پرش به محتوا

سعید بن عبدالله حنفی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Amini
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۰: خط ۲۰:
}}
}}


'''سعید بن عبدالله حنفی'''، از یاران [[امام حسین]](ع) و از [[شهدای کربلا|شهدای]] روز [[واقعه عاشورا|عاشورا]]. وی در شمار شیوخ [[شیعه]] و اعیان [[کوفه]] بوده و نقش او در دعوت از امام(ع) به [[عراق]] شهرت بسیاری دارد. سعید دو نوبت حامل نامه‌های مهمی از کوفه بود و به خدمت امام(ع) شتافت. در نوبت دوم، نامه [[مسلم بن عقیل]] را خدمت امام(ع) برد و از آنجا همراه کاروان امام(ع) به [[کربلا]] آمد. سخنرانی وی در [[شب عاشورا]] در حمایت از امام حسین(ع)، نشان از محبت وی به [[اهل البیت علیهم السلام|خاندان رسول الله]](ص) بود.
'''سعید بن عبدالله حنفی'''، از [[شهدای کربلا|از شهدای واقعه کربلا]]. وی در شمار شیوخ [[شیعه]] و اعیان [[کوفه]] بوده و نقش او در دعوت از امام(ع) به [[عراق]] شهرت بسیاری دارد. سعید دو نوبت حامل نامه‌های مهمی از کوفه بود و به خدمت امام(ع) شتافت. در نوبت دوم، نامه [[مسلم بن عقیل]] را خدمت امام(ع) برد و از آنجا همراه کاروان امام(ع) به [[کربلا]] آمد. سخنرانی وی در [[شب عاشورا]] در حمایت از امام حسین(ع)، نشان از محبت وی به [[اهل البیت علیهم السلام|خاندان رسول الله]](ص) بود.


==نسب==
==نسب==
وی از قبیلۀ بنی حنیفه<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸.</ref> بن لجیم از شاخه‌های ایل بنی بکر بن وائل از بطن قبیلۀ عدنان بود. او از محترمان و مردی شناخته شده از اهالی کوفه است که به شجاعت و عبادت نیز شهرت داشت. برخی نام او را سعد ذکر کرده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۰.</ref>
وی از قبیلۀ بنی حنیفه<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸.</ref> بن لجیم از شاخه‌های ایل بنی بکر بن وائل از بطن قبیلۀ عدنان بود. او از محترمان و مردی شناخته شده از اهالی کوفه است که به شجاعت و عبادت نیز شهرت داشت. برخی نام او را سعد ذکر کرده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۰.</ref>


==همراهی با امام حسین(ع) ==
==واقعه کربلا==
===حامل آخرین نامۀ کوفیان===
{{اصلی|نامه های کوفیان به امام حسین}}
{{اصلی|نامه های کوفیان به امام حسین}}
هنگامی که خبر مرگ [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] به مردم کوفه رسید، [[شیعیان]] گرد هم آمدند و نامه‎هایی به امام حسین(ع) نوشتند که توسط سفرای مختلفی به سوی امام(ع) فرستاده شد. نامۀ سوم توسط سعید بن عبدالله حنفی و [[هانی بن هانی سبیعی]] ارسال شد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۲۶۲؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۹۷؛ ترجمه تاریخ طبری، ج۷، صص۲۹۲۳-۲۹۲۴؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۶؛ جلالی، سلحشوران طف، ص۲۶۲.</ref>
هنگامی که خبر مرگ [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] به کوفه رسید، [[شیعیان]] این شهر نامه‎هایی به امام حسین(ع) نوشتند. نامۀ سوم آنان توسط سعید بن عبدالله حنفی و [[هانی بن هانی سبیعی]] به سوی آن حضرت فرستاده شد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۲۶۲؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۹۷؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۶.</ref> نویسندگان این نامۀ [[شبث بن ربعی|شَبَثُ بن رِبعی]]، [[حجار بن ابجر|حَجّار بن اَبجَر]]، [[یزید بن حارث]]، [[یزید بن رویم]]، [[عزرة بن قیس]]، [[عمرو بن حجاج]] و [[محمد بن عمیر]] بودند.<ref>کمره‌ای، عنصر شجاعت، ج۱، صص۱۵۸-۱۶۰.</ref> برخی معتقدند که این مأموریت به جهت وجاهت سعید بن عبدالله بوده، به امید آنکه این وجاهت، امام(ع) را قانع به آمدن نماید.<ref>کمره‌ای، عنصر شجاعت، ج۱، ص۱۵۸.</ref>
 
