صدیق (لقب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''صِدّیق'''، به معنای بسیار [[راستگویی|راستگو]]، به کسی می‌گویند که همیشه راستگوست و از او [[دروغ]] سر نمی‌زند. در [[قرآن]] از برخی [[انبیا]] و مؤمنان با این لقب یاد شده است.

صدیق اکبر، لقب اختصاصی [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] است؛ [[رسول خدا(ص)]] او را به صدیق اکبر و [[فاروق]] ملقب کرده است، صدیقه و صدیقه کبری نیز لقب [[حضرت زهرا(س)]] است.

{{جعبه نقل قول| عنوان = [[پیامبر(ص)]]: | نقل‌قول = صدّیقان سه نفرند: حبیب بن مری نجار ([[مؤمن آل یاسین]])، و حزقیل ([[مؤمن آل فرعون]])، و [[علی بن ابی طالب]] که سومین آنها و برترینشان است.|تاریخ بایگانی| منبع = <small>ابن حنبل، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، صص۲۳۸، ۲۷۸.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

{{جعبه نقل قول| عنوان =[[امام علی(ع)]]:| نقل‌قول = {{حدیث|انا عبدالله و اخو رسوله و انا الصدّیق الاکبر لا یقولها بعدی الا کاذب مفتر|ترجمه= من بنده خدا، برادر رسول خدا و صدیق اکبر هستم، هیچ‌کس پس از من چنین سخن نگوید، جز آن‌که [[دروغ|دروغ‌گو]] باشد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small> نسائی، سنن نسایی، ج۵، ص۱۰۷؛ مثقی هندی، کنزالعمال، ج۱۳، ص۱۲۲؛ حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۱۲</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

جمع آن صِدّیقون و صدّیقین است، صدّیق صیغه مبالغه از صدق، به معنای کسی که ملازم راستی باشد، یا کسی که رفتارش گفته‌هایش را تصدیق کند و یا به قولی کسی را گویند که [[دروغ]] از او سر نزند.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱۰، ص۱۹۳-۱۹۴</ref>

صدیق در [[قرآن]] به‌صورت مفرد، چهار بار و به‌صورت جمع، دو بار به کار رفته است.<ref> المعجم المفهرس، ص۴۰۶</ref><ref> نساء، آیه۶۹</ref> در [[قرآن]] از [[حضرت ابراهیم|ابراهیم]]<ref> سوره مریم، آیه ۴۱: وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِبْراهیمَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیا</ref> و [[ادریس]]<ref> مریم، آیه۵۶: وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِدْریسَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیا.</ref> با لقب صدیق، و از [[مریم]] با لقب صدیقه<ref> مائده، آیه ۷۵: مَا الْمَسیحُ ابْنُ مَرْیمَ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّیقَةٌ</ref> یاد شده است. در روایات نیز از حضرت علی به عنوان صدیق<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ص۳۴۲؛ صدوق، الامالی، ص۲۷۴؛ صدوق، مسندالرضا، ج۲، ص۹</ref> و فاطمه زهرا به‌عنوان صدیقه یا صدیقه کبری یاد شده است.<ref> ابن شهرآشوب، المناقب، ج۳، ص۱۳۳؛ صدوق، امالی، ص۶۶۸</ref>

به گفته راغب، صدّیقین کسانی هستند که در فضیلت از پیامبران پایین‌ترند.<ref>راغب اصفهانی، المفردات، ص۲۲۷</ref>

 

بنا بر روایتی که در کتب روایی شیعه نقل شده است، صدیقه را جز صدیق [[غسل]] نمی‌دهد، از این رو حضرت علی، [[فاطمه]] را و [[حضرت عیسی]]، مریم را غسل داده‌اند.<ref>کلینی، کافی، ج۳، ص۱۵۹؛ شیخ طوسی، تهذیب، ج۱، ص۴۴۰؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۵۳۰</ref>

در روایات [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، از [[حضرت علی(ع)]] به عنوان '''صدیق اکبر''' یاد شده است و این لقب را [[رسول خدا]] به او داده است.<ref>کاشانی، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ۱۳۳۳ش، ص۳۴۲؛ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق٬ ص۲۷۴؛ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۴۰۴ق٬ ج۲، ص۹؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۱، ص۶۱۶؛ الاربلی، کشف الغمه، دارالأضواء، ج۲، ص۱۲؛ ابن شهر آشوب، المناقب آل أبی طالب، المکتبة الحیدریة٬ ج۲، ص۲۸۶؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق٬ ج۱، ص۴۳۱؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ۱۴۰۹ق٬ ج۷، ص۴۹۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۰۰؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۲۶۹</ref>  

در روایتی رسول اکرم، [[علی بن ابی طالب]]، [[مومن آل فرعون]] و [[حبیب نجار]] را به‌عنوان '''صدیقان''' معرفی کرده و حضرت علی(ع) را برترین آنان دانسته است.<ref> ابن مغازلی، مناقب علی بن أبی طالب (ع)، ۱۴۲۶ق٬ ص۲۰۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۱، ص۶۰۱</ref>

