پرش به محتوا

اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

ویکی‌سازی متن
(حذف جملات بدون منبع)
(ویکی‌سازی متن)
خط ۳۳: خط ۳۳:
کتاب الملهوف علی قتلی الطفوف یا اللهوف علی قتلی الطفوف، مشهور به کتاب لهوف، از کتاب‌های مقتل‌نگاری شیعه درباره [[واقعه کربلا]] و به زبان عربی است. این کتاب نوشته [[سید ابن طاووس]] است و در [[قرن هفتم هجری]] تدوین شده، اما در کنار منابع و مقاتل دست اول قرار گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۱۹.</ref>  
کتاب الملهوف علی قتلی الطفوف یا اللهوف علی قتلی الطفوف، مشهور به کتاب لهوف، از کتاب‌های مقتل‌نگاری شیعه درباره [[واقعه کربلا]] و به زبان عربی است. این کتاب نوشته [[سید ابن طاووس]] است و در [[قرن هفتم هجری]] تدوین شده، اما در کنار منابع و مقاتل دست اول قرار گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۱۹.</ref>  


روایات این کتاب بدون ذکر اسناد آنها نقل شده و به گفته [[محدث نوری]]، از محدثان قرن چهاردهم، اتقان لازم را ندارد.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> و نیز ادعا شده که ضعف‌های فراوانی در بخش‌های مختلف دارد؛<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> با این حال شهرت آن به‌قدری است که اکثر نویسندگان آثار مرتبط با عاشورا به این کتاب مراجعه و مرثیه‌خوانان نیز به آن تکیه می‌کنند<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۰.</ref> و [[سید محمدعلی قاضی طباطبائی|قاضی طباطبائی]] این کتاب را در ردیف معتبرترین مقاتل دانسته که هیچ مقتلی را بدین حد از اعتبار نمی‌داند.<ref> قاضی طباطبائی، تحقیق در اول اربعین سید الشهداء، ۱۳۸۳ش، ص۴.</ref> به گفته نویسنده کتابِ معرفی و نقد منابع عاشورا، پذیرفته شدن سخنان سید ابن طاووس ناشی از جایگاه معنوی او است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref>
روایات این کتاب بدون ذکر اسناد آنها نقل شده و به گفته [[محدث نوری]]، از محدثان قرن چهاردهم، اتقان لازم را ندارد.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> و نیز ادعا شده که ضعف‌های فراوانی در بخش‌های مختلف دارد؛<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> با این حال شهرت آن به‌قدری است که اکثر نویسندگان آثار مرتبط با عاشورا به این کتاب مراجعه و مرثیه‌خوانان نیز به آن تکیه می‌کنند<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۰.</ref> و [[سید محمدعلی قاضی طباطبائی|قاضی طباطبائی]] این کتاب را در ردیف معتبرترین مقاتل دانسته که هیچ مقتلی را بدین حد از اعتبار نمی‌داند.<ref>قاضی طباطبائی، تحقیق در اول اربعین سید الشهداء، ۱۳۸۳ش، ص۴.</ref> به گفته نویسنده کتابِ معرفی و نقد منابع عاشورا، پذیرفته شدن سخنان سید ابن طاووس ناشی از جایگاه معنوی او است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref>


شهرت و جایگاه لهوف باعث شده است که بارها به فارسی ترجمه و منتشر شود<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> و نیز ناشران گوناگون در نقاط مختلفی مانند [[تهران]]، [[صیدا]]، [[بیروت]]، [[بمبئی]]، [[نجف]]، [[قم]] و [[تبریز]] آن را منتشر کرده‌اند.<ref>ابن‌طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۴ و ۶۵.</ref>
شهرت و جایگاه لهوف باعث شده است که بارها به فارسی ترجمه و منتشر شود<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> و نیز ناشران گوناگون در نقاط مختلفی مانند [[تهران]]، [[صیدا]]، [[بیروت]]، [[بمبئی]]، [[نجف]]، [[قم]] و [[تبریز]] آن را منتشر کرده‌اند.<ref>ابن‌طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۴ و ۶۵.</ref>


