پرش به محتوا

اسباب نزول: تفاوت میان نسخه‌ها

۶۱۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۱ مارس ۲۰۱۷
جز
افزایش مطلب
جز (افزایش مطلب)
خط ۵: خط ۵:


== مفهوم ==
== مفهوم ==
اسباب، جمع سبب و به معنای هر چیزی است که برای رسیدن به هدف می‌توان از آن کمک گرفت؛ این کلمه و مشتقات آن در معانی پیوند، افزار، باعث، دستاویز و خویشاوند به کار رفته‌اند.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۱۷.</ref> نزول، یعنی فرودآمدن آیات قرآن کریم. این کلمه همراه با مشتقاتش بارها در قرآن به کار رفته است.<ref>حاجی میرزایی، اسباب نزول، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۹۲.</ref>
اسباب، جمع سبب و به معنای هر چیزی است که برای رسیدن به هدف می‌توان از آن کمک گرفت؛ این کلمه و مشتقات آن در معانی پیوند، ابزار، باعث، دستاویز و خویشاوند به کار رفته‌اند.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۱۷.</ref> نزول، یعنی فرودآمدن آیات قرآن کریم. این کلمه همراه با مشتقاتش بارها در قرآن به کار رفته است.<ref>حاجی میرزایی، اسباب نزول، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۹۲.</ref>


منظور از اسباب نزول، حوادث و رخدادهایی است که در پی آنها برخی از آیات یا سوره‌های قرآن نازل شده است.<ref>دراسة فی اسباب النزول، حسن حنفی، ص۱۳۶؛ به نقل حاجی میرزایی، اسباب نزول، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۹۲.</ref>  
منظور از اسباب نزول، حوادث و رخدادهایی است که در پی آنها برخی از آیات یا سوره‌های قرآن نازل شده است.<ref>دراسة فی اسباب النزول، حسن حنفی، ص۱۳۶؛ به نقل حاجی میرزایی، اسباب نزول، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۹۲.</ref>  
== تفاوت شأن نزول و اسباب نزول==
== تفاوت شأن نزول و اسباب نزول==
بر اساس دیدگاه برخی از مفسران نزول با شأن نزول متفاوت است. آنان شأن نزول را شامل همه اشخاص و حوادثی می‌دانند که قبل از نزول قرآن یا همزمان با نزول آن آیه یا آیاتی از قرآن درباره آنها نازل شده و هچنین اشخاص یا حوادثی که پس از نزول قرآن ، آیه یا آیاتی از قرآن بر آنها تطبیق شده است. سبب نزول را تنها پیش‌آمدهایی می‌دانند که در پی آن آیه یا آیاتی نازل شده است.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> البته در برخی از کتاب‌های تفسیری و علوم قرآنی شأن نزول با سبب نزول مرداف دانسته شده است. منشأ مرداف دانستن شأن نزول و سبب نزول برخی از تفاسیر فارسی مانند کشف الاسرار میبدی و روض الجنان ابوالفتوح رازی و نیز کاربرد «فنزلت...» در بسیاری از روایات اسباب نزول، معرفی شده است.{{مدرک}}
بر اساس دیدگاه برخی از مفسران نزول با شأن نزول متفاوت است. آنان شأن نزول را شامل همه حوادث و اشخاصی می‌دانند که قبل از نزول قرآن یا همزمان با نزول آن، آیه یا آیاتی از قرآن درباره آنها نازل شده و هچنین اشخاص یا حوادثی که پس از نزول قرآن، آیه یا آیاتی از قرآن بر آنها تطبیق شده است. اما سبب نزول را تنها پیش‌آمدهایی می‌دانند که در پی آن، آیه یا آیاتی نازل شده است.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> البته در برخی از کتاب‌های تفسیری و علوم قرآنی شأن نزول با سبب نزول به یک معنا دانسته شده است. منشأ مرداف دانستن شأن نزول و سبب نزول برخی از تفاسیر فارسی مانند کشف الاسرار میبدی و [[روض الجنان و روح الجنان|روض الجنان]] ابوالفتوح رازی و نیز کاربرد «فنزلت...» در بسیاری از روایات اسباب نزول، معرفی شده است.{{مدرک}}


