کاربر ناشناس
حزب جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←پیوند به بیرون) |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=سپتامبر|روز=۲۱|سال=۲۰۱۴|چند = 2}} | {{در دست ویرایش ۲|ماه=سپتامبر|روز=۲۱|سال=۲۰۱۴|چند = 2}} | ||
'''حزب جمهورى اسلامى''' اولین و مهم‌ترین حزب در جمهوری‌اسلامی‌ایران، پس از پیروزى انقلاب اسلامی است. این حزب در سال 1357 با نظر مساعد حضرت [[امام خمینی]](ره) تشکیل شد. مؤسسان این حزب عبارت بودند از: [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد حسینى بهشتى]]، [[سید عبدالكریم موسوى اردبیلى]]، [[علی‌اكبر هاشمى رفسنجانى]]، [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]] و [[محمدجواد باهنر]]. مؤسسان حرب از جمله اهداف تشکیل حزب را انتقال تفكرات صحیح دینى و تحلیل‌هاى درست سیاسى به اعماق جامعه و آماده ساختن مردم براى حضور در عرصه‌هاى مختلف مدیریت كشور قلمداد کردند. این حزب بر اثر عواملی از جمله اختلاف اعضای شورای مرکزی حزب و اشتغال رهبران حزب در اداره امور مهم کشور در سال 1366 تعطیل شد. | '''حزب جمهورى اسلامى''' اولین و مهم‌ترین حزب در جمهوری‌اسلامی‌ایران، پس از پیروزى انقلاب اسلامی است. این حزب در سال 1357 با نظر مساعد حضرت [[امام خمینی]](ره) تشکیل شد. مؤسسان این حزب عبارت بودند از: [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد حسینى بهشتى]]، [[سید عبدالكریم موسوى اردبیلى]]، [[علی‌اكبر هاشمى رفسنجانى]]، [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]] و [[محمدجواد باهنر]]. مؤسسان حرب از جمله اهداف تشکیل حزب را انتقال تفكرات صحیح دینى و تحلیل‌هاى درست سیاسى به اعماق جامعه و آماده ساختن مردم براى حضور در عرصه‌هاى مختلف مدیریت كشور قلمداد کردند. این حزب بر اثر عواملی از جمله اختلاف اعضای شورای مرکزی حزب و اشتغال رهبران حزب در اداره امور مهم کشور در سال 1366 تعطیل شد. | ||
== | |||
==فلسفه تشکیل حزب== | |||
ضرورت ایجاد تشكیلات و به وجود آوردن نوعى هماهنگى درونی میان نیروهاى سیاسى و مبارز مذهبى، از امورى بود كه بعد از شهریور 1320 و خصوصا بعد از كودتاى 28 مرداد، ذهن بعضی‌از فعالان سیاسى متدین را به‌خود مشغول‌كرده بود. <ref>بهشتى، 1361، دفتر1، ص 450ـ451</ref>. | ضرورت ایجاد تشكیلات و به وجود آوردن نوعى هماهنگى درونی میان نیروهاى سیاسى و مبارز مذهبى، از امورى بود كه بعد از شهریور 1320 و خصوصا بعد از كودتاى 28 مرداد، ذهن بعضی‌از فعالان سیاسى متدین را به‌خود مشغول‌كرده بود. <ref>بهشتى، 1361، دفتر1، ص 450ـ451</ref>. | ||
مؤسسان حزب با تحلیل اوضاع خاص تاریخى و سیاسی‌كشور، دریافته بودند كه پس از پیروزى انقلاب با قرارگرفتن بار سنگین اداره كشور بر دوش انقلابیان، آن هم بر اساس موازین و آرمان‌هاى انقلاب اسلامى، وجود یک تشكیلات سیاسى فراگیر و كارآمد، امرى حیاتى است وگرنه انقلاب اسلامى نیز به سرنوشت [[نهضت مشروطه ]] و موارد مشابه دچار خواهد شد. | مؤسسان حزب با تحلیل اوضاع خاص تاریخى و سیاسی‌كشور، دریافته بودند كه پس از پیروزى انقلاب با قرارگرفتن بار سنگین اداره كشور بر دوش انقلابیان، آن هم بر اساس موازین و آرمان‌هاى انقلاب اسلامى، وجود یک تشكیلات سیاسى فراگیر و كارآمد، امرى حیاتى است وگرنه انقلاب اسلامى نیز به سرنوشت [[نهضت مشروطه ]] و موارد مشابه دچار خواهد شد. | ||
