۱۶٬۹۷۹
ویرایش
عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Hasaninasab جز (اصلاح کلی برخی موارد) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
'''عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب''' فرزند [[جعفر بن ابی‌طالب]]، از [[صحابه]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] | '''عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب''' فرزند [[جعفر بن ابی‌طالب]]، از [[صحابه]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]]، داماد [[امام علی (ع)]]، از یاران [[امام حسن(ع)]] و همسر [[حضرت زینب]]. | ||
او نخستین مولود [[اسلام|مسلمانان]] در [[حبشه]] بود که در کودکی با پیامبر (ص) [[بیعت]] | او نخستین مولود [[اسلام|مسلمانان]] در [[حبشه]] بود که در کودکی با پیامبر (ص) [[بیعت]] نمود. در حمایت از [[علی (ع)]] در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]] و [[جنگ صفین|صفّین]] شرکت کرد. | ||
وی تا زمان [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح امام حسن (ع)]] با [[معاویه]]، با | وی تا زمان [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح امام حسن (ع)]] با [[معاویه]]، با آن حضرت همراه بود. او در دوره حکومت معاویه و [[یزید]] عطایای آنها را می‌پذیرفت، و در [[واقعه کربلا]] حضور نداشت، اما دو تن از فرزندانش به نام‌های [[عون بن عبدالله بن جعفر|عون]] و [[محمد بن عبدالله بن جعفر|محمّد]] در [[روز عاشورا]] به [[شهادت]] رسیدند و برخی دیگر از فرزندانش نیز در میان شهدای [[واقعه حره|حره]] کشته شدند. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
عبداللّه بن جعفر بن | عبداللّه بن جعفر بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب قرشی هاشمی، کنیه‌اش ابوجعفر، از [[صحابه|اصحاب]] [[رسول اکرم]] و [[امام علی]] و [[امام حسن]] علیهم‌السلام پدرش جعفر برادر علی علیه‌السلام و مادرش [[اسماء بنت عمیس]] بود. | ||
{{شجره‌نامه پیامبر اسلام}} | {{شجره‌نامه پیامبر اسلام}} | ||
{{شجره نامه بنی هاشم}} | {{شجره نامه بنی هاشم}} | ||
==ولادت و کودکی== | ==ولادت و کودکی== | ||
در [[هجرت به حبشه|هجرت دوم به حبشه]]، | جعفر بن ابی‌طالب در [[هجرت به حبشه|هجرت دوم به حبشه]]، زنش اسماء را با خود همراه برد<ref>ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۶، ص۴۶۲</ref> و عبداللّه، به عنوان نخستین مولود [[اسلام|مسلمانان]]، در آنجا متولد شد.<ref>ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۰ـ۸۸۱؛ ابن‌اثیر، ج۳، ص۱۹۸</ref> | ||
عبدالله در [[سال هفتم هجری قمری|سال هفتم هجرت]]، پس از [[غزوه خیبر]]، به همراه خانواده‌اش به [[مدینه]] رفت و با رسول اکرم بیعت نمود.<ref>ابن‌هشام، ج۴، ص۱۱، ۲۴؛ ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱؛ ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۵۷</ref> | |||
بنابر | بنابر برخی روایات، هنگامی که جعفر در [[جنگ موته]] به شهادت رسید، پیامبر اکرم فرزندان او از جمله عبدالله را مورد نوازش قرار داد.<ref>نک: واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۶۶ـ۷۶۷؛ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۶، ص۴۶۲ـ۴۶۳</ref> پس از این جنگ، عبداللّه را، باتوجه به حدیثی از پیامبر دربارۀ جعفر، ابن ذی‌الجناحین خواندند.<ref>نک: ابن‌سعد، الطبقات الکبیر، ج۶، ص۴۶۲، ۴۶۶؛ ابن‌ابی‌الحدید، ج۶، ص۲۹۷</ref> | ||
