Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۹۶۶
ویرایش
مناجات خمس عشر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←از دیدگاه بزرگان: ویکی‌سازی) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مناجات خمس عشر}} | {{مناجات خمس عشر}} | ||
'''مناجات | '''مناجات خَمْسَ عَشَر'''، مجموعه [[دعا]]های پانزده‌گانه‌ای که از [[امام سجاد(ع)]] نقل شده است. این دعاها، در کتاب‌های [[الصحیفة الثانیة السجادیة (کتاب)|الصحیفة الثانیة السجادیة]]، [[بحارالانوار]] و [[مفاتیح الجنان]] نقل شده است. محور این مناجات‌ها مباحث [[اخلاق]]ی و [[عرفان]]ی است. در شرح این مناجات خمس عشر کتاب‌هایی نوشته شده است. | ||
==سند== | ==سند== | ||
مناجات خمس عشر در کتاب‌های [[الصحیفة الثانیة السجادیة (کتاب)|الصحیفة الثانیة السجادیة]] و [[بحارالانوار]]<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ج ۹۱، | مناجات خمس عشر در کتاب‌های [[الصحیفة الثانیة السجادیة (کتاب)|الصحیفة الثانیة السجادیة]] و [[بحارالانوار]]<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ج ۹۱، ص۱۴۲-۱۵۳</ref> آمده است. [[علامه مجلسی]] می‌گوید: «این مناجات را در برخی از کتاب‌های اصحاب دیدم که از امام سجاد(ع) [[روایت]] کرده‌اند»؛<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ج ۹۱، ص۱۴۲.</ref> در حالی که ایشان نامی از آن کتاب‌ها نبرده و سند روایت را هم نقل نکرده است. [[شیخ حر عاملی|شیخ حرّ عاملی]] نیز در «الصحیفة الثانیة السجادیة» این مناجات پانزده‌گانه را از دعاهای سجادیه دانسته و بدون هیچ تردیدی به امام سجاد(ع) نسبت داده است. در [[مفاتیح الجنان]] نیز این مجموعه مناجات از بحار الانوار نقل شده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، فصل ادعیه</ref> چون سند روایت کامل ذکر نشده روایت مناجات خمس عشر [[مرسل]] است، اما مطالب و مفاهیم موجود در این مناجات‌ها با اصول و آموزه‌های [[قرآن|قرآنی]] و دعاهای مأثور دیگر موافق است، و [[علامه مجلسی]] و [[شیخ حر عاملی]] آن را بدون تردید در سند و محتوا ذکر کرده‌اند؛ در نتیجه قابل اعتماد و معتبر است. | ||
==از دیدگاه بزرگان== | ==از دیدگاه بزرگان== | ||
* [[محمد تقی مجلسی]] | * [[محمد تقی مجلسی]] پدر علامه مجلسی می‌گوید: «شایسته است که سالک الی الله مداومت بر خواندن مناجات خمس عشر داشته باشد»<ref>مجلسی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج ۱۳، ص۱۲۸.</ref> | ||
* بعضی از شاگردان [[سید علی طباطبایی]] صاحب [[ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل (کتاب) |ریاض]] از قول وی نقل می‌کردند که ایشان دائما می‌گفت: من چندین سال است که بر قرائت این مناجات مداومت دارم و بر اثر قرائت این مناجات‌ها، خداوند بر قلب من انوار حکمت، معرفت و محبت را تابانده است به صورتی که قابل شمارش نیست و من این مناجات‌ها را در [[استجابت دعا]] تجربه نموده‌ام، و سالکان و عبادت کنندگان بر قرائت این مناجات مداومت می‌کنند.<ref>طهرانی، الذریعه، ج ۲۲، | * بعضی از شاگردان [[سید علی طباطبایی]] صاحب [[ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل (کتاب)|ریاض]] از قول وی نقل می‌کردند که ایشان دائما می‌گفت: من چندین سال است که بر قرائت این مناجات مداومت دارم و بر اثر قرائت این مناجات‌ها، خداوند بر قلب من انوار حکمت، معرفت و محبت را تابانده است به صورتی که قابل شمارش نیست و من این مناجات‌ها را در [[استجابت دعا]] تجربه نموده‌ام، و سالکان و عبادت کنندگان بر قرائت این مناجات مداومت می‌کنند.<ref>طهرانی، الذریعه، ج ۲۲، ص۲۳۹</ref> | ||