==تاریخچه== | |||
اندیشه حزبی در میان تنى چند از روحانیان كه از 1341 با نهضت امام خمینى(ره) همفكر و همراه بودند، از 1356، كه اوضاع سیاسى ایران به سرعت در حال تحول بود، قوّت گرفت. در پی دستگیرى و تبعید بعضى از افراد مؤثر در این امر، از قبیل [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]] و با تشدید فشارها، پیگیرى این موضوع به مدت یك سال متوقف شد. | اندیشه حزبی در میان تنى چند از روحانیان كه از 1341 با نهضت امام خمینى(ره) همفكر و همراه بودند، از 1356، كه اوضاع سیاسى ایران به سرعت در حال تحول بود، قوّت گرفت. در پی دستگیرى و تبعید بعضى از افراد مؤثر در این امر، از قبیل [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]] و با تشدید فشارها، پیگیرى این موضوع به مدت یك سال متوقف شد. | ||
در آستانه پیروزى انقلاب اسلامى در 1357 و پس از بازگشت و آزادى فعالان سیاسى ـ مذهبى از تبعید و زندان، ضرورت ایجاد تشكیلاتى منسجم در قالب یك «حزب» بیشتر احساس شد و امكان همفكرى و همكارى براى چنین‌كارى نیز فراهم گشت. چنین بود كه در پاییز و زمستان 1357، همان چهره‌هاى روحانى كه این اندیشه را از قبل در سر داشتند و با امام‌خمینى(ره) نیز در ارتباط بودند در كنار فعالیت‌هاى دیگرى كه در ماه‌هاى قبل از پیروزى انقلاب اسلامى بر عهده داشتند، اندیشه تأسیس حزب را نیز دنبال كردند. همزمان با بازگشت امام خمینى(ره) از پاریس به تهران، در فاصله دوازدهم تا بیست و دوم بهمن 1357، آرزوى چند ده ساله و نتیجه همفكری‌هاى یكى دو ساله خود را در قالب اساسنامه و مرامنامه حزبى به نام «حزب جمهورى اسلامى» به ظهور رساندند. امام خمینى(ره) عملكرد منفى و ناموفقی از احزاب را در ایران دیده بودند و اصولا نظر مساعدى نیز نسبت به تحزب نداشتند، بااین حال ایشان به فاصله چند روز پس از فروپاشى حكومت [[پهلوى]] و پیروزى انقلاب اسلامى، خبر تأسیس حزب جمهورى اسلامى را به مردم اعلام كردند.<ref>خامنه‌اى، مصاحبه درباره حزب جمهورى اسلامى، نسخه موجود در كتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامى؛ هاشمى رفسنجانى، ص 15.</ref> | در آستانه پیروزى انقلاب اسلامى در 1357 و پس از بازگشت و آزادى فعالان سیاسى ـ مذهبى از تبعید و زندان، ضرورت ایجاد تشكیلاتى منسجم در قالب یك «حزب» بیشتر احساس شد و امكان همفكرى و همكارى براى چنین‌كارى نیز فراهم گشت. چنین بود كه در پاییز و زمستان 1357، همان چهره‌هاى روحانى كه این اندیشه را از قبل در سر داشتند و با امام‌خمینى(ره) نیز در ارتباط بودند در كنار فعالیت‌هاى دیگرى كه در ماه‌هاى قبل از پیروزى انقلاب اسلامى بر عهده داشتند، اندیشه تأسیس حزب را نیز دنبال كردند. همزمان با بازگشت امام خمینى(ره) از پاریس به تهران، در فاصله دوازدهم تا بیست و دوم بهمن 1357، آرزوى چند ده ساله و نتیجه همفكری‌هاى یكى دو ساله خود را در قالب اساسنامه و مرامنامه حزبى به نام «حزب جمهورى اسلامى» به ظهور رساندند. امام خمینى(ره) عملكرد منفى و ناموفقی از احزاب را در ایران دیده بودند و اصولا نظر مساعدى نیز نسبت به تحزب نداشتند، بااین حال ایشان به فاصله چند روز پس از فروپاشى حكومت [[پهلوى]] و پیروزى انقلاب اسلامى، خبر تأسیس حزب جمهورى اسلامى را به مردم اعلام كردند.