سبع المثانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سَبْع الْمَثانِى''' یا '''سَبْعاً مِنَ الْمَثانِى''' از نام‌های [[سوره حمد]] که در [[سوره حجر]] به آن اشاره شده است. سبع به معنای هفت و مثانی به معنای دوتایی است. از آن جا که این [[سوره]] از هفت آیه تشکیل شده و در هر [[نماز واجب]] و [[نماز مستحبی|مستحب]] دوبار خوانده می‌شود، یا بنا به روایتی، دو بار نازل گردیده است، به آن سبع‌المثانی گفته می‌شود. البته نظرات دیگری وجود دارد نظیراینکه کل قرآن را مثانی و سبع اشاره به هفت سوره بزرگ آغازین [[قرآن]] دارد.

«سَبْع» در لغت به معنى هفت و «مَثانِى» به معنى دوتاها است، و بیشتر [[مفسران]] و [[روایات]]، «سَبْعاً مِنَ الْمَثانِى» را کنایه از [[سوره حمد]] گرفته اند، زیرا این سوره ، هفت آیه دارد و ، به جهت اهمیت و عظمت محتوایش، دو بار(یک بار در [[مکه]] و یک بار در [[مدینه]]) بر [[پیامبر]] نازل گردیده و یا این که از دو بخش (نیمى از آن، حمد و ثناى خداست و نیمى از آن، تقاضاهاى بندگان تشکیل شده است.<ref>طبرسی،مجمع البيان، ۱۴۰۸ق،ج۱، ص۱۷</ref> و یا این که: دوبار در هر نمازخوانده مى شود.<ref>مکارم شيرازي،تفسیر نمونه،۱۳۷۳ش، ج ۱۱، ص ۱۴۸</ref>

این واژه در [[ سوره حجر]] آمده «وَ لَقَدْ آتَیناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی‏ وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ؛ و به راستى كه هفت آیه از مثانى و قرآن بزرگ را به تو عطا كردیم».<ref>سوره حجر،آیه ۷۸</ref>

درشان نزول این آیه امده« هفت قافله براى یهود [[بنى‌ قریظه|بنى‌قریظه]] و [[بنى‌نضیر]] با بار پارچه و عطریات و جواهر و ... وارد [[مدینه]] شد. مسلمانان گفتند اگر این اموال از آن ما بود قوى و توانگر می‌شدیم و در راه خدا انفاق می‌كردیم. آیه فوق (در تسلّى مؤمنان‏) نازل شد و [[پیامبر(ص)]] فرمود: هفت آیه به شما دادم كه از این هفت قافله بهتر است. <ref>واحدی نیشابوری، اسباب النزول،۱۳۸۳ش، ص۱۴۷</ref>

در مورد اين كه منظور از سبع مثانى چيست، مفسران نظرات متفاوتی بیان داشته‌اند:

[[پرونده:لوح سوره حمد.jpg|بندانگشتی]]

۱.منظور، [[سوره حمد]] است <ref>طبرسی،مجمع البيان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۵۳۰</ref> در روايات متعددى به آن شده است.<ref> طباطبایی، الميزان، ج۱۲، ص ۱۹۱</ref> دلايل گوناگونى نيز براى اين نامگذارى بيان شده است؛از جمله[[امام صادق(ع)]] علت آن را دو بار خواندن در نماز دانسته اند.<ref>عیاشی، تفسير عيّاشى،۱۳۸۰ ق، ج۱، ص۱۹</ref>

۲.مقصود، هفت سوره طولانى اوّل [[قرآن]] از [[سوره بقره]] تا [[سوره توبه]] است . به دليل اين كه داستان هاى عبرت آموز در آن، دو به دو آمده است.<ref>عیاشی، تفسير عيّاشى،۱۳۸۰ ق، ج۱، ص۱۹</ref>

۳.منظور کل قرآن است. یکی از اسامی و اوصاف قرآن به شمار می‌آید. <ref>ابوعبيده، مجاز القرآن،۱۹۶۲م، ج ۱، ص ۳۵۵</ref>

۴.برخی نیز گفته‌اند: مراد هفت صحیفه‌ای است که از آسمان بر [[انبیاء]] نازل شده است. <ref>آلوسي،روح المعاني، ج ۱۴، ص۷۸</ref>

در میان آثار اسلامی برخی از کارها به این نام، نامیده شده که عبارتند از:

سبع المثانی، نام کتاب [[نجیب‌الدین رضا تبریزی]] که منظومه‌ای عرفانی به فارسی  است.<ref>خاوری، ۱۳۶۲ ش ج ۱، ص ۲۸۱</ref> همچنین سبع المثانی (تفسیر سوره حمد)تالیف  سیدعلی رئیسی، فاطمه اکبری، انتشارات وثوق ،در سال۱۳۸۵ش به زیور طبع آن را آراسته است.<ref>http://vista.ir/article/680499</ref>

براساس [[سوره حمد]] لوح [[طلسم]] سبع المَثانی ساخته شده است. در آن قواعد علم اعداد و افق‌های دوازده گانه برج‌ها   مندرج است.

<ref>http://sheikhbahaei.persianblog.ir/1393/5/</ref>

*ابوعبيده، مجاز القرآن، تحقيق فؤاد سزگين، قاهره، ۱۹۶۲م.

*آلوسي، روح المعاني، افست بيروت، بي‏ تا.

*خاوری،اسداللّه، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، ج ۱، تهران ۱۳۶۲ ش.

*طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسه اعلمی، بیروت، 1394 ق.

*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی التفسیر القرآن، دارالمعرفة، بیروت، 1408 ق.

*عیاشی، محمد بن مسعود ،تفسیر العياشي،تهران مکتبه العلمیه، ۱۳۸۰ ق.

*مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه‌، تهران، دار الكتب الاسلامية، ۱۳۷۳ش.

*واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ترجمه: ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، نشر نی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.