=== نام کتاب ===
=== نام کتاب ===
خط ۴۲: خط ۴۲:
=== درباره مؤلف ===
=== درباره مؤلف ===
{{اصلی|سید بن طاووس}}
{{اصلی|سید بن طاووس}}
نویسنده کتاب اللهوف، سید رضی‌الدین علی بن موسی بن جعفر ابن‌طاووس مشهور به سید ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)،<ref> کمونه حسینی، موارد الاتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> از عالمان و نویسندگان شیعه در قرن هفتم هجری و اهل [[حله (شهر)|حِلّه]] است. او از نوادگان [[امام حسن(ع)]] و [[امام سجاد(ع)]] و استاد عالمانی چون [[علامه حلی]] و [[یوسف سدیدالدین]]، پدر علامه حلی است.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.</ref> ابن‌طاووس در زمان [[هلاکوخان]]، [[نقابت]] شیعیان را بر عهده داشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن‌طاووس، قم، ص۳۱-۳۲.</ref>  
نویسنده کتاب اللهوف، سید رضی‌الدین علی بن موسی بن جعفر ابن‌طاووس مشهور به سید ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)،<ref>کمونه حسینی، موارد الاتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> از عالمان و نویسندگان شیعه در قرن هفتم هجری و اهل [[حله (شهر)|حِلّه]] است. او از نوادگان [[امام حسن(ع)]] و [[امام سجاد(ع)]] و استاد عالمانی چون [[علامه حلی]] و [[یوسف سدیدالدین]]، پدر علامه حلی است.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.</ref> ابن‌طاووس در زمان [[هلاکوخان]]، [[نقابت]] شیعیان را بر عهده داشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن‌طاووس، قم، ص۳۱-۳۲.</ref>  


سید ابن‌طاووس «جمال العارفین» خوانده شده و این لقب به‌سبب سجایای اخلاقی بسیار، [[تقوا]] و مراقبه فراوان و حالات عرفانی دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۶۳-۶۴.</ref> وی حدود ۵۰ کتاب دارد که [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|الاقبال]]، [[المهمات و التتمات]]، [[کشف المحجة لثمرة المهجة]]، [[مصباح الزائر و جناح المسافر]] و [[مهج الدعوات و منهج العبادات]] نمونه‌ای از آنها است.
سید ابن‌طاووس «جمال العارفین» خوانده شده و این لقب به‌سبب سجایای اخلاقی بسیار، [[تقوا]] و مراقبه فراوان و حالات عرفانی دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۶۳-۶۴.</ref> وی حدود ۵۰ کتاب دارد که [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|الاقبال]]، [[المهمات و التتمات]]، [[کشف المحجة لثمرة المهجة]]، [[مصباح الزائر و جناح المسافر]] و [[مهج الدعوات و منهج العبادات]] نمونه‌ای از آنها است.
خط ۵۸: خط ۵۸:


