کاربر ناشناس
معتزله: تفاوت میان نسخه‌ها
←ارتباط شیعه و معتزله
imported>Kmhoseini |
imported>Kmhoseini |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==ارتباط شیعه و معتزله== | ==ارتباط شیعه و معتزله== | ||
از میان فرقه‌های کلامی و اعتقادی [[اهل سنت]] معتزله بیش از دیگر فرقه‌ها به شیعیان نزدیک بوده‌اند. در برهه‌هایی از تاریخ٬ ارتباط | از میان فرقه‌های کلامی و اعتقادی [[اهل سنت]] معتزله بیش از دیگر فرقه‌ها به شیعیان نزدیک بوده‌اند. در برهه‌هایی از تاریخ٬ ارتباط نزدیکی بین علمای شیعه و معتزلیان ایجاد شد که به تاثیر و تاثر این دو فرقه از یکدیگر انجامید تا جایی که برخی پژوهشگران معاصر و گروهی از نویسندگان قدیم٬ شیعیان را در [[علم کلام]] دنباله رو معتزله دانسته‌اند. بر اساس این نظر شیعیان در پرداختن به [[علم کلام]] از معتزله تاثیر پذیرفتند. از سوی دیگر معتزلیان نیز از شیعیان متاثر شدند و به اندیشه‌های شیعی نزدیک شده‌اند چنان که گروهی از معتزله به برتری امام علی(ع) بر دیگر صحابه پیامبر(ص) اعتقاد داشتند هر چند خلافت خلفای پیش از او را بنابر حفظ مصالح اجتماعی صحیح می‌دانستند. حتی برخی از معتزلیان ابن راوندی٬ ابو عیسی الوراق (م247ق.)٬ عبدالرحمن بن احمد جبرویه و ابن قبه رازی٬ شیعه شدند.<ref>جوادی٬ تاثیر اندیشه‌های شیعه بر معتزله٬ 146-149 ٬ جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ 35-39</ref> | ||
نظریه تاثیر پذیری شیعیان از معتزله با نقد برخی از نویسندگان شیعه | نظریه تاثیر پذیری شیعیان از معتزله با نقد برخی از نویسندگان شیعه مواجه شده است که ریشه عقل‌گرایی در اندیشه شیعه را به تعالیم [[امامان]] باز می‌گردانند.<ref>جوادی٬ تاثیر اندیشه های کلامی شیعه بر معتزله٬ ص 126-128</ref> و برخلاف عقیده مشهور٬ با اشاره به قدمت تاریخی تشیع نسبت به معتزله٬ معتزلیان را پیرو شیعه دانسته‌اند و انتساب عقاید شیعی به معتزله را اتهامی از سوی مخالفان به شمار آورده اند.<ref>عطایی٬ معتزله و عقاید و افکار آنان٬ ص 12-17</ref> برخی دیگر با استناد به گفتار خود معتزله که پاره‌ای از عقایدشان را منتسب به آموزه‌ها و سخنان امام علی(ع) کرده‌اند٬ بر تاثیر پذیری معتزله از فرهنگ [[اهل بیت]] تاکید کرده‌اند. <ref>سبحانی٬ تفاوت‌های جوهری دو مکتب کلامی شیعه ومعتزله٬ ص 4-5</ref> | ||
===معتزله و شیعه:نخستین ارتباط ها=== | ===معتزله و شیعه:نخستین ارتباط ها=== | ||
معتزله سیاسی و کلامی در آغاز نزدیکی چندانی با شیعیان نداشتند اما در دوره‌های بعدی تمایلات شیعی بین معتزلیان فزونی یافت. معتزله در آغاز درباب داوری درباره شرکت کنندگان در [[جنگ جمل]] و مخالفان امام علی(ع) سکوت می‌کردند اما در دوره‌های متاخر بیشتر معتزلیان مخالفان امام علی(ع) در جنگ‌های آن حضرت را گمراه و گناه‌کار می‌دانستند و بر حقانیت امام علی(ع) تصریح می‌کردند.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 7-8</ref> | |||
