حافظ رجب برسی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۹]]|سال=[[۱۳۹۵]]|کاربر=Sama }}رضی‌الدین حافظ رجب بن محمد بن رجب حلی (ح۷۴۳ق-د پ۸۱۳ق)، محدث، عارف و نویسندهٔ آثاری چون مشارق الانوار.  

بیتی از او<ref>نک: امنیی، ج۷، ص ۶۷</ref> دلالت دارد که او در برس متولد شده و در حله زندگی کرده است.<ref>افندی، ج۲، ص ۳۰۴؛ امین، ج۶، ص ۴۶۵</ref> نام او (رجب)، تخلص داشتن در شعر، نام بردن از نام‌های ایرانی مانند افراسیاب و لهراسب و ... در آثارش<ref>برسی، مشارق انوار الیقین، ص ۵۹</ref>، ایرانی‌بودن یا اقامت در ایران را برای او محتمل می‌سازد.<ref>شیبی، ص ۲۴۰-۲۴۱</ref>

تذکره‌نویسان تا چند قرن از او سخن نگفته‌اند. حر عاملی و افندی در قرن دوازدهم از او یاد کردند. مشارق الانوار برسی از همان سده ۹ق در برخی محافل امامیه کتابی شناخته شده است. کفعمی در اواخر سده هشتم از مشارق الانوار نقل می‌کند.<ref>المقام...، ص ۲۴؛ المصباح، ص ۱۷۶، ۱۸۳</ref> و پس از او دیگران عالمان از این کتاب استفاده کرده‌اند.<ref>مثلا: کنز المطلاب سید ولی الله رضوی، کلمات مکنونه فیض کاشانی به نقل از آقابزرگ، الذریعه، ج۱۸، ص ۱۶؛ فیض کاشانی، کلمات مکنونه، ص ۱۹۶</ref>

حر عاملی و افندی او را محدث، فقیه، ادیب و صوفی خوانده‌اند.<ref>حر عاملی، امل الآملی، ج۲، ص ۱۱۷؛ افندی، ج۲، ص ۳۰۴</ref> در نوشته‌هایش تسلط او بر عرفان نظری هویداست. او را متأثر از سید حیدر آملی، فضل‌الله حروفی و عارفان متقدم مانند حلاج دانسته‌اند.<ref>شیبی، ج ۲، ص ۲۲۴</ref> برسی علم اسرار حروف و اعداد را می‌دانست و در شرح اخبار از آن استفاده می‌کرد. در نثر و شعر مهارت داشت.<ref>حر عامل، آمل، ج۲، ص ۱۱۷-۱۱۸؛ امین، ج۶، ص ۴۶۶</ref> سروده‌هایی از او برجای مانده که همگی در فضائل اهل بیت است.<ref>مثلاً نک: دیلمی، ص۴۴۶؛ امینی، ج۷، ص ۳۳ببـ؛ خاقانی، ج۲، ص ۳۷۱ببـ؛ نیز نک: برسی، ص ۲۲۵-۲۴۷، ملحقات</ref>

برسی خود را معتقد به اعتقادات مشهور امامیه می‌داند.<ref>برسی، ص ۲۱۴-۲۱۵</ref> از غلات انتقاد می‌کرده<ref>برسی، ص ۲۱۳</ref>  و خود را «نمط اوسط» و جدا از افراط و تفریط دانسته‌است.<ref>برسی، ص ۱۹۸</ref>  با این‌حال باورهایش گاهی با اعتراض مواجه شده است و به غلو متهم شده است.<ref>بغدادی، ج۱، ص ۳۶۵</ref> در برخی شعرهایش نسبت غلو را از خود رد می‌کند.<ref>حر عاملی، امل الامل، ج۲، ص۱۱۷ مثلا: كلما ازددت مديحا فيه قالوا لا تغالي.و اذا أبصرت في الح‌ ق يقينا لا أبالي</ref>  

 

 

حر عاملی از افراط در باورهای برسی سخن می‌گوید.<ref>حر عاملی، امل الآمل، ج۲، ص ۱۱۷</ref>  مجلسی از مطالب «موهم خبط و خلط و ارتفاع» در کتاب وی می‌گوید.<ref>مجلسی، ج۱، ص۱۰؛  برای تأیید نک: افندی، ج۲، ص ۳۰۷؛ خوانساری، ج۳، ص ۳۲۴</ref>  در مقابل، برخی او را غالی ندانسته‌اند و تنها باورهایش را شاذ خوانده‌اند.<ref>بروجردی، ج۲، ص ۱۶۲؛ امینی، ج۷، ص ۳۳-۳۴</ref>  به دلیل اتهام غلو و افراط، حرعاملی او را توثیق نکرده است<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۳۰، ص ۱۵۹-۱۶۰</ref> مجلسی روایاتی را که تنها او ذکر کرده، غیرقابل اعتماد شمرده است.<ref>مجلسی، ج۱، ص۱۰؛ ج۴۲، ص ۳۰۰-۳۰۱</ref>  

*کتابی دربارة مولد نبی صلّی اللّه علیه و آله وسلّم و فاطمه و امیرالمؤمنین علیهماالسلام و فضایل آنها <ref>آقا بزرگ طهرانی ، ج 23، ص 236؛ امین ، ج 6، ص 466</ref>

*مشارق الامان فی لباب حقائق الایمان؛ تألیف ۸۱۱ق، مضمونی مانند مشارق الانوار دارد. <ref>افندی،‌ ج۲، ص ۳۰۵؛ آقابزرگ، ج۲، ص ۲۹۹؛ کنتوری، ص ۵۲۱</ref>

*مشارق انوار الیقین فی حقائق اسرار امیرالمؤمنین؛ تألیف در ۷۷۳ق<ref>نک: حرعاملی، امل الآمل،  ج۲، ص ۱۱۷</ref>  مشارق مهم‌ترین اثر برسی است. مجموعه‌ای از روایات و شرح آنها درباره ولایت امیرالمؤمنین و ائمه است.  این کتاب بارها چاپ شده است و ترجمه و خلاصه‌هایی از آن منتشر شده است.<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج۲۱، ص۳۴، ۱۴۱، ج۷، ص۲۳۳، ج۹(۲) ص ۶۶۰، ج۱۴، ص۶۵؛ افندی، ج۲، ص ۳۰۷؛</ref>

*تحریر مشارق الانوار؛ تحریر دوم مشارق الانوار تألیف شده در ۸۱۳ق<ref>افندی،‌ ج۲، ص ۳۰۵؛ آقابزرگ، ج۲، ص ۲۹۹</ref>

*لوامع انوار التمجید و جوامع اسراره فی التوحید؛ متنی کوتاه شامل اعتقادات مؤلف به عنوان مقدمه بر مشارق الحاق شده <ref>کنتوری، ص ۴۸۱؛ آقابزرگ، ج۱۸، ص ۳۶۲</ref> و در آغاز نسخ چاپی مشارق آمده است.<ref>برسی، مشارق الانوار، ص ۵-۱۳</ref>