=== ویژگی‌های محتوایی===
=== ویژگی‌های محتوایی===
عاشوراپژوهان و محققان کتاب‌های تاریخی ویژگی‌هایی را برای کتاب لهوف شمرده‌اند.  
عاشوراپژوهان و محققان کتاب‌های تاریخی ویژگی‌هایی را برای کتاب لهوف شمرده‌اند.  
* به گفته [[محمد اسفندیاری]]، عاشوراپژوه، نویسنده کتاب لهوف نخستین کسی است که [[قیام امام حسین(ع)]] را بر اساس شهادت عرفانی تبیین کرده است.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۷۰.</ref> و به نوعی تحلیل او از واقعه عاشورا را صوفیانه تلقی کرده‌اند.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۷.</ref>  
* به گفته [[محمد اسفندیاری]]، عاشوراپژوه، سید ابن‌طاووس نخستین کسی است که [[قیام امام حسین(ع)]] را بر اساس شهادت عرفانی تبیین کرده است.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۷۰.</ref> بدین ترتیب گزارش او از واقعه عاشورا صوفیانه تلقی شده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۷.</ref>  
* حذف اَسناد و شکل داستانی لهوف را از ضعف‌های علمی آن دانسته‌اند. نویسنده در این کتاب از نقل مطالب اغراق‌آمیز که در کتب دیگر وجود داشته، خودداری کرده است.<ref> حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>  
* حذف اَسناد و شکل داستانی لهوف از ضعف‌های علمی آن دانسته‌ شده است. نویسنده در این کتاب همچنین از نقل مطالب اغراق‌آمیز که در کتب دیگر وجود داشته خودداری کرده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>  
* یکی از نقاط قوت لهوف را نقل کامل خطبه‌های امام سجاد(ع) در [[خطبه امام سجاد در شام|شام]] و [[خطبه امام سجاد در کوفه|کوفه]]، حضرت زینب(س) در [[خطبه حضرت زینب در شام|شام]] و [[خطبه حضرت زینب در کوفه|کوفه]] و [[خطبه فاطمه صغری در کوفه|فاطمه دختر امام حسین(ع)]] دانسته‌اند.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* یکی از نقاط قوت لهوف، نقل کامل خطبه‌های امام سجاد(ع) در [[خطبه امام سجاد در شام|شام]] و [[خطبه امام سجاد در کوفه|کوفه]]، خطبه‌های حضرت زینب(س) در [[خطبه حضرت زینب در شام|شام]] و [[خطبه حضرت زینب در کوفه|کوفه]] و نیز [[خطبه فاطمه صغری در کوفه|فاطمه دختر امام حسین(ع)]] دانسته شده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* کتاب لهوف همچنین مطالبی دارد که پیش‌تر در مقاتل نیامده است، مانند نامه امام حسین(ع) به [[بنی‌هاشم]] و خبر دادن آن حضرت از شهادتش با جمله «ان الله شاء ان یرانی قتیلاً»، بازگشت [[اسیران کربلا|اسیران]] به کربلا در روز [[اربعین حسینی|اربعین]] و برخی از گزارش‌های دیگر.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۵-۲۲۸.</ref> گفته شده شاید شهرت عمومی این مطالب در آن دوره به اضافه باورهای شیعی همچون [[علم غیب امامان|علم غیب امام]]، سبب شده ابن طاووس این گزارش‌ها را تاریخی تلقی کرده و در کتاب خود ذکر کند.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۹.</ref> و نیز ممکن است این مطالب ناشی از این باشد که کتاب مربوط به دوره جوانی نویسنده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۳۴.</ref>  چنان که محدث نوری نیز مطالب اشتباه کتاب را ناشی از جوانی نویسنده دانسته است.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* کتاب لهوف همچنین مطالبی دارد که پیشتر در مقاتل نیامده است؛ مانند نامه امام حسین(ع) به [[بنی‌هاشم]]، خبر دادن از شهادتش با جمله «ان الله شاء أن یرانی قتیلاً»، و بازگشت [[اسیران کربلا|اسیران]] به کربلا در روز [[اربعین حسینی|اربعین]].<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۵-۲۲۸.</ref> گفته شده که شاید شهرت عمومی این مطالب در آن دوره به اضافه باورهای شیعی همچون [[علم غیب امامان|علم غیب امام]] سبب شده تا ابن‌طاووس این گزارش‌ها را تاریخی تلقی کرده و در کتاب خود ذکر کند.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۹.</ref> محدث نوری وجود مطالب اشتباه در کتاب را ناشی از جوانی نویسنده دانسته است.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* نویسنده نگاه متفاوتی به عزاداری برای امام حسین(ع) دارد و می‌نویسد اگر توصیه ائمه به عزاداری نبود شایسته بود که مردم در روز عاشورا شادی کنند.<ref>ابن طاووس، الملهوف، ۱۳۷۵ش، ص۸۳</ref> این نگاه همسان با نگاه صوفیان دانسته شده و مورد انتقاد قرار گرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ۲۲۷-۲۲۸.</ref>
* نویسنده بر آن است که اگر توصیه ائمه به عزاداری نبود، شایسته بود که مردم در روز عاشورا شادی کنند.<ref>ابن‌طاووس، الملهوف، ۱۳۷۵ش، ص۸۳.</ref> این نگاه همسان با نگاه صوفیان دانسته شده و مورد انتقاد قرار گرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ۲۲۷-۲۲۸.</ref>