نویسندگان نامۀ سوم [[شبث بن ربعی|شَبَثُ بن رِبعی]]، [[حجار بن ابجر|حَجّار بن اَبجَر]]، [[یزید بن حارث]]، [[یزید بن رویم]]، [[عزرة بن قیس]]، [[عمرو بن حجاج]] و [[محمد بن عمیر]] بودند.<ref>کمره‌ای، عنصر شجاعت، ج۱، صص۱۵۸-۱۶۰.</ref> برخی معتقدند که این مأموریت به جهت وجاهت سعید بن عبدالله بوده، به امید آنکه این وجاهت، امام(ع) را قانع به آمدن نماید.<ref>کمره‌ای، عنصر شجاعت، ج۱، ص۱۵۸.</ref>
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول =:{{سخ}}'''السَّلامُ عَلَی سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَنَفِی الْقَائِلِ لِلْحُسَینِ وَ قَدْ أذِنَ لَهُ فِی الانْصِرَافِ لا نُخَلِّیک حَتَّی یعْلَمَ اللَّهُ أنَّا قَدْ حَفِظْنَا غَیبَةَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) فِیک وَ اللَّهِ لَوْ أَعْلَمُ أنِّی أقْتَلُ ثُمَّ أحْیا ثُمَّ أحْرَقُ ثُمَّ أذْرَی وَ یفْعَلُ ذَلِک بِی سَبْعِینَ مَرَّةً مَا فَارَقْتُک حَتَّی ألْقَی حِمَامِی دُونَک وَ کیفَ لا أفْعَلُ ذَلِک وَ إِنَّمَا هِی مَوْتَةٌ أوْ قَتْلَةٌ وَاحِدَةٌ ثُمَّ هِی الْکرَامَةُ الَّتِی لا انْقِضَاءَ لَهَا أبَداً فَقَدْ لَقِیتَ حِمَامَک وَ وَاسَیتَ إِمَامَک وَ لَقِیتَ مِنَ اللَّهِ الْکرَامَةَ فِی دَارِ الْمُقَامَةِ حَشَرَنَا اللَّهُ مَعَکمْ فِی الْمُسْتَشْهَدِینَ وَ رَزَقَنَا مُرَافَقَتَکمْ فِی أعْلَی عِلِّیینَ'''|تاریخ بایگانی | منبع = <small>بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۰.</small> | تراز = چپ| عرض = 200px | اندازه خط = 15px|رنگ پس زمینه=#FF3399 | گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول =:{{سخ}}'''السَّلامُ عَلَی سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَنَفِی الْقَائِلِ لِلْحُسَینِ وَ قَدْ أذِنَ لَهُ فِی الانْصِرَافِ لا نُخَلِّیک حَتَّی یعْلَمَ اللَّهُ أنَّا قَدْ حَفِظْنَا غَیبَةَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) فِیک وَ اللَّهِ لَوْ أَعْلَمُ أنِّی أقْتَلُ ثُمَّ أحْیا ثُمَّ أحْرَقُ ثُمَّ أذْرَی وَ یفْعَلُ ذَلِک بِی سَبْعِینَ مَرَّةً مَا فَارَقْتُک حَتَّی ألْقَی حِمَامِی دُونَک وَ کیفَ لا أفْعَلُ ذَلِک وَ إِنَّمَا هِی مَوْتَةٌ أوْ قَتْلَةٌ وَاحِدَةٌ ثُمَّ هِی الْکرَامَةُ الَّتِی لا انْقِضَاءَ لَهَا أبَداً فَقَدْ لَقِیتَ حِمَامَک وَ وَاسَیتَ إِمَامَک وَ لَقِیتَ مِنَ اللَّهِ الْکرَامَةَ فِی دَارِ الْمُقَامَةِ حَشَرَنَا اللَّهُ مَعَکمْ فِی الْمُسْتَشْهَدِینَ وَ رَزَقَنَا مُرَافَقَتَکمْ فِی أعْلَی عِلِّیینَ'''|تاریخ بایگانی | منبع = <small>بحارالانوار، ج۴۵، ص۷۰.</small> | تراز = چپ| عرض = 200px | اندازه خط = 15px|رنگ پس زمینه=#FF3399 | گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
ترجمۀ آغاز نامۀ کوفیان چنین است:
::«''به نام خداوند رحمان رحیم''
::''به حسین بن علی از شیعیان مؤمن و مسلمان وی، اما بعد: زود بیا که مردم در انتظار تو هستند و دل با کسی جز دو ندارند، بشتاب بشتاب درود بر تو باد...اما بعد همه جا سبز شده و میوه‌ها رسیده و چاه‌ها پر آب شده، اگر خواهی بیا که سپاه تو آمده است و سلام بر تو باد''.»<ref>رکـ:طبری، تاریخ طبری، ج۴، صص۲۶۱-۲۶۲؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۹۷؛ جلالی، سلحشوران طف، ص۲۶۲؛ کمره‌ای، عنصر شجاعت، ج۱، ص۱۶۲.</ref>