==در دوران خلفا== | ==در دوران خلفا== | ||
بیشتر منابع تاریخی از حضور او در فتوحات صدر [[اسلام]] یادی نکرده‌اند، اما بنابر کتاب [[فتوح الشام (کتاب)|فتوح الشام]] عبداللّه در فتوحات [[شام]] در زمان [[خلافت]] [[عمر بن خطاب|عمر]] مشارکت نمود و [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده]] | بیشتر منابع تاریخی از حضور او در فتوحات صدر [[اسلام]] یادی نکرده‌اند، اما بنابر کتاب [[فتوح الشام (کتاب)|فتوح الشام]] عبداللّه در فتوحات [[شام]] در زمان [[خلافت]] [[عمر بن خطاب|عمر]] مشارکت نمود و [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده]] او را امیر ۵۰۰ سواره‌نظام کرد.<ref>واقدی، فتوح‌الشام، ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۸</ref> | ||
در دورۀ خلافت [[عثمان]]، هنگام تبعید [[ابوذر]] به [[ربذه]]، عبداللّه به تبعیت از علی (ع)، ابوذر را تا بیرون مدینه بدرقه کرد.<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۷۲؛ مسعودی، مروج‌الذهب(بیروت)، ج۳، ص۸۴</ref> | در دورۀ خلافت [[عثمان]]، هنگام تبعید [[ابوذر]] به [[ربذه]]، عبداللّه به تبعیت از علی (ع)، ابوذر را تا بیرون مدینه بدرقه کرد.<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۷۲؛ مسعودی، مروج‌الذهب(بیروت)، ج۳، ص۸۴</ref> | ||
به گفتۀ [[ابن | به گفتۀ [[ابن ابی‌الحدید]] در جریان شراب‌خواری [[ولید بن عقبه]]، والی عثمان در [[کوفه]]، عبداللّه به دستور علی (ع) بر ولید [[حد]] جاری کرد. در سال ۳۵ق هنگامی که عثمان در محاصره مخالفان بود، عبداللّه جزو کسانی بوده که از طرف علی(ع) برای حفظ جان عثمان از تعرض مخالفان کوشیده است.<ref>ابن‌ابی‌الحدید ج۱۷، ص۲۳۲، ۲۳۴؛ نک: مفید، الجمل، ص۴۳۵ـ۴۳۶</ref> | ||
===در عصر امام علی (ع) === | ===در عصر امام علی (ع) === | ||
در دوران خلافت [[علی (ع)]] | عبدالله در بیشتر حوداث دوران خلافت [[علی (ع)]] حضور داشت و با او [[بیعت]] نمود.<ref>مفید، الجمل، ص۱۰۷</ref> عبداللّه به طرفداری از علی (ع) در [[جنگ جمل]] شرکت کرد<ref>مسعودی، مروج الذهب(بیروت)، ج۳، ص۱۰۵</ref> و شاید پس از این جنگ بود که همراه حضرت علی در [[کوفه]] اقامت گزید.<ref>نک: به خلیفةبن خیاط، ص۲۱۳</ref> | ||
در [[جنگ صفین]] نیز | او در [[جنگ صفین]] نیز در کنار امام بود و بر قبایل [[قریش]] و [[قبیله اسد|اَسَد]] و [[قبیله کنانه|کنانه]] ریاست داشت<ref>ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۲</ref> و پیادگانِ سَمت راست سپاه امام را فرماندهی کرد.<ref>ابن‌اعثم کوفی، ج۳، ص۲۴</ref> و به همراه عده‌ای از [[قریش]] و [[انصار]] به [[عمرو بن عاص]] حمله کرد.<ref>دینوری، ص۱۸۴</ref> | ||
در | در [[ماجرای حکمیت]] علی (ع) علت پذیرش آن را بنابر قولی زنده ماندن افرادی از جمله عبدالله بن جعفر دانست.<ref>نصر بن مزاحم، ص۵۳۰</ref> عبداللّه از کسانی بود که به پایبندی [[عراق|عراقیان]] بر عهدنامه حکمیت گواهی داد.<ref>نصربن مزاحم، ص۵۰۷.</ref> | ||
علی(ع) به پیشنهاد او [[محمد بن | علی(ع) به پیشنهاد او [[محمد بن ابی‌بکر]] را، که برادر مادری عبداللّه بود، به جای [[قیس بن سعد]] به ولایت [[مصر]] منصوب کرد.<ref>طبری، ج۴، ص۵۵۴ـ۵۵۵؛ ابن‌ابی‌الحدید، ج۶، ص۶۳</ref> | ||
