هاشم بن عتبة بن ابی‌وقاص: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَبوعَمرو هاشِم بن عَتَبة اَبی وَقَّاص'''، ملقب به '''هاشم مِرقال''' از یاران [[حضرت علی(ع)]] که در [[جنگ صفین]] به [[شهادت]] رسید. هاشم مرقال در دوره [[خلیفه دوم]] در فتح [[عراق]] نقش داشت و فتح برخی شهرهای عراق به دست او انجام گرفت. او در [[بیعت]] مردم کوفه با حضرت علی(ع) نقش داشت.

نسب هاشم بن عتبه بن أبی وقاص به [[بنی زهره]] می‌رسد. نسب کاملش «هاشم بن عتبة بن مالک بن وهیب(اهیب) بن عبدمناف بن زهرة بن کلاب بن مرّة بن کعب بن لؤی بن غالب بن فهر بن مالک بن نضر بن کنانة قرشی زهری» است.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۶-۶۰۷.</ref> کنیه هاشم، اباعمرو و لقبش مِرقال بود. تاریخ نگاران از او به نیکی یاد کرده‌اند و او را مردی شجاع، فاضل و سخاوتمند معرفی کرده‌اند. هاشم بن عتبه در [[فتح مکه]] [[اسلام]] آورد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۴، ص۱۵۳۶.</ref>

هاشم بن عتبه در [[جنگ یرموک]] حضور داشت و در این جنگ یکی از چشمانش از دست داد.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ص۱۲۰.</ref> خلیفه دوم او را از [[یرموک]] به [[قادسیه]] فرستاد و در [[جنگ قادسیه]] به همراه [[اشعث بن قیس]] و [[اشتر نخعی]] به سعد ابی وقاص پیوستند. او در این جنگ از سوی سعد بن ابی وقاص فرماندهی جناح چپ سپاه را بر عهده داشت.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ص۱۲۱.</ref> برخی شهرهای عراق از جمله جلولاء در سال ۱۷ یا ۱۹ق به دست او فتح شد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۴، ص۱۵۳۶.</ref>

در [[خلافت]] [[عثمان بن عفان]]، [[سعید بن عاص]] از سوی وی حاکم کوفه بود. در پایان [[ماه رمضان]] هاشم مرقال [[رویت هلال ماه|هلال ماه]] را مشاهده کرد، و بدین جهت روزه‌اش را [[افطار]] کرد. خبر به سعید بن عاص رسید. او از هاشم علت را جویا شد، هاشم از مشاهده هلال ماه سخن گفت، سعید گفت: «آیا در میان مردم تنها تو با این یک چشمت آن را دیده‌ای؟» سپس دستور داد تا هاشم را [[حد]] زدند. گفته شده پس از قتل عثمان، حضرت علی(ع) حکومت کوفه را به هاشم مرقال داد و او سعید بن عاص را قصاص کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۷.</ref>

هاشم بن عتبه برای بیعت مردم با حضرت علی(ع) تلاش می‌کرد. هنگامی که خبر قتل [[عثمان بن عفان|عثمان]] و بیعت مردم با علی علیه‌السلام به کوفه رسید [[ابوموسی اشعری]] امارت کوفه را بر عهده داشت و از بیعت با حضرت علی(ع) طفره می‌رفت. هاشم از وی خواست تا با حضرت علی(ع) بیعت کند. اما ابوموسی گفت: شتاب نکن. هاشم مرقال با قراردادن دست چپ خود بر دست راست با حضرت علی(ع) بیعت کرد<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۴۰۵.</ref> و به ابوموسی گفت: آیا می‌ترسی اگر با علی بیعت کنی، عثمان زنده شود و تو را سرزنش کند؟<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۲، ص۴۳۹.</ref> سپس این اشعار را سرود:

هاشم بن عتبه در [[جنگ جمل]] حضور داشت.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۴، ص۱۵۳۶.</ref> هنگامی که خبر [[بیعت]] مردم بصره (به جز بنی سعید) با [[طلحه]] و [[زبیر]]، به حضرت علی(ع) رسید، ایشان هاشم بن عتبه را از [[ربذه]] یا ذی قار همراه با نامه‌ای به سوی [[ابوموسی اشعری]] والی [[کوفه]] فرستاد و از او خواست تا مردم را به حرکت وا دارد. هاشم هنگامی که مشاهده کرد ابوموسی اشعری از تحریک مردم به جنگ طفره می‌رود نزد امام بازگشت و حضرت [[ابن عباس]] و [[محمد بن ابی بکر]] را به سوی کوفه فرستاد تا ابوموسی را از امارت کوفه عزل کنند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۱۳، ۲۳۵.</ref>

{{شعر2|عرض=70

| أعور یبغی أهله محلا| قد عالج الحیاة حتی ملا

|م|لا بدّ أن یفل أو یفلا<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۵۴۷.</ref>}}

{{شعر2|عرض=70|رنگ بالا=FFF0F0 |رنگ پایین=FFFAFA

| جزی الله خیراً عصبة أسلمیة | صباح(حسان) الوجوه صُرِّعوا حول هاشم<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۸۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۴۰۵.</ref>

|ترجمه=«خدا گروه اسلمیان را جزای خیر دهد که با چهره‌های تابناک پیرامون هاشم به خاک افکنده شده‌اند.»

بر اساس منابع تاریخی کهن، هاشم مرقال در جنگ صفین به شهادت رسید،<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۵۴۷.</ref> اما برخی منابع متأخر از شخصی به نام هاشم بن عتبه در [[واقعه کربلا]] یاد کرده‌اند که در [[روز عاشورا]] به شهادت رسیده است. [[شهید مطهری]] جریان شهادت وی در کربلا را از تحریف‌های لفظی واقعه عاشورا می‌داند.<ref> مطهری، حماسه حسینی، ج۱ص۷۰.</ref> برخی دیگر از دو تن به این نام یاد کرده‌اند که یکی در صفین و دیگری در کربلا به شهادت رسیده‌اند.

 

{{پانویس2}}