امام حسین(ع) به وسیلۀ سعید پاسخ لازم را برای مردم کوفه نگاشته و قید کرد که مسلم بن عقیل را به عنوان سفیر خود برای شما روانه کوفه نمود. زمانی که مسلم وارد کوفه شد، در منزل [[مختار ثقفی]] ساکن شده و برای مردم سخنرانی کرد. [[عابس بن ابی شبیب شاکری]] و سپس [[حبیب بن مظاهر]] خطبه خواندند و پس از آن دو نفر سعید بن عبدالله حنفی بپاخواسته و سوگند خورد که مصمم است به یاری حسین(ع) برخیزد. در این مجلس، مسلم وی را مأمور کرد تا امام(ع) را برای ورود به کوفه دعوت کند. سعید مجدد به مکه بازگشت و حامل نامۀ مسلم بن عقیل بود و از مکه در رکاب اباعبدالله(ع) وارد کربلا شد.<ref>سماوی، ابصار العین، ص۲۱۶؛ جلالی، سلحشوران طف، ص۲۶۳.</ref>
امام حسین(ع) به وسیلۀ سعید پاسخ مردم کوفه داد و قید کرد که مسلم بن عقیل را به عنوان سفیر خود برای شما روانه کوفه نمود. زمانی که مسلم وارد کوفه شد و برای مردم سخنرانی کرد. [[عابس بن ابی شبیب شاکری]] و سپس [[حبیب بن مظاهر]] خطبه خواندند و پس از آن دو نفر سعید بن عبدالله حنفی بپاخواسته و سوگند خورد که مصمم است به یاری حسین(ع) برخیزد. مسلم در این مجلس، سعید بن عبدالله را مأمور کرد تا امام(ع) را برای ورود به کوفه دعوت کند. سعید به مکه بازگشت و نامۀ مسلم بن عقیل را به امام داد او از مکه در همراه با کاروان امام حسین همراه شد.<ref>سماوی، ابصار العین، ص۲۱۶.</ref>


===حضور در کربلا===
===حضور در کربلا===
وی در شب [[عاشورا]] حماسه‌ای بزرگ پدید آورد و آن هنگامی بود که [[امام حسین(ع)|امام(ع)]] در نیمۀ شب عاشورا اصحاب را پشت خیمه‌ها جمع کرده و پس از سخنرانی معروف خود از آنان خواستند که هر یک دست دوست خود را گرفته و از تاریکی شب بهره گرفته و این ناحیه و سرزمین را ترک کنند. سپس فرمود:
در شب [[عاشورا]] که [[امام حسین(ع)|امام(ع)]] اصحاب را پشت خیمه‌ها جمع کرد و پس از سخنرانی معروف خود از آنان خواستند که هر یک دست دوست خود را گرفته و از تاریکی شب بهره گرفته و این ناحیه و سرزمین را ترک کنند. سعید از جای خود برخاست و گفت:
 
::یا ابن رسول الله(ص) به خدا سوگند ما دست از یاری شما بر نخواهیم داشت... به خدا سوگند اگر کشته شوم، سپس زنده گردم، هفتاد مرتبه مرا بسوزانند و خاکستر مرا به باد دهند باز هم از شما دست بر نخواهم داشت.<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۱۸؛ تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۱۰۷؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۶؛ رکـ: ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۰۷؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸؛ کمره‌ای، عنصر شجاعت، ج۱، ص۱۶۴؛ مقرم، مقتل الحسین(ع)، ص۸۹؛ ابی مخنف، وقعة الطف، ص۲۲۹؛ ساحل خونین، صص۱۲۵-۱۲۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۴، ص۱۰۷؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۴۱؛ ترجمه تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۱۶</ref>
::این قوم با من کار داردند و حرجی بر شما نیست و من همگی از شما راضی هستم.
 
