پرش به محتوا

مفصلات: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۸۹۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۸ ژانویهٔ ۲۰۱۹
اصلاح پانویس‌ها و منابع بر اساس شیوه‌نامه
(اصلاح پانویس‌ها و منابع بر اساس شیوه‌نامه)
خط ۱: خط ۱:
'''مُفَصَّلات'''، سوره‎هایی کوتاه که در انتهای [[قرآن]] قرار دارند. به این سوره‎ها '''ریاض القرآن''' نیز گفته می‎شود. در این سوره‎ها آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده می‎شود؛ از این رو به این سوره‎ها [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز گفته می‎شود. سوره‎های مفصلات با [[سوره ناس]] به پایان می رسد، اما در مورد نخستین سوره مفصلات، ۱۲ دیدگاه وجود دارد. مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه تقسیم می‎شوند: سوره‎های مُفَصَّل طوال(طولانی)، اوساط(میانه) و قصار(کوتاه).
'''مُفَصَّلات'''، سوره‎هایی کوتاه در انتهای [[قرآن]]. به این سوره‎ها '''ریاض القرآن''' نیز گفته می‎شود. در این سوره‎ها آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده می‎شود؛ از این رو [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز خوانده می‌شوند. سوره‎های مفصلات با [[سوره ناس]] به پایان می رسد، اما در مورد نخستین سوره از مفصلات، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.  
{{جعبه نقل قول| عنوان =منزلت مفصلات در روایت نبوی| نقل‌قول = [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]:{{سخ}}{{حدیث|أُعْطِيتُ السُّوَرَ الطِّوَالَ مَكَانَ التَّوْرَاةِ، وَ السُّنَنَ مَكَانَ الإنْجِيلِ، وَالْمَثَانِيَ مَكَانَ الزَّبُورِ؛ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ: ثَمَانٍ وَ سِتِّينَ سُورَةً؛ وَ هُوَ مُهَيْمِنٌ عَلَي سَآئِرِ الْكُتُبِ.|ترجمه=«به من [[سبع طوال|سوره‌های طوال]] بجای کتاب [[تورات]] داده شده است‌، و سوره‌های سُنَن بجای [[انجیل]]، و [[مثانی|مَثانی]] بجای [[زبور]]؛ و من تفضیل داده شدم بر آنها به '''مفصلات''' که شصت و هشت سوره است‌. و قرآن بر سائر کتب انبیاء گذشته‌ سیطره دارد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص ۵؛ سیوطی، الدر المنثور، بی تا، ج۶، ص ۱۰۱.</small>| تراز = چپ| عرض = ۴۰۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه=#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
 
مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه تقسیم می‎شوند: سوره‎های مُفَصَّل طوال (طولانی)، اوساط (میانه) و قصار (کوتاه).
 
==مفهوم==
==مفهوم==
مفصلات در اصطلاح به سوره‎هایی گفته می‎شود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا می‎شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد بیستونی، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۶؛راميار، تاريخ قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۵۹۵.</ref>
مفصّلات در اصطلاح به سوره‎هایی گفته می‎شود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا می‎شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۶؛ راميار، تاريخ قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۵۹۵.</ref>


==نام‎های دیگر==
==نام‎های دیگر==
از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سوره‎ها کم است محکم نیز به آن‎ها گفته شده است. [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند، تحقیق: محمد شاکر، قاهره، ۱۳۶۸-۱۳۷۵ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> در برخی روایات از سوره‎های مفصلات با عنوان ریاض القرآن یاد ‎شده است.<ref>سخاوی، جمال القراء وكمال الاقراء، تحقيق: مروان العطيَّة-محسن خرابة، چاپ اول ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م ج۱، ص۸۹.</ref>
از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سوره‎ها کم است، محکم نیز به آن‎ها گفته شده است؛ چنانکه [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم، آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند، ۱۳۶۸-۱۳۷۵ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> در برخی روایات از سوره‎های مفصلات با عنوان ریاض القرآن یاد ‎شده است.<ref>سخاوی، جمال القراء وكمال الاقراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹.</ref>