حضرت علی(ع) در هنگام [[خلافت]] و بر منبر [[بصره]]<ref> عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۴۰۰ق٬ ج۲، ص۲۶۳-۲۷۰؛ امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۴</ref> خود را صدیق اکبر نامیده و فرموده هیچ کس بعد از من این ادعا را نمی کند مگر آن کسی که کذاب (=بسیار دروغگو) است.<ref>ابن‌ماجه، سنن ابن ماجة، دار إحياء الكتب العربية٬ ج۱، ص۴۴ ؛ الحاكم النيسابوري٬ المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق٬ ج۳، ص۱۲۰ ؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق٬ ج۲، ص۳۱۰ ؛ النسائی، خصائص أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، ۱۴۰۶ق٬ ص۲۱-۲۲ ؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۹ ؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق٬ ج۳، ص۲۶ ؛ جوینی، فرائد السمطین، ۱۳۹۸ق٬ ج۱، ص۱۴۰، ص۲۴۸ ؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م٬ ج۲، ص۱۴۶ ؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۸ق٬ ج۱۳،ص۲۲۸ ؛ سیوطی، الجامع الصغیر، ۱۳۷۳ق، ج۲، ص۵۰.</ref>

برخی از منابع [[اهل سنت]]، بر اساس خبری درباره معراج پیامبر، لقب '''صدیق''' را به [[ابوبکر]] منتسب دانسته‌اند.<ref>ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۲۸۶ق٬ ج۳، ص۲۰۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر٬ ج۳، ص۱۷۰.</ref> با این حال بسیاری از محدثین اهل سنت سند این خبر را صحیح نمی‌دانند و آن را جزو موضوعات (احادیث جعلی و ساختگی) شمرده اند.<ref>ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۶ق٬ ج۱، ص۳۲۷ ؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۳، ص۲۳۶ ؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق٬ ج۱، ص۵۴۰ ؛ ابن حبان البستی، المجروحین، دارالباز، ج۲، ص۱۱۶</ref>

* ابن أبی شیبة کوفی، المصنف، تحقیق و تعلیق: سعید اللحام، دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.

* ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة، قاهره، ۱۲۸۶ق.

* ابن سعد، محمد٬ الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر.

* ابن حنبل، احمد، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، تحقیق سید عبدالعزیز طباطبایی، قم، دار التفسیر، ۱۴۳۳ق.

* ابن شهر آشوب، ابو جعفر محمد بن علی٬ مناقب آل أبی طالب، نجف اشرف٬ المکتبة الحیدریة٬ بی‌تا.

* ابن کثیر دمشقی، أبو الفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۷/ ۱۹۸۶.

* ابن ماجه، محمدبن یزید، سنن، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقی، قاهره، ۱۳۷۳ق، ص۱۹۵۴م

* ابن مغازلی، مناقب علی بن أبی طالب (ع)، انتشارات سبط النبی (ص)، ۱۴۲۶ق/۱۳۸۴ش.

* امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، ۱۴۰۳ق، ص۱۹۸۳م.

* بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، ج ۱، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.

* جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۸ق/ص۱۹۷۸م.

* حاکم نیشابوری، المستدرک، تحقیق: إشراف: یوسف عبد الرحمن المرعشی.

* الحاكم النيسابوري٬ أبو عبد الله٬ المستدرك على الصحيحين٬ تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا٬ بیروت٬ دار الكتب العلمية٬ ط۱ ٬ ۱۴۱۱ق.

* حر عاملی، محمد بن حسن٬ وسائل الشیعة، تحقیق: مؤسسة آل البیت، مؤسسة آل البیت، قم، ۱۴۱۴ق.

* السیوطی، جلال الدین عبد الرحمان٬ الجامع الصغیر، قاهره، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.

* صدوق، محمد بن علی بن بابویه٬ الأمالی، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة-مؤسسة البعثة، مرکز الطباعة والنشر فی مؤسسة البعثة، قم، ۱۴۱۷ق.

* صدوق، محمد بن علی بن بابویه٬ الخصال، تحقیق: تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، ۱۴۰۳ق/۱۳۶۲ش.

* صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، تحقیق: تصحیح و تعلیق و تقدیم: شیخ حسین الأعلمی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.

* طوسی، امالی، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة، مؤسسة البعثة، دارالثقافة للطباعة والنشر والتوزیع، قم، ۱۴۱۴ق.

* طوسی، تهذیب الأحکام، تحقیق: سید حسن الموسوی الخرسان، دارالکتب الإسلامیة، طهران، ۱۳۶۴ش.

* کلینی، کافی، تصحیح: علی أکبر الغفاری، دارالکتب الإسلامیة، طهران، ۱۳۶۷ش.

* طبرانی، المعجم الکبیر، تحقیق وتخریج: حمدی عبد المجید السلفی،‌ دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۵/۱۹۸۵م

* طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت،‌ دار التراث، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

* الإربلی، علی بن أبی الفتح٬ کشف الغمة فی معرفة الأئمة، دارالأضواء، بیروت.

* النسائي٬ أبو عبدالرحمن أحمد بن شعیب٬ خصائص أمير المؤمنين علي بن أبي طالب٬ المحقق: أحمد ميرين البلوشي٬ الكويت٬ مكتبة المعلا٬ ط۱ ٬ ۱۴۰۶ق.

* نسائی، احمد بن شعیب، سنن الکبری، تحقیق: دکتور عبد الغفار سلیمان البنداری وسید کسروی حسن، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۱/۱۹۹۱م.

* ابن جوزی، عبد الرحمان٬ الموضوعات، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، المکتبة السلفیة، مدینة، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م.

* ابن حبان البستی، ابوحاتم محمد٬ المجروحین، تحقیق: محمود إبراهیم زاید، مکة، دارالباز للنشر والتوزیع٬ بی‌تا.

* متقی هندی، علی بن حسام الدین٬ کنزالعمال، ضبط و تفسیر: شیخ بکری حیانی، تصحیح: شیخ صفوة السقا، مؤسسة الرسالة، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.

* ذهبی، شمس الدین محمد٬ میزان الاعتدال في نقد الرجال، تحقیق: علی محمد بجاوی،‌ دار المعرفة للطباعة والنشر، بیروت، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.