد.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/397677 سایت خبری مشرق‌نیوز، ناشناخته‌های خوزستان].</ref> نیروهای ایران، در چندین عملیات از جمله [[عملیات بیت‌المقدس]]، [[طریق‌القدس]] و عملیات شکست حصر سوسنگرد محاصره شهر اهواز را شکستند.<ref>[http://sahadem.aja.ir/Portal/Home/ سایت سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، عملیات‌های سال اول و دوم جنگ].</ref> | |||
در جنگ عراق علیه ایران سامان‌دهی نیروهای اعزامی ایران و انتقال آنان به خطوط مقدم در اهواز انجام می‌شد. بیشترین حملات هوایی، موشکی و خمپاره‌ای عراق نیز علیه این شهر صورت گرفت که | در جنگ عراق علیه ایران سامان‌دهی نیروهای اعزامی ایران و انتقال آنان به خطوط مقدم در اهواز انجام می‌شد. بیشترین حملات هوایی، موشکی و خمپاره‌ای عراق نیز علیه این شهر صورت گرفت که منجر به خسارت‌ها و آسیب‌های فراوانی به این شهر شد.<ref> [https://www.m،%۲۰https://www.mashreghnews.ir/news/397677ashreghnews.ir/news/397677 سایت خبری مشرق نیوز]. </ref> تعداد شهدای اهواز و استان خوزستان در دوران هشت‌ساله جنگ بیش از ۲۱ هزار نفر اعلام شده است.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/511731 سایت خبری مشرق‌نیوز]. </ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابن اثیر، | * ابن اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ ق. | ||
* ابن الفقیه، احمد بن محمد، کتاب البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، ۱۴۱۶ق. | * ابن الفقیه، احمد بن محمد، کتاب البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، ۱۴۱۶ق. | ||
* ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. | * ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
* بلعمی، تاریخنامه طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، البرز، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش. | * بلعمی، تاریخنامه طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، البرز، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش. | ||
* جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۷ش. | * جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۷ش. | ||
* حافظ ابرو، | * حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله، جغرافیای حافظ ابرو، تحقیق صادق سجادی، تهران، دفتر نشر میراث مکتوب (آیینه میراث،)،۱۳۸۷ش. | ||
* حلی، حسن بن علی بن داود، رجال ابن داود، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۴۲ش. | * حلی، حسن بن علی بن داود، رجال ابن داود، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۴۲ش. | ||
* حلی، حسن بن یوسف، رجال حلی، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، نجف، دار الذخائر، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق. | * حلی، حسن بن یوسف، رجال حلی، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، نجف، دار الذخائر، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق. | ||
* حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن، تارخ سنی ملوک الارض و الانبیا، ص۴۰، بیروت، دار مکتبه الحیاه، بی‌تا. | * حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن، تارخ سنی ملوک الارض و الانبیا، ص۴۰، بیروت، دار مکتبه الحیاه، بی‌تا. | ||
* دینوری، | * دینوری، احمد بن داود، الأخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش. | ||
* [http:// | * [http://sahadem.aja.ir/Portal/Home سایت سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، عملیات‌های سال اول و دوم]، تاریخ بازدید: ۱۰ آبان ۱۳۹۶. | ||
* [ | * [http://stats.ahvaz.ir/ سامانه اطلاعات و آمار شهرداری اهواز، تاریخ بازدید: ۲ آبان ۱۳۹۶ش.] | ||
* [http://www.irna.ir/fa/News/82215621 سایت خبری ایرنا، اهواز تیراژه اقوام]، تاریخ انتشار: ۱۳ شهریور ۱۳۹۵، تاریخ بازدید: ۳ آبان ۱۳۹۶ | * [http://www.irna.ir/fa/News/82215621 سایت خبری ایرنا، اهواز تیراژه اقوام]، تاریخ انتشار: ۱۳ شهریور ۱۳۹۵، تاریخ بازدید: ۳ آبان ۱۳۹۶ | ||
* [https://www.mashreghnews.ir/news/397677 سایت خبری | * [https://www.mashreghnews.ir/news/397677 سایت خبری مشرق‌نیوز، ناشناخته‌های خوزستان]، کد خبر ۳۹۷۶۷۷، تاریخ انتشار: ۲۳ اسفند ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۳ آبان ۱۳۹۶ش. | ||
