بهلول: تفاوت میان نسخه‌ها

==شخصیت بهلول==

==موضوع پندهای وی==

۳ نامه نیز خطاب به خلیفه، وزیر و صاحب شرطه نقل شده که حال و هوای اندرزنامه‌های کهن، یا حتیٰ [[نهج‌البلاغه]] بر آن‌ها غالب است. <ref> آبی، ۱۰۷-۱۰۸ </ref> در یک روایت نیز از [[ابوبکر]] و [[عمر]] ستایش شده است <ref> آبی، ۱۰۳ </ref> که باید در واکنش به تشیع او ساخته شده باشد. مجموعه اشعاری که در عقلاءالمجانین نیشابوری گرد آمده، ۳۹ بیت (در ۱۳قطعه کوتاه) است که مضمون بیشتر آن‌ها دربارۀ آخرت و قناعت در این جهان می‌گردد؛ اما ۳ دو بیتی نیز نقل شده <ref> نک‌: آبی، ص۱۰۸ </ref> که مضمونی ظریف و عاشقانه دارد. این اشعار بسیار ساده، بی‌تکلف و‌ گاه خالی از لطف است؛ و یکی از آن‌ها <ref> نک‌: آبی، ص۱۰۹، رائیه </ref> ظاهراً قافیه درستی هم ندارد (مگر آنکه همه را به وقف بخوانیم که پسندیده نیست).

از قرن ۵ق به بعد، انبوه کتاب هایی که از بهلول یاد کرده‌اند، هرکدام بریکی از جنبه‌های شخصیت او تکیه می‌کنند. [[راغب اصفهانی|راغب]]، <ref> راغب، ص۷۱۹-۷۲۱ </ref> [[عبدالرحمن ابن جوزی|ابن جوزی]] <ref> ابن جوزی، ص۵۱۶-۵۱۸ </ref> و بعد‌ها [[برهان الدین وطواط]] (د ۷۱۸ق/۱۳۱۸م) در غررالخصائص <ref> وطواط، ص۱۲۷-۱۲۸ </ref> در وجود بهلول، جز شخصیتی گول و خنده‌آور نمی‌بینند. صوفیانی چون مستملی (د ۴۳۴ق) نیز در شرح‌التعرف، <ref> مستملی، ج ۴، ص ۱۴۹۱، ۱۶۳۹ </ref> او را نماد فرزانه‌ای که مردم سخنانش را در نمی‌یابند، پنداشته‌اند. [[محی الدین ابن عربی|ابن عربی]] بابی بانام «بهالیل» گشوده، و شیوۀ آن را «بَهْلَلَة» خوانده است. <ref> ابن عربی، ج۱، ص ۲۴۷ </ref> در همین زمان، در آثار صوفیان ایرانی نیز از بهلول به عنوان شخصیتی دانا و حاضرجواب یاد شده است. <ref> مثلاً شمس تبریزی، ص ۱۳۷؛ مولوی، ص ۴۰، ۱۰۸-۱۱۰ </ref> در قرن بعد، [[عبدالله یافعی|یافعی]] <ref> یافعی، ص۶۳-۶۶، ۷۴، ۷۵، ۱۰۰-۱۰۲ </ref> داستان‌های مربوط به به او را سخت گسترش داده، و به آن‌ها رنگی کاملاً صوفیانه بخشیده است.

[[شیخ طوسی]] <ref> طوسی، ص۶۰ </ref> و بعد‌ها دیگران چون [[ابن حجر عسقلانی|ابن حجر]] <ref> ابن حجر، ج۲، ص ۶۸ </ref> از مردی بهلول نام و اهل [[حدیث]] که از [[امام صادق(ع)]] روایت کرده، نام برده‌اند. گویی این محدث در آثار متأخر‌تر، به خصوص در [[مجالس المؤمنین]] [[نورالله شوشتری]] با شخصیت بهلول مجنون درآمیخته، و از او مردی محدث و شاگرد و مرید امام(ع) ساخته شده است، حدیث گویی بهلول، از قرن ۴ق در ماجرای ملاقات با [[هارون الرشید|هارون]] پذیرفته شده بود؛ منابع پس از آن نیز بر این نکته تأکید کرده، و اندکی آن را گسترش نیز داده‌اند. <ref> ابن جوزی، ۵۱۷-۵۱۸؛ ابن دمیاطی، ۹۱-۹۲ </ref> [[ابن شاکر کتبی]] نیز علاوه براینکه به محدث بودن او اشاره کرده، و بسیاری از روایات کهن را آورده، ظاهراً نخستین بار تاریخ وفات او را حدود سال ۱۹۰ق/۸۰۶م قرار داده است <ref> ابن شاکر، ج۱، ۲۲۸-۲۳۱ </ref> یک قرن بعد، [[ابن تغری بردی]] <ref> ابن تغری، ج۲، ۱۱۰-۱۱۱ </ref> سال ۱۸۳ق را با اندکی تردید پیشنهاد کرده است.

در نخستین روایت که مفصل است، با [[ابوحنیفه]] در دفاع از امام مناظره می‌کند و پیروز می‌شود. <ref> شوشتری، ۲/۱۴-۱۵ </ref> ماجرای روایت دوم که از ایضاح طبری نقل شده، در دربار محمدبن سلیمان، والی [[بصره]] رخ داده که با مناظره‌ها و نکته‌پردازی‌ها و حوادث پیچاپیچ همراه است و در پایان به برخورد او با کودکان در کوچه‌های بصره و تکرار یکی از روایات کهن می‌انجامد. <ref> شوشتری، ج۲، ۱۵-۱۹ </ref> پس از آن ۸ روایت دیگر دربارۀ او نقل شده که برخی ـ با تحریفات فراوان ـ تکرار روایات کهن است. در این مجموعه، دو قطعه شعر (۴بیت و ۳بیت) نیز به اشعار گذشتۀ او افزوده شده است.

==بهلول در آثار قرن چهاردهم==