سعید از جمله کسانی بود که از جای خود برخاست و عرض کرد:
::یا ابن رسول الله(ص) به خدا سوگند ما دست از یاری شما بر نخواهیم داشت، تا اینکه [[خدا]] بداند که ما به وصیت [[پیغمبر(ص)]] در حق [[اهل بیت|ذریۀ]] او عمل کردیم. به خدا سوگند اگر کشته شوم، سپس زنده گردم، هفتاد مرتبه مرا بسوزانند و خاکستر مرا به باد دهند باز هم از شما دست بر نخواهم داشت، جانم فدایت گردد.<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۱۸؛ تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۱۰۷؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۶؛ رکـ: ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۰۷؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸؛ کمره‌ای، عنصر شجاعت، ج۱، ص۱۶۴؛ مقرم، مقتل الحسین(ع)، ص۸۹؛ ابی مخنف، وقعة الطف، ص۲۲۹؛ ساحل خونین، صص۱۲۵-۱۲۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۴، ص۱۰۷؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۴۱؛ ترجمه تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۱۶</ref>


===شهادت===
===شهادت===
در مورد [[شهادت]] وی جماعتی بر این عقیده هستند که او در [[روز عاشورا]] بعد از [[نماز ظهر]]، خدمت [[امام حسین|امام(ع)]] رسید؛ پس از دریافت اجازه در حالی که رجز می‌خواند به میدان جنگ رفت و پس از جنگی دلیرانه بسیاری را به قتل رسانید و جماعتی را مجروح نمود و سپس به شهادت رسید.
برخی بر این عقیده‌اند که او در [[روز عاشورا]] پس از [[نماز ظهر]] به شهادت رسیده است. برخی دیگر از تاریخ‌نگاران، شهادت سعید را بعد از زوال آفتاب ظهر عاشورا و بعد از نماز ظهر نوشته‌اند.<ref> طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۲۶.</ref> رجز ذیل به او منسوب است:
نقل شده وقتی که به میدان جنگ می‌رفت، چنین رجز می‌خواند:
{{شعر2
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول =:{{سخ}}{{شعر|نستعلیق}}{{ب|أقدم حسین الیوم تلق أحمدا| و شیخک الخیر علیا ذا الندی}}{{م|و حسناً کالبدر وافی أسعدا}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی | منبع = <small>[[ابن شهرآشوب]]، [[مناقب آل ابی طالب (کتاب)|مناقب]]، ج۴، ص۱۱۲.</small> | تراز = وسط| عرض = ۳۵۰px | اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس زمینه=#FFFACD| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
|أقدم حسین الیوم تلق أحمدا| و شیخک الخیر علیا ذا الندی<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۱۱۲.</ref>}}
 
جماعتی دیگر از تاریخ نگاران و ارباب مقاتل، شهادت سعید را بعد از زوال آفتاب ظهر عاشورا و بعد از نماز ظهر نوشته‌اند.<ref>ترجمه تاریخ طبری، ج۷، صص۳۰۴۵؛ طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۲۶.</ref>


ظهر عاشورا در بحبوحه نبرد، [[امام حسین(ع)]] [[نماز خوف]] به جا آورد، زمانی که سپاهیان دشمن به امام(ع) نزدیک شدند، سعید بن عبدالله مقابل حضرت ایستاد و باران تیرها را از چپ و راست به جان خرید. وی با صورت، سینه، پهلوها و دست هایش، از اصابت تیرها به امام(ع) جلوگیری می‌کرد.<ref> تستری، قاموس الرجال، ج۵، صص۱۰۷-۱۰۸؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۷؛ جلالی، سلحشوران طف، ص۲۶۴؛ ابی مخنف، وقعة الطف، ص۲۶۶؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۴۱؛ ساحل خونین، ص۱۴۸.</ref>
ظهر عاشورا هنگامی که [[امام حسین(ع)]] [[نماز خوف]] به جا آورد، سعید بن عبدالله مقابل حضرت ایستاد و با صورت، سینه، پهلوها و دست هایش، از اصابت تیرها به امام(ع) جلوگیری می‌کرد.<ref> تستری، قاموس الرجال، ج۵، صص۱۰۷-۱۰۸؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۷؛ ابی‌مخنف، وقعة الطف، ص۲۶۶؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۴۱.</ref> نقل کرده اند که زمانی که به زمین افتاد  و در حال جان دادن بود این دعا را می‌خواند
 