==مفصلات در روایات پیامبر(ص)==
==مفصلات در روایات پیامبر(ص)==
اصطلاح مفصل در روایت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر (ص)]] نیز وجود دارد:
اصطلاح مفصل در روایتی منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر (ص)]] نیز وجود دارد: «أُعْطِيتُ السُّوَرَ الطِّوَالَ مَكَانَ التَّوْرَاةِ، وَ السُّنَنَ مَكَانَ الإنْجِيلِ، وَالْمَثَانِيَ مَكَانَ الزَّبُورِ؛ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ: ثَمَانٍ وَ سِتِّينَ سُورَةً؛ وَ هُوَ مُهَيْمِنٌ عَلَي سَآئِرِ الْكُتُبِ؛<ref>جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵؛ سیوطی، الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۰۱.</ref> به من سوره‌های طوال به‌جای کتاب تورات داده شده‌، و سوره‌های سُنَن به‌جای انجیل، و مَثانی به‌جای زبور؛ و من تفضیل داده شدم بر آنها به سوره‌های مفصّل‌ که ۶۸ سوره است‌. و قرآن سیطره دارد بر سایر کتب انبیای گذشته».
* أُعْطِيتُ السُّوَرَ الطِّوَالَ مَكَانَ التَّوْرَاةِ، وَ السُّنَنَ مَكَانَ الإنْجِيلِ، وَالْمَثَانِيَ مَكَانَ الزَّبُورِ؛ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ: ثَمَانٍ وَ سِتِّينَ سُورَةً؛ وَ هُوَ مُهَيْمِنٌ عَلَي سَآئِرِ الْكُتُبِ.<ref>جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵؛ سیوطی، الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۰۱.</ref>
 
:::::«به من [[سبع طوال|سوره‌های طوال]] بجای کتاب [[تورات]] داده شده است‌، و سوره‌های سُنَن بجای [[انجیل]]، و [[مَثانی]] بجای [[زبور]]؛ و من تفضیل داده شدم بر آنها به سوره‌های مفصل‌ که شصت و هشت سوره است‌. و قرآن سیطره و هیمنه دارد بر سائر کتب انبیاء گذشته‌.»
روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع نیز درباره مفصلات از پیامبر نقل شده که مضمون آنها این است که خداوند پیامبر(ص) را به سبب سوره‎های مفصّل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع نیز درباره مفصلات از پیامبر نقل شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن مترجم: محمد بیستونی، آستان قدس رضوی، ج۱، ص۲۵.</ref> در این روایات خداوند پیامبر را به سبب سوره‎های مفصل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.


==ویژگی مفصلات==  
==ویژگی مفصلات==  
* فاصله افتادن سوره‌ها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاه بودن آیات این سوره‌ها می‌باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن مترجم: محمد بیستونی، آستان قدس رضوی، ج۱، ص۲۵.</ref>
* فاصله افتادن سوره‌ها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاه بودن آیات این سوره‌ها می‌باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
* [[سوره‌های مکی و مدنی|مکی بودن]] که ویژگی غالب مفصلات است؛<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref>
* [[سوره‌های مکی و مدنی|مکی بودن]] که ویژگی غالب مفصلات است؛<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref>


خط ۲۵: خط ۲۶:
| مفصلات میانه || [[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]]
| مفصلات میانه || [[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]]
|-
|-
| مفصلات کوتاه || [[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگ نامه علوم قرآن، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی -پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref>
| مفصلات کوتاه || [[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref>
|}
|}


==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات==
==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات==
آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره نخستين سوره از گروه مفصّلات دوازده دیدگاه وجود دارد: [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره جاثیه|جاثيه]]، [[سوره محمد|محمد(ص)]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره اعلی|اعلی]] و [[سوره ضحی|ضحی]].<ref> سخاوی، جمال القراء وكمال الاقراء، تحقيق: مروان العطيَّة-محسن خرابة، چاپ اول ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م ج۱، ص۸۹؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۳۱.</ref>
آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره نخستين سوره از گروه مفصّلات دوازده دیدگاه وجود دارد: [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره جاثیه|جاثيه]]، [[سوره محمد|محمد(ص)]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره اعلی|اعلی]] و [[سوره ضحی|ضحی]].<ref>سخاوی، جمال القراء وكمال الاقراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۳۱.</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}
۳۸۶

ویرایش