کتب ضاله: تفاوت میان نسخه‌ها

==جایگاه==

[[فقهای شیعه]] در آثار خود، بحث مستقلی درباره کتب ضاله و احکام مربوط به آن، مطرح نکرده‌اند و به صورت پراکنده در خلال بحث‌هایی در ابواب [[تجارت]]، [[وقف]]، [[اجاره]]، [[وصیت]] و [[عاریه]] سخن گفته‌اند. بنا به گفته برخی محققان، تعبیر «کتب ضلال» نخستین بار توسط [[شیخ مفید]] در کتاب [[المقنعة]]<ref>شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۸-۵۸۹.</ref> با دو عنوان «کتب کفر» و «کتب ضلال» مطرح شده است.<ref>صانعی، «حریة الاعلام الفکر و الثقافی: مطالعة فقهیة فی الموقف من کتب الضلال»، ص۵۹.</ref> پس از شیخ مفید، [[شیخ طوسی]] در کتاب [[النهایة]]،<ref>شیخ طوسی، النهایه، ۱۴۰۰ق، ص۳۶۷.</ref> [[ابن براج]] در [[المهذب]]<ref>ابن براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴ و ۳۴۵.</ref> و [[ابن ادریس]] در [[السرائر]]<ref>ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۲۵.</ref> این دو عنوان را به کار برده‌اند. [[سلار]] در کتاب [[المراسم]]<ref>سلار، المراسم، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۷۲.</ref> فقط عنوان «کتب کفر» را نام برده است. [[علامه حلی]] در کتاب‌های [[تذکرة الفقهاء (کتاب)|تذکرة الفقهاء]]<ref>علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۱۲۷ و جلد۱۲، ص۱۴۳.</ref> و [[منتهی]]،<ref>علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۳۱۶ق، ج۲، ص۱۰۲۰.</ref> دو عنوان «کتب کفر» و «کتب ضلال» را به کار برده‌ و نخستین فقیهی است که در موضوع «حرمت حفظ کتب ضاله» غیر اختلافی بودن آن را ادعا کرده است.<ref>صانعی، «حریة الاعلام الفکر و الثقافی: مطالعة فقهیة فی الموقف من کتب الضلال»، ص۵۹.</ref> [[شهید اول]] در کتاب [[الدروس الشرعیه]]<ref>شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۶۳.</ref> دو عنوان «کتب اهل بدعت» و «کتب منسوخة» را به عنوان «کتب ضاله» افزود.<ref>سلطانی، «حکم فقهی کتب ضاله در گذر زمان»، ص۲۶.</ref>

[[شیخ انصاری]] در کتاب [[مکاسب (کتاب)|المکاسب]] ذیل عنوان «چیز‌هایی که به سبب حرام بودنشان، اکتساب با آنها حرام است» بخشی را با عنوان «حفظ کتب ضاله» مطرح کرده و به بحث درباره این موضوع اختصاص داده است.<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۳.</ref> «کتب ضلال» و «کتب ضاله» دو عنوانی هستند که به جهت کاربرد بیشتر آنها،<ref>صانعی، «حریة الاعلام الفکر و الثقافی: مطالعة فقهیة فی الموقف من کتب الضلال»، ص۵۹.</ref> به تدریج در آثار فقهی و بویژه آثار فقهی معاصر، جا افتاده است.<ref>خویی، استفتائات، مؤسسة الخوئي الإسلامية، ج۱، ص۲۶۰؛ سیستانی، منهاج الصالحین،  ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۴؛ فیاض، منهاج الصالحین، مکتب سماحة آیت الله حاج شیخ محمداسحاق فیاض، ج۲، ص۱۱۳؛ فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۵۹۲؛ طباطبایی قمی، مبانی منهاج الصالحین، ۱۴۲۶ق، ج۷، ص۲۸۸.</ref>