به گفتۀ [[ابن ابی الحدید]] چون علی (ع) خواست عبدالله را، | به گفتۀ [[ابن ابی الحدید]] چون علی (ع) خواست عبدالله را، به سبب [[اسراف]] و [[تبذیر]]، از تصرف اموالش منع کند، او با [[زبیر]] شریک شد و امام دیگر او را محجور نکرد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید ج۱، ص۵۳؛ نک: دینوری، ص۲۱۵</ref> | ||
===پس از شهادت امام علی (ع)=== | ===پس از شهادت امام علی (ع)=== | ||
به گفته [[محمد بن سعد بن منیع الهاشمی|ابن سعد]] و [[مسعودی]] عبدالله، پس از [[شهادت]] امام علی (ع) به دست [[ابن ملجم]]، | به گفته [[محمد بن سعد بن منیع الهاشمی|ابن سعد]] و [[مسعودی]] عبدالله، پس از [[شهادت]] امام علی (ع) به دست [[ابن ملجم]]، او را [[قصاص]] کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات‌الکبری، دارالفکر، ج۳، ص۳۹-۴۰؛ مسعودی، مروج‌الذهب (قم)،ج۲، ص۴۱۴-۴۱۶</ref>، البته این گفته خلاف مشهور است و با عبارت دیگری از خود مسعودی که می‌گوید: «و قتل الحسنُ عبدالرحمن بن ملجمَ علی حسب ما ذکرنا»<ref>مسعودی، مروج‌الذهب(قم)، ج۲، ص۴۲۶</ref> سازگار نیست. طبق نظر مشهور [[امام حسن (ع)]] ابن‌ملجم را قصاص کرده است.<ref>مفید، الارشاد، ج۱، ص۲۲</ref> | ||
عبدالله تا [[صلح امام حسن علیه السلام | عبدالله تا [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح امام حسن با معاویه]] با امام حسن (ع) همراه بود.<ref>طبری، ج۵، ص۱۶۵</ref> | ||
===در عصر حکومت معاویه=== | ===در عصر حکومت معاویه=== | ||
با به خلافت رسیدن معاویه، عبدالله با دربار معاویه در [[دمشق]] ارتباط یافت<ref>نک: ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۶، ص۴۶۷</ref> و با جمعی از قریش نزد معاویه رفت. معاویه نیز ۱.۰۰۰.۰۰۰ درهم مقرری سالیانه برای وی تعیین کرد<ref>بلاذری، ج۴، ص۱۰۱، ۳۲۰</ref> | با به خلافت رسیدن معاویه، عبدالله با دربار معاویه در [[دمشق]] ارتباط یافت<ref>نک: ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۶، ص۴۶۷</ref> و با جمعی از قریش نزد معاویه رفت. معاویه نیز ۱.۰۰۰.۰۰۰ درهم مقرری سالیانه برای وی تعیین کرد<ref>بلاذری، ج۴، ص۱۰۱، ۳۲۰</ref> یزید این مقرری را به ۲.۰۰۰.۰۰۰ درهم افزایش داد؛ اما بذل و بخشش وی چنان بود که قبل از پایان سال نه تنها همه را بخشیده بود بلکه بدهکار نیز می‌شد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، تحقیق: محمدباقر المحمودی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م، ص۴۵</ref> | ||
معاویه وی را سید [[بنی‌هاشم]] لقب داد، اما عبداللّه چنین لقبی را مختص به | معاویه وی را سید [[بنی‌هاشم]] لقب داد، اما عبداللّه چنین لقبی را مختص به [[حسنین]] می‌دانست.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، ج۶، ص۲۹۷</ref> برخی احترام معاویه به عبداللّه بن جعفر را برخاسته از تلاش وی برای جذب بزرگان و سران قبایل، و شاید برای کاستن از مقام فرزندان امام علی دانسته‌اند.<ref>مهدویان، ص۳۶</ref> | ||
در مجالس معاویه | در مجالس معاویه بین [[عمرو بن عاص]] و [[یزید]] با عبداللّه بن جعفر مفاخراتی صورت می‌گرفت<ref>ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۶۵ـ۲۶۶، ۲۶۸؛ ابن‌ابی‌الحدید، ج۶، ص۲۹۵ـ۲۹۷، ج۱۵، ص۲۲۹</ref> در یکی از این مجالس، که حسنین نیز حضور داشتند، بین معاویه و عبداللّه مشاجره‌ای رخ داد و عبداللّه به بیان فضیلت علی (ع) و خاندانش پرداخت.<ref>نعمانی، ص۹۶ـ۹۷؛ طوسی، ص۱۳۷ـ۱۳۸</ref> | ||