== آیات و سور دارای اسباب نزول==
== آیات و سور دارای اسباب نزول==
برخی از آیات و سوره‌های قرآن سبب نزول خاص دارند.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> این آیات و سوره‌ها در پی حادثه‌ای مهم یا پرسش‌های [[صحابه]] از پیامبر و یا اوضاع و شرایط مسلمانان نازل می‌شد.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> تعداد اسباب نزول را حدود ۴۶۰ حادثه دانسته‌اند.<ref>دراسة فی اسباب النزول، حسن حنفی، ص۱۳۶؛ به نقل حاجی میرزایی، اسباب نزول، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۹۲.</ref>
برخی از آیات و سوره‌های قرآن سبب نزول خاص دارند.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> این آیات و سوره‌ها در پی حادثه‌ای مهم یا پرسش‌های [[صحابه]] از پیامبر و یا اوضاع و شرایط مسلمانان نازل می‌شده است.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> تعداد اسباب نزول را حدود ۴۶۰ حادثه دانسته‌اند.<ref>دراسة فی اسباب النزول، حسن حنفی، ص۱۳۶؛ به نقل حاجی میرزایی، اسباب نزول، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۹۲.</ref>


== آیات و سور فاقد اسباب نزول خاص ==
== آیات و سور فاقد اسباب نزول خاص ==
خط ۲۷: خط ۲۷:


== علم اسباب نزول==
== علم اسباب نزول==
 
علم اسباب نوزل، دانشی است که از اوضاع، شراط، زمان و مکان نزول آیات و سوره‌های قرآنی و زمینه‌ها و داستان‌های مربوط به آن بحث می‌کند.<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶.</ref> مسائل این علم را مجموعه روایات شأن نزول و اسباب نزول تشکیل می‌دهند. فایده این علم را فهم  آسان‌تر و درست‌تر آیات قرآنی دانسته‌اند.
== کتابشناسی==
== کتابشناسی==
ابن ندیم نخستین مجموعه‌های تدوین یافته درباره اسباب نزول را از ابن عباس دانسته است. گفته شده ابن مدینی (۲۳۴ق)را نخستین دانشمندی دانسته اند که درباره اسباب نزول کتاب نوشته، اما برخی به دلیل عدم نابردن واحدی از کتاب او و عدم دیدن سیوطی  کتاب او را، در اصل وجود وی تردید کرده اند.<ref>ربپین، ص۳.</ref>  
ابن ندیم نخستین مجموعه‌های تدوین یافته درباره اسباب نزول را از ابن عباس دانسته است. گفته شده ابن مدینی (۲۳۴ق)را نخستین دانشمندی دانسته اند که درباره اسباب نزول کتاب نوشته، اما برخی به دلیل عدم نابردن واحدی از کتاب او و عدم دیدن سیوطی  کتاب او را، در اصل وجود وی تردید کرده اند.<ref>ربپین، ص۳.</ref>  
القصص و الاسباب التی نزل من اجلها القرآن<ref> شواخ، ج۱، ص۱۳؛ ریپین، ۴.</ref>؛ ابومطرف اندلسی(۴۰۲ق)
القصص و الاسباب التی نزل من اجلها القرآن<ref> شواخ، ج۱، ص۱۳؛ ریپین، ۴.</ref>؛ ابومطرف اندلسی(۴۰۲ق)
* اسباب النزول؛ محمد بن سعد قرافی<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶</ref>
* اسباب النزول؛ محمد بن سعد قرافی<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶</ref>
* اسباب النزول القرآن یا اسباب النزول؛ علی بن احمد واحدی(۴۶۲ق) حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶
* اسباب النزول القرآن یا اسباب النزول؛ علی بن احمد واحدی(۴۶۲ق)<ref> حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶.</ref>
* اسباب النزول ؛ قطب الدین راوندی(۵۷۳ق)
* اسباب النزول ؛ قطب الدین راوندی(۵۷۳ق)
* بیان التنزیل؛ ابن شهر آشوب(۵۸۸ق)
* بیان التنزیل؛ ابن شهر آشوب(۵۸۸ق)