نیابت عامه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نیابت عامه''' جانشینی عموم [[فقیه|فقیهان]] شیعه به جای [[امام مهدی(ع)]] در دوران [[غیبت کبرا]]. شیعیان در دوران غیبت کبرا نمی‌توانند با امام مستقیم یا باواسطه ارتباط داشته باشند. در این دوران با تکیه بر روایات رسیده از [[امامان شیعه|امامان]]، وظایف امام معصوم را بر عهده فقیهان دانسته و آنان را رهبر دینی خود می‌دانند. نیابت عامه در مقابل [[نیابت خاصه]] قرار دارد.  

نیابت عامه به معنای جانشینی و نایب بودن عموم فقیهان به جای امام معصوم پس از دوران [[نیابت خاصه]] آغاز شده است.<ref>موسوی خلخالی، الحاکمیة فی الاسلام، ۱۴۲۵ق، ص۲۹.</ref> در دوران [[غیبت صغرا]] امام مهدی(ع) از طریق [[نواب اربعه|چهار نفر]] با شیعیان ارتباط داشت.<ref>سند، دعوی السفاره فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۷۴.</ref> پس از درگذشت [[علی بن محمد سمری|چهارمین نایب خاص]] خویش در [[سال ۳۲۹ق]] نماینده دیگری منصوب نکرد و تمام ارتباطات مستقیم آن حضرت با مردم و دوران [[وکالت]] از امام مهدی، خاتمه یافت.<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۷.</ref>

کلمه «عام» در برابر «خاص» است و منظور این است که دیگر هیچ فرد خاصی نیابت مشخصی از امام مهدی ندارد؛ بلکه هر کس دارای شرایط نیابت (مثل [[فقیه|فقاهت]] و [[عدالت]] و ...) باشد جانشین امام معصوم محسوب شده و دارای اختیارات و نیز وظایف مشخصی خواهد بود.<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۸.</ref> در احادیث شیعه کسانی که منصب نیابت را بر عهده می‌گیرند با عناوینی مثل راویان حدیث، کسانی که حلال و حرام را می‌شناسند، فقیهان و علما معرفی شده‌اند.<ref>رک: سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲.</ref> بنابر این احادیث در این دوران، [[فقیهان]] و عالمان شیعه جانشینی [[امامان شیعه|امامان]] را بر عهده دارند. [[محمد سند بحرینی|محمد سند]] نویسنده کتاب [[دعوی السفارة فی الغیبة الکبری (کتاب)|دعوی السفارة]] این احادیث را در کتاب خود جمع‌آوری کرده است.<ref>سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲.</ref>

در باور شیعه امامان دارای وظایف و اختیارات متعددی هستند. [[سید محمدمهدی موسوی خلخالی|موسوی خلخالی]] این اختیارات را تا ده عنوان بر شمرده است.<ref>موسوی خلخالی، حاکمیت در اسلام، ۱۳۸۰ش، ص۸۹.</ref> بر اساس نیابت عامه بخش زیادی از وظایف و اختیارات ایشان به فقیهان منتقل شده است. یکی از ویژگی‌های امام در باور شیعیان ولایت امام در امور شرعی و حکومتی است. بنابر نظریه [[ولایت فقیه]]، [[فقیه]] نایب امام در امور حکومتی و ولایت بر امور شرعی است.<ref>موسوی خلخالی، حاکمیت در اسلام، ۱۳۸۰ش، ص۱۴.</ref>

مبنای روایی نیابت عامه، احادیثی است که از [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] رسیده است. معروف‌ترین حدیث [[مقبوله عمر بن حنظله]] است. بر اساس این روایت امام صادق(ع) تصریح کرده است که شیعیان باید برای حل اختلافات خود، به راویان حدیث و کسانی که حلال و حرام و احکام را می‌شناسند، رجوع کنند. بر اساس همین حدیث کسی که حکم [[فقیهان]] را رد و انکار کند در واقع حکم امامان را رد کرده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۶۷.</ref>بنابر روایتی دیگر، که از [[امام مهدی]] نقل شده، مؤمنان باید در رویدادهای روزگار، به راویان احادیث اهل بیت(ع) رجوع کنند و آن حضرت تصریح کرده است که «آنان (راویان) [[حجت]] من بر شمایند و من حجت خدا بر ایشانم.»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۷، ص۱۴۰.</ref>