<ref>خامنه‌اى، مصاحبه درباره حزب جمهورى اسلامى، نسخه موجود در كتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامى؛ هاشمى رفسنجانى، ص 15.</ref> | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۲: | ||
*آماده ساختن آنها براى حضور در عرصه‌هاى مختلف مدیریت كشور است. <ref>خامنه‌اى، همان مصاحبه؛ همو، 1364ش، ص337؛ قس>دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد<، ذیل "Islamic Republican Party" كه رویكرد حزب را بیشتر قبضه كردن قدرت تلقى كرده است.</ref> | *آماده ساختن آنها براى حضور در عرصه‌هاى مختلف مدیریت كشور است. <ref>خامنه‌اى، همان مصاحبه؛ همو، 1364ش، ص337؛ قس>دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد<، ذیل "Islamic Republican Party" كه رویكرد حزب را بیشتر قبضه كردن قدرت تلقى كرده است.</ref> | ||
== | ==عضویت دو ملیون نفر در حزب== | ||
با اعلام تأسیس حزب، تقاضا براى عضویت در آن در سراسر كشور به راه افتاد، تا بدان حد كه شمار متقاضیان در كل كشور اندك زمانى از دو میلیون نفر و در تهران از چهارصد هزار نفر افزون‌تر شد. همزمان، تقاضا براى گشودن دفاتر حزب در شهرستان‌ها نیز بالا گرفت. | با اعلام تأسیس حزب، تقاضا براى عضویت در آن در سراسر كشور به راه افتاد، تا بدان حد كه شمار متقاضیان در كل كشور اندك زمانى از دو میلیون نفر و در تهران از چهارصد هزار نفر افزون‌تر شد. همزمان، تقاضا براى گشودن دفاتر حزب در شهرستان‌ها نیز بالا گرفت. | ||
== | ==فعالیت های حزب== | ||
در دو، سه سال اول پس از پیروزى انقلاب اسلامى، مسؤولان و مدیران حزب كار دشوارى برعهده داشتند. آنان ناگزیر بودند از یك سو به تحكیم پایه‌هاى حزب و تدوین دیدگاه‌ها و تنظیم برنامه‌هاى سیاسى و فرهنگى و اقتصادى و توسعه كمّى حزب بپردازند و از سوى دیگر توده‌هاى مردم را براساس مبانى مورد نظر امام خمینى(ره) و در مسیر همكارى با حكومتِ پدید آمده از انقلاب هدایت و سازماندهى كنند. در این سال‌ها، حزب در جهت نیل به مقاصد خود فعالیت‌هاى گسترده‌اى كرد و به موفقیت‌هاى مهمى نایل آمد. از جمله: | در دو، سه سال اول پس از پیروزى انقلاب اسلامى، مسؤولان و مدیران حزب كار دشوارى برعهده داشتند. آنان ناگزیر بودند از یك سو به تحكیم پایه‌هاى حزب و تدوین دیدگاه‌ها و تنظیم برنامه‌هاى سیاسى و فرهنگى و اقتصادى و توسعه كمّى حزب بپردازند و از سوى دیگر توده‌هاى مردم را براساس مبانى مورد نظر امام خمینى(ره) و در مسیر همكارى با حكومتِ پدید آمده از انقلاب هدایت و سازماندهى كنند. در این سال‌ها، حزب در جهت نیل به مقاصد خود فعالیت‌هاى گسترده‌اى كرد و به موفقیت‌هاى مهمى نایل آمد. از جمله: | ||
*كمك به برگزارى همه‌پرسى جمهورى اسلامى در دهم فروردین 1358 | *كمك به برگزارى همه‌پرسى جمهورى اسلامى در دهم فروردین 1358 | ||