==شرح‌ها== | ==شرح‌ها== | ||
# [[محمد تقی مصباح یزدی]] در [[درس اخلاق]]، سلسله مباحثی در شرح مناجات خمس عشر برگزار کرد و مباحث اخلاقی وی در کتاب [[سجاده‌های سلوک (کتاب)|سجاده‌های سلوک]] شرح مناجات‌های [[حضرت سجاد(ع)|حضرت سجاد(ع)]]، در دو جلد منتشر شد. جلد اول شرح مناجات اول تا مناجات هشتم و جلد دوم شرح مناجات نهم تا مناجات پانزدهم است.<ref>[http://mesbahyazdi.com/farsi/?../lib/Farsi_Abstract/book-sulok-j1.htm پایگاه اطلاع رسانی آثار آیت الله مصباح یزدی]</ref><ref>[http://mesbahyazdi.com/farsi/?../lib/Farsi_Abstract/book-sulok-j2.htm پایگاه اطلاع رسانی آثار آیت الله مصباح یزدی]</ref> | |||
# [[محمد تقی مصباح یزدی]] در [[درس اخلاق]]، سلسله مباحثی در شرح مناجات خمس عشر برگزار کرد و مباحث اخلاقی وی در کتاب [[سجاده‌های سلوک (کتاب)|سجاده‌های سلوک]] شرح | |||
# '''مناجات عارفان''' نام کتابی است به قلم [[حسین انصاریان]]، که در بخش دوم آن ترجمه منظوم مناجات خمس عشر آورده شده است.<ref>[http://www.erfan.ir/article/article.php?id=17691 سایت عرفان]</ref> | # '''مناجات عارفان''' نام کتابی است به قلم [[حسین انصاریان]]، که در بخش دوم آن ترجمه منظوم مناجات خمس عشر آورده شده است.<ref>[http://www.erfan.ir/article/article.php?id=17691 سایت عرفان]</ref> | ||
# علیرضا رجالی تهرانی نیز کتابی به نام '''زمزمه‌های عارفانه'''، در شرح مناجات خمسة عشر دارد.<ref>[http://icnc.ir/index.aspx?pid=289&metadataId=4f579e56-df02-4557-bbd9-74ca60ca4919 کنسرسیوم محتوای ملی]</ref> | # علیرضا رجالی تهرانی نیز کتابی به نام '''زمزمه‌های عارفانه'''، در شرح مناجات خمسة عشر دارد.<ref>[http://icnc.ir/index.aspx?pid=289&metadataId=4f579e56-df02-4557-bbd9-74ca60ca4919 کنسرسیوم محتوای ملی]</ref> | ||
# '''کتاب شرح مناجات خمسه عشر'''، به زبان فارسی، که مولف آن [[عبدالعلی بزرگی]] در قرن سیزده قمری است.<ref>طهرانی، الذریعه، ج ۲۲، | # '''کتاب شرح مناجات خمسه عشر'''، به زبان فارسی، که مولف آن [[عبدالعلی بزرگی]] در قرن سیزده قمری است.<ref>طهرانی، الذریعه، ج ۲۲، ص۲۳۹</ref> | ||
# '''بلاغت و عرفان در مناجات خمسه‌عشر امام سجاد (ع)'''؛ تالیف علی شمس‌ناتری، یوسف رسولی.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3241435&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author کتابخانه ملی]</ref> | # '''بلاغت و عرفان در مناجات خمسه‌عشر امام سجاد(ع)'''؛ تالیف علی شمس‌ناتری، یوسف رسولی.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3241435&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author کتابخانه ملی]</ref> | ||
# '''در | # '''در بارگاه نور''': ترجمه و شرح مناجات خمس عشره؛ تالیف نورالله علیدوست خراسانی.