هاشم بن عتبة بن ابی‌وقاص: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَبوعَمرو هاشِم بن عَتَبة اَبی وَقَّاص'''، ملقب به '''هاشم مِرقال''' از یاران [[حضرت علی(ع)]] که در [[جنگ صفین]] به [[شهادت]] رسید. هاشم مرقال در دوره [[خلیفه دوم]] در فتح [[عراق]] نقش داشت و فتح برخی شهرهای عراق به دست او انجام گرفت. او در [[بیعت]] مردم کوفه با حضرت علی(ع) نقش داشت.

نسب هاشم بن عتبه بن أبی وقاص به [[بنی زهره]] می‌رسد. نسب کاملش «هاشم بن عتبة بن مالک بن وهیب(اهیب) بن عبدمناف بن زهرة بن کلاب بن مرّة بن کعب بن لؤی بن غالب بن فهر بن مالک بن نضر بن کنانة قرشی زهری» است.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۶-۶۰۷.</ref> کنیه هاشم، اباعمرو و لقبش مِرقال بود. تاریخ نگاران از او به نیکی یاد کرده‌اند و او را مردی شجاع، فاضل و سخاوتمند معرفی کرده‌اند. هاشم بن عتبه در [[فتح مکه]] [[اسلام]] آورد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۴، ص۱۵۳۶.</ref>

پدرش عتبة بن مالک<ref>ابن اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۴۶۷.</ref> معروف به [[عتبه بن ابی وقاص]] برادر سعد بن ابی وقاص<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۰۹.</ref> و از دشمنان سرسخت [[پیامبر اسلام]] بود. گفته شده است که او در [[جنگ احد]] دندان پیامبر را شکست و قبل از فتح مکه کافر از دنیا رفت.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ۱۴۹۰؛ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۱۹۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۴۶۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱۹.</ref> برادرش نافع نیز در جنگ احد در کنار پدرش بود ولی در فتح مکه اسلام آورد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ۱۴۹۰.</ref>

هاشم بن عتبه در [[جنگ جمل]] حضور داشت.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۴، ص۱۵۳۶.</ref> هنگامی که خبر [[بیعت]] مردم بصره (به جز بنی سعید) با [[طلحه]] و [[زبیر]]، به حضرت علی(ع) رسید، ایشان هاشم بن عتبه را از [[ربذه]] یا ذی قار همراه با نامه‌ای به سوی [[ابوموسی اشعری]] والی [[کوفه]] فرستاد و از او خواست تا مردم را به حرکت وا دارد. هاشم هنگامی که مشاهده کرد ابوموسی اشعری از تحریک مردم به جنگ طفره می‌رود نزد امام بازگشت و حضرت [[ابن عباس]] و [[محمد بن ابی بکر]] را به سوی کوفه فرستاد تا ابوموسی را از امارت کوفه عزل کنند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۱۳، ۲۳۵.</ref>

پیش از جنگ صفین امام علی(ع) با برخی از اصحاب خود از جمله هاشم بن عتبه در مورد جنگ با معاویه بن ابوسفیان مشورت کرد. هاشم در این جلسه انگیزه امویان را برای جنگ دنیاپرستی عنوان کرد و قتل عثمان را بهانه‌ای برای فریب مردم خواند.<ref> منقری، وقعة الصفین، ص۹۲.</ref>

هاشم بن عتبه، از فرماندهان حضرت علی(ع) در [[جنگ صفین]] بود و حضرت در این جنگ پرچم بزرگ را به دست او داد.<ref> دینوری، اخبارالطوال، ص۱۷۱.</ref> و به همراه [[قیس بن سعد بن عباده]]، فرماندهی پیاده نظام‌های بصره را بر عهده داشتند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۰۳.</ref> و در این جنگ به وسیله حارث بن منذر تنوخی به شهادت رسید.<ref>دینوری، اخبارالطوال، ص۱۸۳.</ref> پس از شهادت او، حضرت علی پرچم را به دست فرزندش عتبه بن هاشم داد.<ref> دینوری، اخبارالطوال، ص۱۸۴.</ref> هاشم در حالیکه پایش قطع شده بود، کسانی را که به او نزدیک می‌شدند، می‌کشت و می‌گفت:

هنگامی که خبر شهادت [[محمد بن ابی بکر]] استاندار [[مصر]] به حضرت علی(ع) رسید، حضرت سوگند یاد کرد که در نظر داشتم، هاشم مرقال را برای حکومت مصر بفرستم، اگر او به مصر رفته بود، نمیگذاشت عمرو بن عاص و یارانش بر مصر مسلط شوند.<ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۱۱۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۰۴.</ref>

بر اساس منابع تاریخی کهن، هاشم مرقال در جنگ صفین به شهادت رسید،<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۵۴۷.</ref> اما برخی منابع متأخر از شخصی به نام هاشم بن عتبه در [[واقعه کربلا]] یاد کرده‌اند که در [[روز عاشورا]] به شهادت رسیده است. [[شهید مطهری]] جریان شهادت وی در کربلا را از تحریف‌های لفظی واقعه عاشورا می‌داند.<ref> مطهری، حماسه حسینی، ج۱ص۷۰.</ref> برخی دیگر از دو تن به این نام یاد کرده‌اند که یکی در صفین و دیگری در کربلا به شهادت رسیده‌اند.