سوره ممتحنه: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح پانویس
(درج الگوی درجه بندی) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (اصلاح پانویس) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==معرفی== | ==معرفی== | ||
* '''نامگذاری''' | * '''نامگذاری''' | ||
این سوره را '''مُمتَحنه''' نامیده‌اند؛ برخی آن را به کسرِ حاء خوانده‌اند<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۸، | این سوره را '''مُمتَحنه''' نامیده‌اند؛ برخی آن را به کسرِ حاء خوانده‌اند<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۸، ص۴۹.</ref> و برخی به فتح حاء.<ref>ابن‌حجر، فتح الباری، ج۸، ص۶۳۳.</ref> زیرا در آیه دهم آن، به [[پیامبر(ص)]] دستور داده شده تا زن‌های [[مهاجرین|مهاجر]] را امتحان کند تا علت و انگیزه ترک شوهرانشان و مهاجرتشان از [[مکه]] به [[مدینه]] معلوم شود و بر اساس آن درباره آنان تصمیم بگیرد.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۱۲۵۵.</ref> سوره ممتحنه را سوره '''امتحان'''<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۱۲۵۵.</ref> و سوره '''مَوَدَّة''' نیز گفته‌اند.<ref>سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۰۱.</ref> گفتنی است مَوَدَّت به معنای محبت و اُلفت است<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ذیل واژه «ودّ».</ref> و سه بار در این سوره به کار رفته است. | ||
* '''محل و ترتیب نزول''' | * '''محل و ترتیب نزول''' | ||
سوره ممتحنه جزو [[سوره‌های مدنی]] و در [[ترتیب نزول]]، | سوره ممتحنه جزو [[سوره‌های مدنی]] و در [[ترتیب نزول]]، نودویکمین سوره‌ای است که بر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] [[نزول قرآن|نازل]] شده است. این سوره در [[چینش کنونی قرآن|چینش کنونی]] [[مصحف|مُصحَف]]، شصتمین سوره است<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۸.</ref> و در [[جزء (قرآن)|جزء]] ۲۸ [[قرآن]] جای دارد. | ||
* '''تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها''' | * '''تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها''' | ||
سوره ممتحنه ۱۳ آیه، ۳۵۲ کلمه و ۱۵۶۰ حرف دارد. این سوره جزو [[سوره‌های مفصلات|سوره‌های مُفَصّلات]] (دارای آیات کوتاه) است و از نظر حجمی در حدود یک‌چهارم یک [[حزب قرآن]] است.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، | سوره ممتحنه ۱۳ آیه، ۳۵۲ کلمه و ۱۵۶۰ حرف دارد. این سوره جزو [[سوره‌های مفصلات|سوره‌های مُفَصّلات]] (دارای آیات کوتاه) است و از نظر حجمی در حدود یک‌چهارم یک [[حزب قرآن]] است.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲ ص۱۲۵۵.</ref> | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
===نهی از دوستی با مشرکان=== | ===نهی از دوستی با مشرکان=== | ||
درباره شأن نزول آیات ابتدایی سوره ممتحنه آمده است: [[حاطب بن ابی بلتعه]] از مسلمانانی بود که به [[مدینه]] آمده بود؛ اما خانواده‌اش در [[مکه]] مانده بودند و فامیلی نداشت که از آنان حمایت کنند. قبل از حرکت مسلمانان برای فتح مکه، او نامه‌ای نوشت و به زنی به نام ساره داد تا به اهالی مکه برساند و آنها را از حرکت پیامبر(ص) خبردار کند تا این‌گونه از خانواده‌اش حمایت کرده باشد؛ اما [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] از جاسوسی آن دو با خبر شد و [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]] و [[مقداد بن عمرو|مقداد]] را مأمور کرد آن زن را بازداشت کنند. آنان، زن جاسوس را در میان راه مدینه و مکه یافتند.<ref>تاریخ | درباره شأن نزول آیات ابتدایی سوره ممتحنه آمده است: [[حاطب بن ابی بلتعه]] از مسلمانانی بود که به [[مدینه]] آمده بود؛ اما خانواده‌اش در [[مکه]] مانده بودند و فامیلی نداشت که از آنان حمایت کنند. قبل از حرکت مسلمانان برای فتح مکه، او نامه‌ای نوشت و به زنی به نام ساره داد تا به اهالی مکه برساند و آنها را از حرکت پیامبر(ص) خبردار کند تا این‌گونه از خانواده‌اش حمایت کرده باشد؛ اما [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] از جاسوسی آن دو با خبر شد و [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]] و [[مقداد بن عمرو|مقداد]] را مأمور کرد آن زن را بازداشت کنند. آنان، زن جاسوس را در میان راه مدینه و مکه یافتند.<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ترجمه متن، ج۱، ص۴۴۱.</ref> او در ابتدا انکار می‌کرد. اثاثیه او را گشتند و چیزی پیدا نکردند. همگی تصمیم گرفتند که باز گردند؛ اما امام علی(ع) گفت نه پیامبر به ما دروغ می‌گوید و نه ما دروغ می‌گوییم. پس بر آن زن غضب کرد و ساره نامه را از بین گیسوانش در آورد. پیامبر(ص) حاطب را خواست. حاطب ضمن عذر خواهی، اظهار ایمان کرد و گفت قصدش حمایت از خانواده بوده است. سپس آیات ابتدایی این سوره نازل شد و مسلمانان را از دوستی با مشرکان نهی کرد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۹.</ref> | ||