* [ | * [https://www.tic.ir/fa/news/news-imported-4593 سامانه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تاریخ جنگ تحمیلی، روز شمار آغاز تهاجم زمینی عراق به ایران]، تاریخ انتشار: ۳۱ شهریور ۱۳۸۹، تاریخ بازدید: ۱۲ آبان ۱۳۹۶ش. | ||
* سمعانی، | * سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، تحقیق عبد الرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدر آباد، مجلس دائرةالمعارف العثمانیة، چاپ اول، ۱۳۸۲ق. | ||
* شوشتری، علی محمد امام، تاریخ جغرافیای خوزستان، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۱ش. | * شوشتری، علی محمد امام، تاریخ جغرافیای خوزستان، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۱ش. | ||
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق. | * طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق. | ||
* طوسی، رجال طوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامع، ۱۳۷۳ش. | |||
* طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، تحقیق عبدالعزیز طباطبائی، قم، مکتبه المحقق طباطبایی، ۱۴۲۰ق. | * طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، تحقیق عبدالعزیز طباطبائی، قم، مکتبه المحقق طباطبایی، ۱۴۲۰ق. | ||
* | * عرفان‌منش، جلیل، جغرافیای تاریخی حرکت امام رضا(ع) از مدینه تا مرو، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۸۲ش. | ||
* علم، محمدرضا، انقلاب اسلامی در اهواز، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶ش. | |||
* علم، | |||
* قاضی نعمان، محمد بن نعمان، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام عن اهل بیت رسول الله(ص)، تحقیق آصف بن علی اصغر فیضی، قاهره، مؤسسه آل البیت، ۱۹۶۳م. | * قاضی نعمان، محمد بن نعمان، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام عن اهل بیت رسول الله(ص)، تحقیق آصف بن علی اصغر فیضی، قاهره، مؤسسه آل البیت، ۱۹۶۳م. | ||
* قمی، حسن بن محمد، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبد الملک، تحقیق سید جلال‌الدین تهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ش. | * قمی، حسن بن محمد، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبد الملک، تحقیق سید جلال‌الدین تهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ش. | ||
| خط ۱۳۸: | خط ۱۳۸: | ||
* مجهول (نوشته در ۵۲۰)، مجمل التواریخ و القصص، تحقیق ملک الشعراء بهار، تهران، کلاله خاور، بی‌تا. | * مجهول (نوشته در ۵۲۰)، مجمل التواریخ و القصص، تحقیق ملک الشعراء بهار، تهران، کلاله خاور، بی‌تا. | ||
* مجهول، تاریخ سیستان، تحقیق ملک الشعرای بهار، تهران، کلاله خاور، چ دوم، ۱۳۶۶ش. | * مجهول، تاریخ سیستان، تحقیق ملک الشعرای بهار، تهران، کلاله خاور، چ دوم، ۱۳۶۶ش. | ||
* مستوفی، حمد الله بن | * مستوفی، حمد الله بن ابی‌بکر، تاریخ گزیده، تحقیق عبد الحسین نوایی، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم، ۱۳۶۴ش. | ||
* مستوفی، حمدالله، نزهه القلوب، تصحیح گای لیسترانج، تهران، دنیای کتاب، چاپ یکم: ۱۳۶۲ش. | * مستوفی، حمدالله، نزهه القلوب، تصحیح گای لیسترانج، تهران، دنیای کتاب، چاپ یکم: ۱۳۶۲ش. | ||
* مقدسی، محمد بن احمد، احسن التقاسیم، ترجمه علیی نقی منزوی، تهران، کومش، ۱۳۸۵ش. | * مقدسی، محمد بن احمد، احسن التقاسیم، ترجمه علیی نقی منزوی، تهران، کومش، ۱۳۸۵ش. | ||
* نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش. | * نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش. | ||
* | * هدایت‌پناه، محمدرضا و قاسم خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، تاریخ اسلام، شماره چهارم، زمستان ۹۵. | ||
* همدانی، علی کرم، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، تهران، مرکز دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۰ش. | * همدانی، علی کرم، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، تهران، مرکز دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۰ش. | ||
* یاقوت حموی، معجم البلدان، لبنان، بیروت، دار صادر. | * یاقوت حموی، معجم البلدان، لبنان، بیروت، دار صادر. | ||
| خط ۱۷۱: | خط ۱۷۱: | ||
| توضیحات = | | توضیحات = | ||
}}</onlyinclude> | }}</onlyinclude> | ||
{{امام رضا}} | {{امام رضا}} | ||
[[en:Ahwaz]] | [[en:Ahwaz]] | ||