| خط ۶۵: | خط ۷۰: | ||
*لوله‌كشى آب در روستاها و مناطق محروم. <ref>بهشتى، 1359ش،ص48ـ49.</ref> | *لوله‌كشى آب در روستاها و مناطق محروم. <ref>بهشتى، 1359ش،ص48ـ49.</ref> | ||
== | ==مشکلات حزب== | ||
حزب جمهورى اسلامى با همه گسترش و قدرت و موفقیتى كه داشت با مشكلات و موانع فراوانى روبه‌رو بود. نفس تأسیس حزب، عملا به این معنا بود كه از میان فعالان سیاسى و دست‌اندركاران انقلاب، عده‌اى، كه همان رهبران و مدیران ارشد حزب بودند، بر عده‌اى دیگر اولویت و ارجحیت یافته‌اند و این امر به خودى خود موجب نارضایى و گله‌مندى و ابراز مخالفت می‌شد. طیف متنوع مخالفان انقلاب نیز همه انتقادات و فشارها و تهدیدهاى خود را به سوى حزب متوجه كرده بودند. همه كسانى كه با شخص امام خمینى(ره) و مبانى او مخالف بودند و از ترس مردم جرأت علنى كردن این مخالفت را نداشتند حملات خود را متوجه حزب و رهبران آن كرده بودند | حزب جمهورى اسلامى با همه گسترش و قدرت و موفقیتى كه داشت با مشكلات و موانع فراوانى روبه‌رو بود. نفس تأسیس حزب، عملا به این معنا بود كه از میان فعالان سیاسى و دست‌اندركاران انقلاب، عده‌اى، كه همان رهبران و مدیران ارشد حزب بودند، بر عده‌اى دیگر اولویت و ارجحیت یافته‌اند و این امر به خودى خود موجب نارضایى و گله‌مندى و ابراز مخالفت می‌شد. طیف متنوع مخالفان انقلاب نیز همه انتقادات و فشارها و تهدیدهاى خود را به سوى حزب متوجه كرده بودند. همه كسانى كه با شخص امام خمینى(ره) و مبانى او مخالف بودند و از ترس مردم جرأت علنى كردن این مخالفت را نداشتند حملات خود را متوجه حزب و رهبران آن كرده بودند. | ||
[[سازمان مجاهدین خلق]](منافقان) و بنی‌صدر و هواداران گوناگون او و نیز فعالان حزب خلق مسلمان همواره حزب را با عناوینى از قبیل انحصارگرایى و قدرت‌طلبى متهم می‌ساختند. این مخالفت‌ها از شایعه‌پراكنى علیه رهبران حزب و ترور شخصیت آنها به ترور شخص آنها كشیده شد. هاشمى رفسنجانى در بهار 1358 مورد سوء قصد اعضاى گروه فرقان قرار گرفت؛ سیدعلى خامنه‌اى بر اثر انفجار بمبى كه اعضاى [[سازمان مجاهدین خلق|سازمان مجاهدین]] آن را در محل سخنرانى وى كار گذاشته شده بود ( 6 تیر 1360) از ناحیه دست به‌شدت مجروح شد. در بمب‌گذارى 7 تیر 1360، سیدمحمد بهشتى و عده‌اى از اعضاى شوراى مركزى و مدیران و هواداران درجه‌اول حزب (حدود 80 نفر)، در ساختمان مركزى حزب به شهادت رسیدند. اندكى بعد در 8 شهریور همان سال محمدجواد باهنر(دومین دبیركل حزب و نخست‌وزیر وقت) همراه با [[محمدعلى رجائى]](رئیس‌جمهور وقت) بر اثر انفجار بمب در دفتر كارشان به شهادت رسیدند. مسببان این دو انفجار هم منافقان بودند. دو نفر از اعضاى شوراى مركزى نیز در حملات تروریستى جان خود را از دست دادند. | |||
در كنار قوّت‌ها و توفیقات حزب، ضعف‌هایى نیز در فرایند فعالیت‌هاى حزب وجود داشت و حزب با اشكالات و مشكلاتى از بیرون و درون به چالش كشیده می‌شد. از جمله ضعف‌ها: | در كنار قوّت‌ها و توفیقات حزب، ضعف‌هایى نیز در فرایند فعالیت‌هاى حزب وجود داشت و حزب با اشكالات و مشكلاتى از بیرون و درون به چالش كشیده می‌شد. از جمله ضعف‌ها: | ||
| خط ۷۶: | خط ۸۱: | ||