::خدایا! همان‌گونه که قوم عاد و ثمود لعنت کردی، اینان (سپاه [[کوفه]]) را مورد لعن خویش قرار ده‍. خدایا! سلام و درود مرا به پیامبرت برسان و درد و رنجی را که در اثر زخم‌های بدنم تحمل نمودم به آن حضرت ابلاغ فرما؛ زیرا من در یاری پیامبرت خواستار دستیابی به پاداش توأم.<ref>تستری، قاموس الرجال، ج۵، صص۱۰۷-۱۰۸؛ سماوی، ابصار العین، صص۲۱۷-۲۱۸؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸.</ref>
نقل کرده‌اند زمانی که نقش زمین شد و در حال جان دادن بود، این دعا را می‌خواند:
::خدایا! همانگونه که قوم عاد و ثمود لعنت کردی، اینان (سپاه [[کوفه]]) را مورد لعن خویش قرار ده‍. خدایا! سلام و درود مرا به پیامبرت برسان و درد و رنجی را که در اثر زخم‌های بدنم تحمل نمودم به آن حضرت ابلاغ فرما؛ زیرا من در یاری پیامبرت خواستار دستیابی به پاداش توأم.<ref>تستری، قاموس الرجال، ج۵، صص۱۰۷-۱۰۸؛ سماوی، ابصار العین، صص۲۱۷-۲۱۸؛ جلالی، سلحشوران طف، صص۲۶۴-۲۶۵؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸؛ ساحل خونین، ص۱۴۸.</ref>


سپس رو به امام(ع) کرده، می‌گوید:‌ای فرزند [[رسول خدا]]، آیا به پیمانم عمل کردم؟ امام(ع) فرمود: آری؛ تو در [[بهشت]] پیشاپیش من قرار داری.<ref>تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۱۰۸؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۸؛ جلالی، سلحشوران طف، ص۲۶۵؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸.</ref> نقل شده که هنگام شهادت، به جز زخم‌های شمشیر و نیزه، ۱۳ تیر بر بدنش بوده است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۴۱.</ref>
سپس رو به امام(ع) کرده، می‌گوید:‌ای فرزند [[رسول خدا]]، آیا به پیمانم عمل کردم؟ امام(ع) فرمود: آری؛ تو در [[بهشت]] پیشاپیش من قرار داری.<ref>تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۱۰۸؛ سماوی، ابصار العین، ص۲۱۸؛ جلالی، سلحشوران طف، ص۲۶۵؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸.</ref> نقل شده که هنگام شهادت، به جز زخم‌های شمشیر و نیزه، ۱۳ تیر بر بدنش بوده است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۴۱.</ref>
خط ۷۰: خط ۵۶:
* امین عاملی، سید محسن، '''اعیان الشیعة'''، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ ق.
* امین عاملی، سید محسن، '''اعیان الشیعة'''، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ ق.
* تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، موسسه نشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۴ق.
* تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، موسسه نشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۴ق.
* سماوی، محمد بن طاهر، '''ابصار العین فی انصار الحسین علیه‌السلام'''، تحقیق محمد جعفر طبسی، مرکز الدراسات الاسلامیة لحرس الثورة، [بی جا]، ۱۳۷۷ش/۱۴۱۹ق.
* سماوی، محمد بن طاهر، ابصار العین فی انصار الحسین علیه‌السلام، تحقیق محمد جعفر طبسی، مرکز الدراسات الاسلامیة لحرس الثورة، ۱۳۷۷ش/۱۴۱۹ق.
* همو، '''سلحشوران طف'''، تحقیق و نگرشی جامع بر زندگانی امام حسین(ع) و حماسه آفرینان کربلا، ترجمه ابصار العین فی انصار الحسین (علیه‌السلام)، مترجم عباس جلالی، انتشارات زائر، قم، ۱۳۸۴ش.
* طبری، محمد بن جریر، '''تاریخ الطبری'''، المعروف بتاریخ الامم و الملوک، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۸۷۹م.
* طبری، محمد بن جریر، '''تاریخ الطبری'''، المعروف بتاریخ الامم و الملوک، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۸۷۹م.
* همو، '''تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک، ''' ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، ۱۳۵۲ش.
* همو، '''تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک، ''' ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، ۱۳۵۲ش.
خط ۷۸: خط ۶۳:
* موسوی مقرم، سید عبدالرزاق، '''مقتل الحسین(ع) او حدیث کربلاء'''، منشورات الشریف الرضی.
* موسوی مقرم، سید عبدالرزاق، '''مقتل الحسین(ع) او حدیث کربلاء'''، منشورات الشریف الرضی.
{{پایان}}
{{پایان}}


{{فاجعه کربلا}}
{{فاجعه کربلا}}