پرش به محتوا

زینب دختر پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۲۶۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۵ دسامبر ۲۰۱۹
جز
افزایش شناسه
جز (منبع)
جز (افزایش شناسه)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[آذر]]|روز=[[۲۸]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Shamsoddin  }}
{{جعبه اطلاعات صحابه
{{جعبه اطلاعات صحابه
|اطلاعات صحابه =زینب دختر پیامبر (ص)
|اطلاعات صحابه =زینب دختر پیامبر (ص)
خط ۷: خط ۶:
| کنیه =
| کنیه =
| لقب =
| لقب =
| زادروز/زادگاه =
| زادروز/زادگاه =مکه
| محل زندگی = [[مکه]] • [[مدینه]]
| محل زندگی = [[مکه]] • [[مدینه]]
| مهاجر/انصار = [[هجرت به مدینه|مهاجر]]
| مهاجر/انصار = [[هجرت به مدینه|مهاجر]]
خط ۱۵: خط ۱۴:
| نحوه درگذشت = بیماری بر اثر سقط جنین در جریان حمله دو تن از مشرکان به او
| نحوه درگذشت = بیماری بر اثر سقط جنین در جریان حمله دو تن از مشرکان به او
| مدفن = [[بقیع]]
| مدفن = [[بقیع]]
| زمان اسلام آوردن =
| زمان اسلام آوردن =ابتدای بعثت
| نحوه اسلام آوردن =
| نحوه اسلام آوردن =
| حضور در جنگ‌ها =
| حضور در جنگ‌ها =
| هجرت به = مدینه
| هجرت به = مدینه
| دلیل شهرت = دختر پیامبر (ص)
| دلیل شهرت = دختر پیامبر (ص)
| نقش‌های برجسته = [[صحابه]]
| نقش‌های برجسته =  
| دیگر فعالیت‌ها =
| دیگر فعالیت‌ها =
| آثار =
| آثار =
خط ۲۶: خط ۲۵:
'''زینب دختر پیامبر''' (درگذشت ۸ق)، بزرگ‌ترین دختر [[پیامبر(ص)]] و [[خدیجه]] بود.  
'''زینب دختر پیامبر''' (درگذشت ۸ق)، بزرگ‌ترین دختر [[پیامبر(ص)]] و [[خدیجه]] بود.  


از نظر برخی محققان شیعه مانند [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، زینب فرزند رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده، بلکه او [[ربیبه|دختر خوانده]] پیامبر (ص) بوده است. زینب در [[سال ۸ هجری قمری|۸ ق]] درگذشت و در [[بقیع]] مدفون شد.
زینب، پیش از [[مبعث|بعثت پیامبر]] به ازدواج [[ابوالعاص بن ربیع]] درآمد. او پس از بعثت، برخلاف همسرش اسلام آورد اما ابوالعاص مانع از هجرت وی به مدینه شد.
 
زینب پس از [[جنگ بدر]] به مدینه هجرت کرد، در سال هفتم قمری ابوالعاص هم اسلام آورد و به مدینه نزد زینب رفت. بنا به گزارش بیشتر منابع پیامبر زینب را با عقد پیشین نزد ابوالعاص فرستاد چراکه گفته شده در آن زمان هنوز آیه تحریم زنان مسلمان بر کفار نازل نشده بود.
 
از نظر [[سید جعفر مرتضی عاملی]] ( ۱۳۶۴-۱۴۴۱ق) تاریخ‌نگار قرن چهاردهم شمسی، زینب فرزند رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده، بلکه او [[ربیبه|دختر خوانده]] پیامبر (ص) بوده است. زینب در [[سال ۸ هجری قمری|۸ ق]] درگذشت و در [[بقیع]] مدفون شد.
==نسبت با پیامبر==
==نسبت با پیامبر==
{{فرزندان پیامبر(ص)}}
{{فرزندان پیامبر(ص)}}
زینب بزرگ‌ترین دختر پیامبر اسلام(ص) و خدیجه بنت خویلد بود.<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۰.</ref> بنا بر نظر تاریخ‌نگاران او در ۳۰ سالگی پیامبر(ص)<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۰.</ref> و در سال سی‌ام [[عام الفیل]] به دنیا آمد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۳۹، ۱۸۵۳.</ref>  
زینب بزرگ‌ترین دختر پیامبر اسلام(ص) و خدیجه بنت خویلد بود.<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۰.</ref> بنا بر نظر تاریخ‌نگاران او در ۳۰ سالگی پیامبر(ص)<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۰.</ref> و در سال سی‌ام [[عام الفیل]] به دنیا آمد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۳۹، ۱۸۵۳.</ref>  


[[سید جعفر مرتضی عاملی]] از محققان شیعه، بر این باور است که زینب، [[رقیه بنت رسول الله|رقیه]] و ام کلثوم فرزندان رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده‌اند، بلکه دخترخوانده پیامبر (ص) بوده‌اند.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۱۸.</ref>  
[[سید جعفر مرتضی عاملی]] از محققان شیعه، بر این باور است که زینب، [[رقیه بنت رسول الله|رقیه]] و ام کلثوم فرزندان رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده‌اند، بلکه دخترخوانده پیامبر (ص) بوده‌اند.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۱۸؛ عاملی، بنات النبی ام ربائبه؟، ۱۴۱۳ق، ص۷۷-۷۹.</ref> او کتاب بنات النبی ام ربائبه؟ را برای اثبات همین مطلب نوشته است.{{مدرک}}


== ازدواج با ابوالعاص==
== ازدواج با ابوالعاص==
خط ۳۹: خط ۴۲:
[[پرونده:بقعه های بقیع.jpg|بندانگشتی|بقعه‌ دختران [[پیامبر (ص)]] در کنار بقعه ائمه [[بقیع]] قبل از [[تخریب بقیع|تخریب]]]]  
[[پرونده:بقعه های بقیع.jpg|بندانگشتی|بقعه‌ دختران [[پیامبر (ص)]] در کنار بقعه ائمه [[بقیع]] قبل از [[تخریب بقیع|تخریب]]]]  
===هجرت به مدینه===
===هجرت به مدینه===
به گزارش مطهر بن طاهر مقدسی تاریخ‌نگار دوره خلافت عباسیان، پیامبر اکرم(ص) پس از [[هجرت به مدینه]]، [[ابورافع]] و [[زید بن حارثه]] را به مکه فرستاد تا دخترانش را به [[مدینه]] بیاورند؛ اما ابوالعاص مانع از رفتن زینب شد<ref> مقدسی، البدء و التاریخ،  مکتبة الثقافة الدینیه، ج۵، ص۱۸.</ref> اما پس از جنگ بدر، زینب را به همراه یاران پیامبر(ص) به مدینه فرستاد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> چراکه او در [[جنگ بدر]] به دست مسلمانان اسیر شد<ref>واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م، ج۱، ص۱۳۹.</ref>و به پیامبر تعهد داد که پس از آزادی زینب را آزاد گذارد.<ref> واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م، ج۱، ص۱۳۰-۱۳۱.</ref> با این حال روایتی وجود دارد که براساس آن زینب، همراه پیامبر به مدینه مهاجرت کرده است.<ref>نگاه کنید به:‌ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۶.</ref>
به گزارش مطهر بن طاهر مقدسی تاریخ‌نگار دوره خلافت عباسیان، پیامبر اکرم(ص) پس از [[هجرت به مدینه]]، [[ابورافع]] و [[زید بن حارثه]] را به مکه فرستاد تا دخترانش را به [[مدینه]] بیاورند؛ اما ابوالعاص مانع از رفتن زینب شد<ref> مقدسی، البدء و التاریخ،  مکتبة الثقافة الدینیه، ج۵، ص۱۸.</ref> اما پس از جنگ بدر، زینب را به همراه یاران پیامبر(ص) به مدینه فرستاد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> چراکه او در [[جنگ بدر]] به دست مسلمانان اسیر شد<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۹.</ref>و به پیامبر تعهد داد که پس از آزادی زینب را آزاد گذارد.<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۰-۱۳۱.</ref> با این حال روایتی وجود دارد که براساس آن زینب، همراه پیامبر به مدینه مهاجرت کرده است.<ref>نگاه کنید به:‌ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۶.</ref>
===پناهندگی به ابوالعاص===
===پناهندگی به ابوالعاص===
زینب در [[سال ۶ هجری قمری|سال ۶ق]] به ابوالعاص پناهندگی داد و ابوالعاص اسلام آورد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.</ref> ابوالعاص در جمادی‌الاول سال ۶ق همراه با کاروانی از [[قریش]] برای تجارت راهی [[شام]] شده بود<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۷، ۳۹۸.</ref> در راه بازگشت، میان آنان و مسلمانان [[سریه|سریه‌ای]] رخ داد، ابوالعاص گریخت و خود را به [[مدینه]] رساند و به زینب پناهنده شد. زینب خبر آن را به اطلاع [[پیامبر(ص)]] رساند. پیامبر(ص) پناهندگی زینب را پذیرفت اما به او گفت تا زمانی که ابوالعاص [[شرک|مشرک]] باشد بر او [[محارم|حلال]] نخواهد بود. ابوالعاص به مکه بازگشت و خبر داد که در [[مدینه]] به [[اسلام]] گرویده است.<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.</ref>  
زینب در [[سال ۶ هجری قمری|سال ۶ق]] به ابوالعاص پناهندگی داد و ابوالعاص اسلام آورد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.</ref> ابوالعاص در جمادی‌الاول سال ۶ق همراه با کاروانی از [[قریش]] برای تجارت راهی [[شام]] شده بود<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۷، ۳۹۸.</ref> در راه بازگشت، میان آنان و مسلمانان [[سریه|سریه‌ای]] رخ داد، ابوالعاص گریخت و خود را به [[مدینه]] رساند و به زینب پناهنده شد. زینب خبر آن را به اطلاع [[پیامبر(ص)]] رساند. پیامبر(ص) پناهندگی زینب را پذیرفت اما به او گفت تا زمانی که ابوالعاص [[شرک|مشرک]] باشد بر او [[محارم|حلال]] نخواهد بود. ابوالعاص به مکه بازگشت و خبر داد که در [[مدینه]] به [[اسلام]] گرویده است.<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.</ref>  
خط ۴۶: خط ۴۹:
ابوالعاص پس از چندی به مدینه بازگشت و پیامبر(ص) در [[محرم]] [[سال ۷ هجری قمری|سال ۷ق]] زینب را با عقد زناشویی پیشین نزد او فرستاد.<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۴؛ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲.</ref> چراکه در آن زمان آیه تحریم زنان مسلمان بر کفار{{یادداشت|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ ۖ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ ۖ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ ۖ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ ۖ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ ۚ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ۚ ذَٰلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ ۖ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ(سوره ممتحنه، آیه۱۰.)}} نازل نشده بود.<ref> مبارکفوری، تحفة الاحوذی، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۲۵۰.</ref> هرچند برخی گفته‌اند که زینب با [[نکاح]] جدید به همسری ابوالعاص درآمد.<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲.</ref>
ابوالعاص پس از چندی به مدینه بازگشت و پیامبر(ص) در [[محرم]] [[سال ۷ هجری قمری|سال ۷ق]] زینب را با عقد زناشویی پیشین نزد او فرستاد.<ref> واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۴؛ ابن هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۶۵۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲.</ref> چراکه در آن زمان آیه تحریم زنان مسلمان بر کفار{{یادداشت|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ ۖ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ ۖ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ ۖ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ ۖ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ ۚ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ۚ ذَٰلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ ۖ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ(سوره ممتحنه، آیه۱۰.)}} نازل نشده بود.<ref> مبارکفوری، تحفة الاحوذی، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۲۵۰.</ref> هرچند برخی گفته‌اند که زینب با [[نکاح]] جدید به همسری ابوالعاص درآمد.<ref> ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۲۲.</ref>
== درگذشت==
== درگذشت==
زینب در سال ۸ق از دنیا رفت<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۰.</ref> [[سوده دختر زمعة بن قیس]] و [[ام ایمن]] از کسانی بودند او را [[غسل]] دادند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۸.</ref> پیامبر(ص) داخل قبر زینب شد و برای او [[دعا]] کرد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۰.</ref> در منابع تاریخی به مکان دفن زینب تصریح نشده اما برخی با استناد به جمله پیامبر(ص) «أَلْحِقُوهَا بِسَلَفِنَا الْخَيْرِ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ؛ او را به سلف صالحمان عثمان بن عفان ملحق کنید.»<ref>نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۲۱۰.</ref> مکان دفن او را در [[بقیع]] و نزدیک قبر عثمان بن مظعون دانسته‌اند. {{مدرک}}
زینب در سال ۸ق از دنیا رفت<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۰.</ref> [[سوده دختر زمعة بن قیس]] و [[ام ایمن]] از کسانی بودند او را [[غسل]] دادند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۸.</ref> پیامبر(ص) داخل قبر زینب شد و برای او [[دعا]] کرد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۰.</ref> در منابع تاریخی درباره علت درگذشت زینب آمده است: هنگام هجرت زینب به مدینه، هبار بن الاسود و فرد دیگری از مشرکان میان راه او را دیدند. هبار او را هول داد و بر سنگی زد و زینب فرزندش را سقط کرد و از آن زمان زینب ناخوش بود تا اینکه با همین بیماری درگذشت.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۵۴؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۴۹۴.</ref>
 
به گزارش منابع تاریخی، هنگام هجرت زینب به مدینه، هبار بن الاسود و فرد دیگری از مشرکان میان راه او را دیدند. هبار او را هول داد و بر سنگی زد و زینب فرزندش را سقط کرد و از آن زمان زینب ناخوش بود تا اینکه با همین بیماری درگذشت.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۵۴؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۴۹۴.</ref>


به گفته رسول جعفریان تاریخ‌نگار، بقعه‌ای منسوب به زینب و دیگر دختران پیامبر(ص) در شمال قبور [[امامان شیعه]] و جنوب غربی قبور [[همسران پیامبر|همسران پیامبر(ص)]] قرار داشت. این بقعه دارای [[ضریح]] بود<ref> جعفریان، ج۵، ص۲۴۱.</ref> [[وهابیون]] آن را به همراه دیگر [[بقعه‌های بقیع]]، [[تخریب بقیع|تخریب]] کردند.
در منابع تاریخی به مکان دفن زینب تصریح نشده اما برخی با استناد به جمله پیامبر(ص) «أَلْحِقُوهَا بِسَلَفِنَا الْخَيْرِ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ؛ او را به سلف صالحمان عثمان بن عفان ملحق کنید.»<ref>نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۲۱۰.</ref> مکان دفن او را در [[بقیع]] و نزدیک قبر [[عثمان بن مظعون]] دانسته‌اند. {{مدرک}} چنانکه بقعه‌ای منسوب به زینب و دیگر دختران پیامبر(ص) در قبرستان بقیع قرار داشت.<ref>موسوی اصفهانی، روزنامه سفر مشهد، مکه و عتبات ۱۳۱۵-۱۳۱۶ق، ۱۳۹۲ش. ص۱۹۸.</ref> بقعه مذکور که گفته می‌شود دارای [[ضریح]] نیز بوده، به همراه دیگر [[بقعه‌های بقیع]]، [[تخریب بقیع|تخریب]] به وسیله وهابیان تخریب شد.{{مدرک}}


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۵۷: خط ۵۸:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* مبارکفوری، محمد عبدالرحمن بن عبدالرحیم، تحفة الاحوذی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
* ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
* ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲/۱۹۹۲ق.
* ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲/۱۹۹۲ق.
* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، بی‌نا، ۱۹۶۶م.
* حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۰م.
* ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
* ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
* ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷/۱۹۹۶ق.
* جعفریان، رسول، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تهران، نشر علم، ۱۳۸۹ش.
* جعفریان، رسول، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تهران، نشر علم، ۱۳۸۹ش.
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷/۱۹۹۶ق.
* حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۰م.
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت،‌ دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷/۱۹۶۷ق.
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت،‌ دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷/۱۹۶۷ق.
* عاملی، سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۶ق/۱۳۸۵ش.
* عاملی، سید جعفر مرتضی، بنات النبی ام ربائبه؟ مرکز الجواد، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
* مبارکفوری، محمد عبدالرحمن بن عبدالرحیم، تحفة الاحوذی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
* مقدسی، البدء و التاریخ، مطهر بن طاهر المقدسی، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
* مقدسی، البدء و التاریخ، مطهر بن طاهر المقدسی، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
* عاملی، سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۶ق/۱۳۸۵ش.
* موسوی اصفهانی، حسن، روزنامه سفر مشهد، مکه و عتبات ۱۳۱۵-۱۳۱۶ق، به کوشش رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۲ش.
* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{صحابه}}
{{صحابه}}