*شهادت عناصر اصلى و مسؤولان بالاى حزب نیز ضربه سنگینى بر این حزب تازه تأسیس بود. <ref>بهشتى، 1359ش، ص 14ـ17؛ خامنه‌اى، همان مصاحبه</ref> | *شهادت عناصر اصلى و مسؤولان بالاى حزب نیز ضربه سنگینى بر این حزب تازه تأسیس بود. <ref>بهشتى، 1359ش، ص 14ـ17؛ خامنه‌اى، همان مصاحبه</ref> | ||
*پس از تشكیل دولت بر اساس قانون اساسى، مغایرت دیدگاه‌هاى مختلف در اداره امور كشور، به‌ویژه در مسائل و مباحث اقتصادى، به صورتى جدّى آشكار شد. این دیدگاه‌هاى متعارض اقتصادى در درون شوراى مركزى حزب نیز به ظهور رسید؛ از جمله بحث بر سر امورى نظیر گسترش یا عدم گسترش مالكیت‌هاى دولتى و تمركزگرایى در اقتصاد دولتى. بعضى افراد و جریان‌هاى سیاسى هم از بیرون حزب در ایجاد شكاف و اختلاف بی‌تأثیر نبودند.<ref>خامنه‌اى، همان مصاحبه؛ همو، 1363ش، ص 5؛ جمهورى اسلامى، سال 5، ش 1370، 29 بهمن 1362، ص10</ref> | *پس از تشكیل دولت بر اساس قانون اساسى، مغایرت دیدگاه‌هاى مختلف در اداره امور كشور، به‌ویژه در مسائل و مباحث اقتصادى، به صورتى جدّى آشكار شد. این دیدگاه‌هاى متعارض اقتصادى در درون شوراى مركزى حزب نیز به ظهور رسید؛ از جمله بحث بر سر امورى نظیر گسترش یا عدم گسترش مالكیت‌هاى دولتى و تمركزگرایى در اقتصاد دولتى. بعضى افراد و جریان‌هاى سیاسى هم از بیرون حزب در ایجاد شكاف و اختلاف بی‌تأثیر نبودند.<ref>خامنه‌اى، همان مصاحبه؛ همو، 1363ش، ص 5؛ جمهورى اسلامى، سال 5، ش 1370، 29 بهمن 1362، ص10</ref> | ||
==دلایل تعطیلی حزب== | |||
با عمیق شدن اختلافات در درون شوراى مركزى و اختلافاتى كه در بعضى شهرها میان مسؤولان حزب و سایر مقامات اجرایى پدید آمد و اخبار آن نیز به اطلاع امام خمینى رسید، سیدعلى خامنه‌اى(رئیس جمهور وقت و سومین دبیركل حزب) و هاشمى رفسنجانى(رئیس مجلس وقت) در نامه‌اى به امام خمینى(ره)، در تاریخ 11 خرداد 1366، ضمن اشاره به موجّهات و موجبات تأسیس حزب در آغاز پیروزى انقلاب و نقش حزب در تحكیم و تثبیت پایه‌هاى نظام و رفع توطئه‌هاى دشمنان، ادامه حیات حزب را بهانه‌اى براى دو دستگى و افتراق نیروهاى انقلاب دانستند و رأى شوراى مركزى را مبنى بر تعطیل حزب و توقف كلى فعالیت‌هاى آن به اطلاع امام رساندند كه با آن موافقت شد.<ref>امام خمینى، ج 20، ص 93؛ رسالت، سال 2، ش 402، 12 خرداد 1366، ص 2.</ref> | با عمیق شدن اختلافات در درون شوراى مركزى و اختلافاتى كه در بعضى شهرها میان مسؤولان حزب و سایر مقامات اجرایى پدید آمد و اخبار آن نیز به اطلاع امام خمینى رسید، سیدعلى خامنه‌اى(رئیس جمهور وقت و سومین دبیركل حزب) و هاشمى رفسنجانى(رئیس مجلس وقت) در نامه‌اى به امام خمینى(ره)، در تاریخ 11 خرداد 1366، ضمن اشاره به موجّهات و موجبات تأسیس حزب در آغاز پیروزى انقلاب و نقش حزب در تحكیم و تثبیت پایه‌هاى نظام و رفع توطئه‌هاى دشمنان، ادامه حیات حزب را بهانه‌اى براى دو دستگى و افتراق نیروهاى انقلاب دانستند و رأى شوراى مركزى را مبنى بر تعطیل حزب و توقف كلى فعالیت‌هاى آن به اطلاع امام رساندند كه با آن موافقت شد.<ref>امام خمینى، ج 20، ص 93؛ رسالت، سال 2، ش 402، 12 خرداد 1366، ص 2.</ref> | ||