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=761682&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author کتابخانه ملی]</ref> | ||
# '''مناجات سید ساجدین''' و '''زمزم صفا'''، نام دو کتابی است که محسن غرویان در شرح مناجات خمس عشر نگاشته است. <ref>باقریان موحد و دیگران؛ کتاب‌شناسی نیایش‌های شیعه؛ | # '''مناجات سید ساجدین''' و '''زمزم صفا'''، نام دو کتابی است که محسن غرویان در شرح مناجات خمس عشر نگاشته است.<ref>باقریان موحد و دیگران؛ کتاب‌شناسی نیایش‌های شیعه؛ ص۲۷۲</ref> | ||
==زمان خواندن هر یک از مناجات‌ها== | ==زمان خواندن هر یک از مناجات‌ها== | ||
علامه مجلسی در بحارالانوار زمان قرائت مناجات‌های خمس عشر را به تفکیک آورده<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ج ۹۱، ص۱۵۳ | علامه مجلسی در بحارالانوار زمان قرائت مناجات‌های خمس عشر را به تفکیک آورده<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ج ۹۱، ص۱۵۳ ۱۴۲.</ref> ولی [[شیخ عباس قمی]] در مفاتیح الجنان زمان قرائت‌ها این مناجات‌ها را ذکر نکرده است. | ||
{| class="wikitable sortable" | {| class="wikitable sortable" | ||
!ردیف!!نام دعا!! زمان قرائت !! ردیف!!نام دعا!! زمان قرائت !! | !ردیف!!نام دعا!! زمان قرائت !! ردیف!!نام دعا!! زمان قرائت !! ردیف!!نام دعا !! زمان قرائت | ||
|-style="background:#DDEEFF;" | |-style="background:#DDEEFF;" | ||
|۱|| [[مناجات التائبین]] || روز جمعه || ۶ ||[[مناجات الشاکرین]]|| روز چهارشنبه ||۱۱||[[مناجات | |۱|| [[مناجات التائبین]]|| روز جمعه|| ۶||[[مناجات الشاکرین]]|| روز چهارشنبه||۱۱||[[مناجات المفتقرین]]|| روز دوشنبه | ||
|-style="background:#FFE8E8;" | |-style="background:#FFE8E8;" | ||
|۲ || [[مناجات الشاکین]] || روز شنبه || ۷||[[مناجات المطیعین]] || روز پنج شنبه ||۱۲||[[مناجات العارفین]]||روز سه شنبه | |۲|| [[مناجات الشاکین]]|| روز شنبه|| ۷||[[مناجات المطیعین]]|| روز پنج شنبه||۱۲||[[مناجات العارفین]]||روز سه شنبه | ||
|-style="background:#FFFFDD;" | |-style="background:#FFFFDD;" | ||
|۳||[[مناجات الخائفین]] || روز یکشنبه || ۸|| [[مناجات المریدین]] ||روز جمعه ||۱۳||[[مناجات الذاکرین]]||روز چهارشنبه | |۳||[[مناجات الخائفین]]|| روز یکشنبه|| ۸|| [[مناجات المریدین]]||روز جمعه||۱۳||[[مناجات الذاکرین]]||روز چهارشنبه | ||
|-style="background:#DDEEFF;" | |-style="background:#DDEEFF;" | ||
|۴ ||[[مناجات الراجین]] || روز دوشنبه ||۹||[[مناجات المحبین]] ||روز شنبه||۱۴||[[مناجات | |۴||[[مناجات الراجین]]|| روز دوشنبه||۹||[[مناجات المحبین]]||روز شنبه||۱۴||[[مناجات المعتصمین]]|| روز پنج شنبه | ||
|-style="background:#FFE8E8;" | |-style="background:#FFE8E8;" | ||
|۵ || [[مناجات الراغبین]] || روز سه شنبه ||۱۰||[[مناجات المتوسلین]] ||روز یکشنبه ||۱۵||[[مناجات | |۵|| [[مناجات الراغبین]]|| روز سه شنبه||۱۰||[[مناجات المتوسلین]]||روز یکشنبه||۱۵||[[مناجات الزاهدین]]|| شب جمعه | ||
|-style="background:#FFE8E8;" | |-style="background:#FFE8E8;" | ||
|} | |} | ||
==ترتیب خواندن مناجات‌ها== | ==ترتیب خواندن مناجات‌ها== | ||