به گفته ابن | به گفته ابن ابی‌الحدید، چون امام حسن (ع) به [[شهادت]] رسید، [[مروان بن حکم|مروان]] از دفن وی در کنار مرقد [[پیامبر (ص)]] جلوگیری کرد. عبداللّه، [[امام حسین (ع)]] را [[سوگند]] داد تا از مشاجره با مروان بپرهیزد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، ج۱۶، ص۵۰</ref> | ||
=== | ===واقعه کربلا=== | ||
در جریان حرکت امام حسین (ع) از [[مکه]] به سوی کوفه، عبداللّه | در جریان حرکت امام حسین (ع) از [[مکه]] به سوی کوفه، عبداللّه توسط پسرانش، [[عون بن عبدالله بن جعفر|عون]] و [[محمد بن عبدالله بن جعفر|محمد]]، برای امام نامه نوشت و آن حضرت را از حرکت به سوی [[کوفه]] برحذر داشت و گفت که پس از این نامه، به امام خواهد پیوست. وی از عامل [[مکه]]، [[عمرو بن سعید]]، نیز برای امام حسین (ع) امان‌نامه گرفت.<ref>طبری، ج۵، ص۳۸۷ـ۳۸۸؛ قس ابن‌اعثم کوفی، ج۵، ص۶۷</ref> | ||
عبدالله در واقعه کربلا حضور نداشت اما دو فرزندش، عون و محمّد، و به قولی [[عبیدالله بن عبدالله بن جعفر|عبیدالله]] در [[روز عاشورا]] به [[شهادت]] رسیدند.<ref>طبری، ج۵، ص۴۱۹، ۴۶۶؛ ابوالفرج‌اصفهانی، مقاتل‌الطالبیین، ص۹۱ـ۹۲</ref> | |||
در سال [[سال ۶۳ هجری قمری|۶۳]]ق در [[واقعه حره]]، عبدالله بن جعفر دربارۀ مردم [[مدینه]] با [[یزید]] مذاکره کرد و کوشید یزید را از خشونت با مردم مدینه بازدارد. یزید خواست وی را، در صورت اطاعت اهالی مدینه، پذیرفت. عبدالله برای عده‌ای از سران مدینه نامه نوشت و از آنان خواست که متعرض سپاه یزید نشوند.<ref>ابن‌سعد،الطبقات‌الکبیر، ج۷، ص۱۴۵</ref> | در سال [[سال ۶۳ هجری قمری|۶۳]]ق در [[واقعه حره]]، عبدالله بن جعفر دربارۀ مردم [[مدینه]] با [[یزید]] مذاکره کرد و کوشید یزید را از خشونت با مردم مدینه بازدارد. یزید خواست وی را، در صورت اطاعت اهالی مدینه، پذیرفت. عبدالله برای عده‌ای از سران مدینه نامه نوشت و از آنان خواست که متعرض سپاه یزید نشوند.<ref>ابن‌سعد،الطبقات‌الکبیر، ج۷، ص۱۴۵</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۳: | ||
===بیعت با عبدالله بن زبیر=== | ===بیعت با عبدالله بن زبیر=== | ||
به | به گزارش بلاذری بعد از مرگ [[یزید]]، عبداللّه بن جعفر با [[عبداللّه بن زبیر]] [[بیعت]] کرد.<ref>بلاذری ج۴، ص۳۹۱</ref> وی به دربار [[عبدالملک بن مروان]] در [[دمشق]] نیز آمد و شد داشت<ref>ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۴۸</ref>، اما مورد بی‌مهری او قرار گرفت و در اواخر عمر به تنگدستی گرفتار شد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، ج۱۱، ص۲۵۵</ref> | ||
وی به دربار [[عبدالملک بن مروان]] در [[دمشق]] نیز آمد و شد داشت<ref>ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۴۸</ref>، اما | |||
عبداللّه‌بن جعفر چند سال از عمر خود را در [[بصره]] و [[کوفه]] و [[شام]] | عبداللّه‌بن جعفر چند سال از عمر خود را در [[بصره]] و [[کوفه]] و [[شام]] به سر برد و سرانجام در [[مدینه]] اقامت گزید.<ref>خلیفةبن خیاط، ص۲۹، ۳۱</ref> | ||
==خصوصیات فردی== | ==خصوصیات فردی== | ||