===امتحان کردن زنان مهاجر=== | ===امتحان کردن زنان مهاجر=== | ||
درباره شأن نزول آیه دهم سوره ممتحنه آمده است: پیامبر(ص) در [[حدیبیه]] با مشرکان مکه پيمان [[صلح حدیبیه]] را امضا كرد. در این صلحنامه آمده بود که اگر مردی از مشرکان به مدینه آمد، مسلمانان موظف‌اند او را بازگردانند؛ ولی اگر شخصی از مدینه به مکه رفت و پناهنده شد، مشرکان مکه مجبور به بازگرداندن او نیستند. بعد از مدت کوتاهی زنی به نام سبیعه دختر حارث از مکه به مدینه آمد. آیات دهم تا دوازدهم این سوره نازل شد. پیامبر(ص) از آن زن خواست که [[سوگند]] بخورد که آمدنش به مدینه تنها به انگیره دین خواهی و بیزاری از کفر است. این سوگند خوردن همان امتحانی است که در این آیات از آن سخن آمده است که زنان مهاجر را امتحان کنید و البته خداوند به ایمان آنها آگاه‌تر است. بعد از این سوگند، پیامبر اکرم(ص) به این استدلال که در متن صلحنامه از مردان صحبت شده بود و در مورد زنان سخنی نیامده بود، زنان مهاجر را به مشرکان تحویل نداد و به موجب آیه دهم، مهریه آن زنان را به شوهران مشرکشان پرداخت کرد و آن زنان می‌توانستند در مدینه مجدداً ازدواج کنند.<ref>طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۹، | درباره شأن نزول آیه دهم سوره ممتحنه آمده است: پیامبر(ص) در [[حدیبیه]] با مشرکان مکه پيمان [[صلح حدیبیه]] را امضا كرد. در این صلحنامه آمده بود که اگر مردی از مشرکان به مدینه آمد، مسلمانان موظف‌اند او را بازگردانند؛ ولی اگر شخصی از مدینه به مکه رفت و پناهنده شد، مشرکان مکه مجبور به بازگرداندن او نیستند. بعد از مدت کوتاهی زنی به نام سبیعه دختر حارث از مکه به مدینه آمد. آیات دهم تا دوازدهم این سوره نازل شد. پیامبر(ص) از آن زن خواست که [[سوگند]] بخورد که آمدنش به مدینه تنها به انگیره دین خواهی و بیزاری از کفر است. این سوگند خوردن همان امتحانی است که در این آیات از آن سخن آمده است که زنان مهاجر را امتحان کنید و البته خداوند به ایمان آنها آگاه‌تر است. بعد از این سوگند، پیامبر اکرم(ص) به این استدلال که در متن صلحنامه از مردان صحبت شده بود و در مورد زنان سخنی نیامده بود، زنان مهاجر را به مشرکان تحویل نداد و به موجب آیه دهم، مهریه آن زنان را به شوهران مشرکشان پرداخت کرد و آن زنان می‌توانستند در مدینه مجدداً ازدواج کنند.<ref>طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۱۰.</ref> | ||
== آیات مشهور == | == آیات مشهور == | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش. | * قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش. | ||
* | * ابن‌حجر عسقلانی، فتح الباری، دار الفکر، بیروت | ||
* | * ابن‌خلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن‌خلدون، ترجمه عبد المحمد آیتی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش. | ||
* بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، چاپ محمودبن جعفر موسوی زرندی، ۱۳۳۴ش. | * بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، چاپ محمودبن جعفر موسوی زرندی، ۱۳۳۴ش. | ||
* خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، ۱۳۹۲ش. | * خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، ۱۳۹۲ش. | ||
* دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش. | * دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش. | ||
* دوسری، منیرة محمد، اسماء سور القرآن، دار | * دوسری، منیرة محمد، اسماء سور القرآن، دار ابن‌الجوزی، ۱۴۲۶ | ||
* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، دار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | * راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، دار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
* سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، به تحقیق فواز احمد زمرلی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق. | * سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، به تحقیق فواز احمد زمرلی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق. | ||