از دیدگاه [[عبدالله جوادی آملی]] نظم تدوینی مناجات خمس عشر قابل تأمل است و عالمان اخلاق باید نظم این مناجات‌ها را سامان دهند. وی معتقد است: | |||
::... چنانکه نظم تدوینی برخی ادعیه نیز قابل تامل است؛ مثلا، اولین مناجات از «مناجات خمس عشرة» که از [[امام سجاد]] (صلوات الله علیه) نقل شده، در ترتیب کنونی آن، «[[مناجات التائبین|مناجات تائبان]]» و آخرین آن، «[[مناجات الزاهدین|مناجات زاهدان]]» است؛ در حالی که اگر این پانزده مناجات پانزده مرحله، یا منزلت باشد، مناجات زاهدان، در ردیف مناجات‌های اولیه است، نه آخرین مناجات؛ یعنی، انسان، نخست [[توبه]] می‌کند و [[زهد]] می‌ورزد و از رذایل می‌رهد و سپس به فضایل بار می‌یابد که عالیترین فضیلت، «حب لقاء الله» و بالاتر از آن، «حب الله» است. همان طور که فقیه کارشناس یا اصولی صاحب نظر، مسائل فقهی یا اصولی را سامان می‌بخشد و مرتب می‌کند، عالم اخلاق نیز باید با بررسی‌های کارشناسانه، درجات سیر و سلوک را از ادعیه و مناجات‌ها کاملا استنباط کند. پس همان طور که عالمان اخلاق باید [[آیه|آیات]]، روایات و سیره [[معصومین]] (علیهم السلام) را سامان ببخشند، ادعیه و اذکار را نیز باید سامان بدهند؛ زیرا تبیین مراحل و مراتب ادعیه نیاز به بحث‌های علمی دارد.<ref>جوادی آملی، مراحل اخلاق در قرآن، ص۱۵۰</ref> | |||
:: ... چنانکه نظم تدوینی برخی ادعیه نیز قابل تامل است؛ مثلا، اولین مناجات از «مناجات خمس عشرة» که از [[امام سجاد]] (صلوات الله علیه) نقل شده، در ترتیب کنونی آن، «[[مناجات التائبین|مناجات تائبان]]» و آخرین آن، «[[مناجات الزاهدین|مناجات زاهدان]]» است؛ در حالی که اگر این پانزده مناجات پانزده مرحله، یا منزلت باشد، مناجات زاهدان، در ردیف | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: موسوی کرمانی، حسین، اشتهاردی، علی پناه، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، قم، ۱۴۰۶ق. | * مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: موسوی کرمانی، حسین، اشتهاردی، علی پناه، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، قم، ۱۴۰۶ق. | ||
* مجلسی، محمد باقر، بحار | * مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق. | ||
* قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، نشر مشعر، قم، ۱۳۸۷ش. | * قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، نشر مشعر، قم، ۱۳۸۷ش. | ||
* آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، جلد ۲۲، بیروت، دارالاضواء، | * آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، جلد ۲۲، بیروت، دارالاضواء، بی‌تا. | ||
* جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، محقق علی اسلامی، انتشارات اسراء، چاپ هفتم، قم، ۱۳۸۶ ش. | * جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، محقق علی اسلامی، انتشارات اسراء، چاپ هفتم، قم، ۱۳۸۶ ش. | ||
* باقریان موحد، سید رضا، رسول جعفریان، مهدی مهریزی، کتاب‌شناسی نیایش‌های شیعه، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشر، تهران، ۱۳۹۲ش. | * باقریان موحد، سید رضا، رسول جعفریان، مهدی مهریزی، کتاب‌شناسی نیایش‌های شیعه، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشر، تهران، ۱۳۹۲ش. | ||