عبداللّه دوستدار موسیقی بود و | گفته شده است که عبداللّه دوستدار موسیقی بود و گوش دادن آن را ناروا نمی‌دانست. وی از مغنیانی چون بُدَیح، سائب خاثر و نشیط، حمایت می‌کرد.<ref>نک: طبری، ج۵، ص۳۳۶ـ۳۳۷؛ ابوالفرج اصفهانی، کتاب الاغانی، ج۸، ص۳۲۱؛ ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱</ref> | ||
وی | عبدالله را به صفاتی چون زیرکی، نکته‌سنجی، خوش‌خلقی، پاک‌دامنی و بخشندگی ستوده‌اند. همچنین وی ملقب به بحرالجود بوده است<ref>ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱.</ref> و نام او را در زمره چهار بخشنده [[بنی‌هاشم|هاشمی]] ذکر کرده‌اند.<ref>ابن‌عنبه، ص۳۶؛ قس ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱ـ۸۸۲</ref> به گفته [[یعقوبی]] وی یک‌بار جامه‌های تن خود را به فردی مستحق داد.<ref>یعقوبی ج۲، ص۲۷۷</ref> | ||
[[عبیدالله بن قیس]] درباره جود و بخشش وی اشعاری سروده<ref>نک: ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۱ـ۲۷۲</ref> و حکایاتی نیز دربارۀ جود و سخاوت او نقل شده است.<ref>نک:ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۶، ص۴۶۶؛ ابن‌حبیب، ص۳۷۴ـ۳۷۹؛ ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۲</ref> | [[عبیدالله بن قیس]] درباره جود و بخشش وی اشعاری سروده<ref>نک: ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۷۱ـ۲۷۲</ref> و حکایاتی نیز دربارۀ جود و سخاوت او نقل شده است.<ref>نک:ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۶، ص۴۶۶؛ ابن‌حبیب، ص۳۷۴ـ۳۷۹؛ ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۲</ref> | ||
==راویان== | ==راویان== | ||
عبدالله | عبدالله از پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع)، و مادر خود [[اسماء بنت عمیس]] [[روایت]] کرده است.<ref>ابن‌اثیر، ج۳، ص۱۹۸؛ نک:ابن‌سعد، الطبقات‌الکبیر، ج۶، ص۴۶۴ـ۴۶۵</ref> عده‌ای نیز از او روایت کرده‌اند.<ref>نک:ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۴۸</ref> | ||
او حدیثی دربارۀ نزول [[آیه تطهیر]] و درخواست [[حضرت زینب(س)]] برای ورود به [[اهل بیت]] و رد آن توسط پیامبر روایت کرده است.<ref>کوفی، ج۲، ص۱۳۸</ref> | |||
==همسران و فرزندان== | ==همسران و فرزندان== | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۰۶: | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
[[پرونده:قبر منسوب به بلال حبشی در قبرستان باب الصغیر دمشق.jpg|بندانگشتی|قبر منسوب به [[بلال حبشی]] و مقام عبدالله بن جعفر در [[قبرستان باب الصغیر]] دمشق]] | [[پرونده:قبر منسوب به بلال حبشی در قبرستان باب الصغیر دمشق.jpg|بندانگشتی|قبر منسوب به [[بلال حبشی]] و مقام عبدالله بن جعفر در [[قبرستان باب الصغیر]] دمشق]] | ||
دربارۀ | دربارۀ زمان و مکان درگذشت عبدالله اختلاف وجود دارد. به روایت مشهورتر وی در سال ۸۰ هجری<ref>یعقوبی، ج۲، ص۲۷۷؛ ابن‌اثیر، ج۳، ص۲۰۰</ref> و به روایات دیگر<ref>نک: خلیفةبن خیاط، ص۳۱؛ ابن‌اثیر، ج۳، ص۲۰۰؛ ابن‌عساکر، ج۲۷، ص۲۹۶</ref> در سال ۸۲ یا ۸۴ یا ۸۵ یا ۸۶ در [[مدینه]] درگذشت. [[ابان بن عثمان بن عفان|اَبان بن عثمان]]، که در آن زمان امیر [[مدینه]] بود، بر وی [[نماز میت|نماز]] خواند و او را در [[بقیع]] به خاک سپردند.<ref>ابن‌عبدالبرّ، ج۳، ص۸۸۱؛ ابن‌اثیر، ج۳، ص۲۰۰</ref> مقامی در [[قبرستان باب الصغیر]] دمشق نیز به او منسوب است.<ref>فهری، مراقد اهل البیت فی الشام، ص۳۷.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||