بنابر برخی گزارش‌ها واصل بن عطا بنیانگذار اعتزال از شاگردان ابو هاشم فرزند محمد بن حنفیه و از این طریق به شکل غیر مستقیم از اندیشه امام علی(ع) بهره برده بود.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 10-11</ref> از سوی دیگر برخی از بزرگان متعزلی مانند نظام(ح160-231ق)از شاگردان هشام بن حکم بود و پاره‌ای از اندیشه‌های کلامی خود را از او آموخت.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 26-28</ref> | بنابر برخی گزارش‌ها واصل بن عطا بنیانگذار اعتزال از شاگردان ابو هاشم فرزند محمد بن حنفیه و از این طریق به شکل غیر مستقیم از اندیشه امام علی(ع) بهره برده بود.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 10-11</ref> از سوی دیگر برخی از بزرگان متعزلی مانند نظام(ح160-231ق)از شاگردان هشام بن حکم بود و پاره‌ای از اندیشه‌های کلامی خود را از او آموخت.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 26-28</ref> | ||
درباره موضع واصل بن عطا درباره شرکت کنندگان در جنگ جمل از قدیم مباحثی مطرح بوده است. بنابر برخی منابع واصل خود از داوری در این باب خودداری می‌کرد و بنابر برخی گزارش‌ها او هیچ یک از طرف‌های درگیر در جنگ جمل را محق نمی‌دانست. از سوی دیگر گزارش‌هایی از شاگردی واصل نزد ابو هاشم فرزند محمد بن حنفیه فرزند امام علی(ع) و نیز گزارش‌هایی درباره ارتباط او با علویان و نزدیکی او با زیدیان وجود دارد. بنابر این گزارش‌ها در حالی که امام صادق در برخی مبانی با واصل مخالفت می‌کرد زیدیه جانب او را داشتند. این روابط به طور کلی نشان می‌دهد که واصل به اندیشه تشیع نزدیکی‌هایی داشته و با گروه‌های شیعی و علوی ارتباط داشته است.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 9-12</ref> هر چند عمرو بن عبید رهبر معتزلیان پس از واصل با زیدیه همراهی نکرد٬ معتزله پس از وی به زیدیه نزدیک بودند و در قیام‌های زیدی با آنان همراهی کردند چنان که معتزله بصره با قیام ابراهیم بن عبدالله بن حسن همراهی کردند.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 14-20</ref> | درباره موضع واصل بن عطا درباره شرکت کنندگان در جنگ جمل از قدیم مباحثی مطرح بوده است. بنابر برخی منابع واصل خود از داوری در این باب خودداری می‌کرد و بنابر برخی گزارش‌ها او هیچ یک از طرف‌های درگیر در جنگ جمل را محق نمی‌دانست. از سوی دیگر گزارش‌هایی از شاگردی واصل نزد ابو هاشم فرزند محمد بن حنفیه فرزند امام علی(ع) و نیز گزارش‌هایی درباره ارتباط او با علویان و نزدیکی او با زیدیان وجود دارد. بنابر این گزارش‌ها در حالی که امام صادق در برخی مبانی با واصل مخالفت می‌کرد زیدیه جانب او را داشتند. این روابط به طور کلی نشان می‌دهد که واصل به اندیشه تشیع نزدیکی‌هایی داشته و با گروه‌های شیعی و علوی ارتباط داشته است.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 9-12</ref> هر چند عمرو بن عبید رهبر معتزلیان پس از واصل با زیدیه همراهی نکرد٬ معتزله پس از وی به زیدیه نزدیک بودند و در قیام‌های زیدی با آنان همراهی کردند چنان که معتزله بصره با قیام ابراهیم بن عبدالله بن حسن همراهی کردند.<ref>جعفریان٬ مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه٬ ص 14-20</ref> | ||