باشتین

امامزاده بی‌بی خاتون باشتین

باشْتین روستایی در بخش داورزن در جنوب غربی شهرستان سبزوار در ایران. قیام شیعی سربداران در قرن هشتم هجری از این روستا آغاز شد و به تشکیل سلسله سربداران منتهی شد. بقعه بی‌بی علیه خاتون از فرزندان امام موسی کاظم(ع) در این روستا واقع است.

وضعیت جغرافیایی

این روستا در دهستان بخش داورزن، واقع در شهرستان سبزوار از شهرهای استان خراسان رضوی واقع است. از شمال به دهستان بیراکوه، از مشرق به دهستان‌های قصبه غربی و کَرّاب، از جنوب به دهستان فُروغَن، و از مغرب به دهستان کاه محدود است. آبادی‌های آن در دشتی گرم و خشک و کم آب واقع است. مرکز آن، به همین نامِ باشتین یا سربدار در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی سبزوار قرار گرفته است و جاده سبزوار ـ شاهرود از نُه کیلومتری شمال آن می‌گذرد. کوه کولوت اللّه اکبر (ارتفاع : ۹۴۳ متر) در چهار کیلومتری جنوب شرقی آن واقع است. کار اصلی مردم باشتین کشاورزی و صنعت دستی آنان فرشبافی است.

باشتین در تاریخ

نمایی از روستای باشتین

قدیمی‌ترین مأخذی که پیش از مغول نام باشتین در آن آمده کتاب علی بن زید بیهقی (متوفی ۵۶۵) است که، ضمن بیان تقسیمات بیهق، باشتین را یکی از دوازده ربع بیهق نام برده است (بیهقی، ص۳۸</ref>. یاقوت حموی (متوفی ۶۳۰) نیز آن را به صورت باشتان، از توابع اسفراین، آورده است. از تاریخ باشتین در دوره متعاقب حمله مغول اطلاعی در دست نیست و ظاهراً نخستین بار در جریان رویدادهای تاریخی دوره سربداران (حد: ۷۳۶ـ ۷۸۸) از آن نام برده شده است.

به نوشته دولتشاه سمرقندی ، مؤسس این سلسله عبدالرزاق سربداری از قریه باشتین، از روستاهای سبزوار، برخاست و پدرش، خواجه فضل اللّه، مرد محتشم و بزرگ این ده بود. از جمله متأخران نیز اعتمادالسلطنه باشتین را جزو هشت بلوک اطراف سبزوار آورده و نوشته است که در این بلوک دهی به همین نام وجود دارد.

منابع

• محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، چاپ عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، ج ۱، تهران ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸ش ؛
• محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، مطلع الشمس، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۰ـ۱۳۰۲، چاپ تیمور برهان لیمودهی، ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ش ؛
• علی بن زید بیهقی، تاریخ بیهق، چاپ احمد
• بهمنیار، چاپ افست تهران ۱۳۶۱ش ؛
• دولتشاه سمرقندی، تذکره الشعرا، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۳۸ش ؛
• حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج ۹: استان نهم (خراسان)، تهران ۱۳۵۵ش ؛
• سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۳۱: سبزوار، تهران ۱۳۶۸ش ؛
• مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، نتایج تفصیلی شهرستان سبزوار، تهران ۱۳۶۸ش ؛
• همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، نتایج تفصیلی شهرستان سبزوار، تهران ۱۳۶۸ش ؛
• همو فرهنگ آبادیهای کشور (براساس سرشماری آبان ۱۳۵۵)، ج ۲۱: استان خراسان، تهران ۱۳۶۱ش ؛
• یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام