پرش به محتوا

بهلول: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۷۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ مارس ۲۰۲۳
اصلاح منبع و پانویس عقلاء المجانین
(اصلاح منبع و پانویس ابن عبدربه)
(اصلاح منبع و پانویس عقلاء المجانین)
خط ۱۲: خط ۱۲:


==بهلول در آثار قرن چهارم==
==بهلول در آثار قرن چهارم==
در آغاز سدۀ ۴ق/۱۰م، دو [[حدیث|روایت]] دیگر از همان نوع بر روایات [[جاحظ]] افزوده می‌شود که باز بر بی‌پروایی او در تشیع دلالت دارد.<ref> ابن عبدربه، العقد الفريد، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۵۱.</ref> این خود نشان می‌دهد در آن زمان حکایات متعددی دربارۀ او نقل شده است، به خصوص که در پایان همین قرن، [[حسن نیشابوری|نیشابوری]] (د۴۰۶ق/۱۰۱۵م) کتابی با عنوان ''عُقلاءالمَجانین'' نگاشت و در آن بابی را<ref> نیشابوری، ص۱۰۰-۱۰۹ </ref> به بهلول اختصاص داد، در این باب ۲۰ روایت ـ که گاه با شعر همراه هست ـ و نیز ۸۰ قطعه شعر مستقل آمده‌است:
در آغاز سدۀ ۴ق/۱۰م، دو [[حدیث|روایت]] دیگر از همان نوع بر روایات [[جاحظ]] افزوده می‌شود که باز بر بی‌پروایی او در تشیع دلالت دارد.<ref> ابن عبدربه، العقد الفريد، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۵۱.</ref> این خود نشان می‌دهد در آن زمان حکایات متعددی دربارۀ او نقل شده است، به خصوص که در پایان همین قرن، [[حسن نیشابوری|نیشابوری]] (د۴۰۶ق/۱۰۱۵م) کتابی با عنوان ''عُقلاءالمَجانین'' نگاشت و در آن بابی را<ref> نیشابوری، عقلاء المجانين، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۰-۱۰۹.</ref> به بهلول اختصاص داد، در این باب ۲۰ روایت ـ که گاه با شعر همراه هست ـ و نیز ۸۰ قطعه شعر مستقل آمده‌است:


در این روایات، وی گاه دیوانه سرگردانی است (ظاهراً همیشه در [[کوفه]]) که کودکان کوی و برزن به آزارش می‌پردازند؛<ref> نیشابوری، ص۱۰۲، ۱۰۳، ۱۰۷ </ref> در ۴ روایت، با خلیفه [[هارون الرشید|هارون]] برخورد می‌کند،<ref> نیشابوری، ص۱۰۰-۱۰۲ </ref> و در عین دیوانگی (بر چوبی سوار است) او را چنان پندهایی می‌دهد که بغض گلوی خلیفه را می‌گیرد.<ref> نیشابوری، ص۱۰۰-۱۰۱ </ref> در اینجا، مضمونِ تقریباً جهانی «بیزاری فیلسوف از پادشاه» دوباره تکرار شده است و یک بار نیز<ref> نیشابوری، ص۱۰۰-۱۰۱ </ref> اندرز او را حدیثی نبوی (با ذکر اسناد) کمال می‌بخشد.
در این روایات، وی گاه دیوانه سرگردانی است (ظاهراً همیشه در [[کوفه]]) که کودکان کوی و برزن به آزارش می‌پردازند؛<ref> نیشابوری، عقلاء المجانين، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۲-۱۰۷.</ref> در ۴ روایت، با خلیفه [[هارون الرشید|هارون]] برخورد می‌کند،<ref> نیشابوری، عقلاء المجانين، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۰-۱۰۲.</ref> و در عین دیوانگی (بر چوبی سوار است) او را چنان پندهایی می‌دهد که بغض گلوی خلیفه را می‌گیرد.<ref> نیشابوری، عقلاء المجانين، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref> در اینجا، مضمونِ تقریباً جهانی «بیزاری فیلسوف از پادشاه» دوباره تکرار شده است و یک بار نیز<ref> نیشابوری، عقلاء المجانين، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref> اندرز او را حدیثی نبوی (با ذکر اسناد) کمال می‌بخشد.


اندک مدتی پس از نیشابوری، [[منصور بن حسین آبی|آبی]] (د ۴۲۱ق/۱۰۳۰م) در کتاب نَثرُ الدُّرَر، روایاتی دربارۀ بهلول نقل می‌کند<ref>آبی، نثر الدر فی المحاضرات، ۱۴۲۴ق، ص۲۵۹-۲۷۴.</ref> که ۹ تای آن‌ها ـ با اندکی اختلاف ـ در عقلاءالمجانین نیز آمده است. اما روایت آبی فضای [[زهد|زاهدانه]] و گاه صوفیانه را از دست داده و به داستان‌های مضحک و گاه مبتذل تبدیل شده است.
اندک مدتی پس از نیشابوری، [[منصور بن حسین آبی|آبی]] (د ۴۲۱ق/۱۰۳۰م) در کتاب نَثرُ الدُّرَر، روایاتی دربارۀ بهلول نقل می‌کند<ref>آبی، نثر الدر فی المحاضرات، ۱۴۲۴ق، ص۲۵۹-۲۷۴.</ref> که ۹ تای آن‌ها ـ با اندکی اختلاف ـ در عقلاءالمجانین نیز آمده است. اما روایت آبی فضای [[زهد|زاهدانه]] و گاه صوفیانه را از دست داده و به داستان‌های مضحک و گاه مبتذل تبدیل شده است.
خط ۶۹: خط ۶۹:
* مستوفی، حمدالله بن ابی بکر، تاریخ گزیده، محقق: عبدالحسین نوایی، تهران، نشر امیر کبیر، ۱۳۶۲ش.  
* مستوفی، حمدالله بن ابی بکر، تاریخ گزیده، محقق: عبدالحسین نوایی، تهران، نشر امیر کبیر، ۱۳۶۲ش.  
* مولوی، مثنوی، به کوشش نیکلسن، تهران، ۱۳۶۳ش.
* مولوی، مثنوی، به کوشش نیکلسن، تهران، ۱۳۶۳ش.
* نیشابوری، حسن، عقلاءالمجانین، به کوشش مصطفیٰ عاشور، قاهره، ۱۹۸۹م.
* نیشابوری، حسن‌بن محمد، عقلاءالمجانین، محقق: ابو هاجر محمدسعید زغلول، بیروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۲۴ق.  
* وطواط، محمد، غررالخصائص الواضحة، بیروت، دارصعب.
* وطواط، محمد، غررالخصائص الواضحة، بیروت، دارصعب.
* یافعی، عبدالله، روض الریاحین، قبرس، مؤسسه عمادالدین.
* یافعی، عبدالله، روض الریاحین، قبرس، مؤسسه عمادالدین.
confirmed، protected، templateeditor
۱۲٬۸۲۸

ویرایش