==منابع اصلی و نسخه‌های لهوف==
==منابع اصلی و نسخه‌های لهوف==
[[محمدهادی یوسفی غروی]] تاریخ‌پژوه معاصر، لهوف را همان کتاب [[مقتل الحسین (خوارزمی)|مقتل الحسین خوارزمی]] دانسته که علاوه بر آن مطلب جدیدی ندارد و معتقد است که بسیاری از گزارش‌های مقتل الحسین را از [[الفتوح (کتاب)|کتاب الفتوح ابن اعثم]] گرفته است در حالی که در کتاب الفتوح اشتباه وجود دارد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/322894 اعتبارسنجی و نقد منابع و مقاتل عاشورایی]، خبرگزاری رسمی حوزه.</ref> نویسنده کتاب معرفی و نقد منابع عاشورا این سخن را نپذیرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref> [[مصطفی صادقی کاشانی|صادقی کاشانی]] پژوهشگر تاریخ نیز معتقد است لهوف و [[مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان (کتاب)|مثیر الاحزان]] که متنی نزدیک به هم دارند هر دو برگرفته از منبع سومی هستند که آن منبع برای ما شناخته نیست.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۵۰-۵۱.</ref> و به دلیل استفاده زیاد از الفتوح و خوارزمی که یکی رویکرد داستانی دارد و دیگری خطابی است، این دو ویژگی در لهوف نیز خود را نشان می‌دهد..<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷۹.</ref>
[[محمدهادی یوسفی غروی]]، تاریخ‌پژوه معاصر، لهوف را همان کتاب [[مقتل الحسین (خوارزمی)|مقتل الحسین خوارزمی]] دانسته که علاوه بر آن مطلب جدیدی ندارد و معتقد است که بسیاری از گزارش‌های مقتل الحسین را از [[الفتوح (کتاب)|کتاب الفتوح ابن‌اعثم]] گرفته است، در حالی که در کتاب الفتوح اشتباه وجود دارد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/322894 «اعتبارسنجی و نقد منابع و مقاتل عاشورایی»]، خبرگزاری رسمی حوزه.</ref> با این حال نویسنده کتاب معرفی و نقد منابع عاشورا این سخن را نپذیرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref> [[مصطفی صادقی کاشانی]] پژوهشگر تاریخ نیز معتقد است لهوف و [[مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان (کتاب)|مثیر الاحزان]] که متنی نزدیک به هم دارند هر دو برگرفته از منبع سومی هستند که آن منبع برای ما شناخته نیست؛<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۵۰-۵۱.</ref> گرچه به‌دلیل استفاده زیاد از الفتوح و خوارزمی که یکی رویکرد داستانی و دیگری وجوه خطابی دارد، این دو ویژگی در لهوف نیز خود را نشان می‌دهد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷۹.</ref>
 
=== نسخه‌های خطی کتاب ===
=== نسخه‌های خطی کتاب ===
به گفته صادقی کاشانی هیچ نسخه‌ای از لهوف به خط مؤلف در دسترس نیست<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۹.</ref> و کهن‌ترین نسخه موجود از کتاب لهوف مربوط به نیمه دوم قرن دهم است.<ref> صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref>هم‌چنین از زمان نوشته شدن لهوف تا قرن دهم هیچ کتابی از لهوف چیزی نقل نکرده است و نخستین کتابی که مطلبی را به لهوف ارجاع داده است کتاب [[تسلیة المجالس و زینة المجالس (کتاب)|تسلیة المُجالِس]] نوشته [[ابی‌طالب حائری کرکی]] است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> بیشترین ارجاع به لهوف را علامه مجلسی در کتاب‌های خود داشته است<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> و به طور کلی این کتاب در ایران در دوران صفویه و قاجار مورد توجه قرار گرفت.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> به همین دلیل همه نسخه‌های خطی این کتاب مربوط به همین دوره زمانی است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> شماری از این نسخه‌های خطی و چاپ‌های سنگی در مقدمه حسون(تبریزیان) بر الملهوف<ref>تبریزیان، مقدمه، ص۶۷-۶۹.</ref> و شمار بیشتری در کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف نوشته صادقی کاشانی<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۱-۳۶.</ref> فهرست شده است.  
به‌گفته صادقی کاشانی هیچ نسخه‌ای از لهوف به خط مؤلف در دسترس نیست<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۹.</ref> و کهن‌ترین نسخه موجود از کتاب لهوف مربوط به نیمه دوم قرن دهم هجری است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> همچنین از زمان نوشته شدن لهوف تا قرن دهم هیچ کتابی از لهوف چیزی نقل نکرده است و نخستین کتابی که مطلبی را به لهوف ارجاع داده است کتاب [[تسلیة المجالس و زینة المجالس (کتاب)|تسلیة المُجالِس]] نوشته [[ابی‌طالب حائری کرکی]] است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref>  
 
بیشترین ارجاع به لهوف را علامه مجلسی در کتاب‌های خود داشته است<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> و به‌طور کلی این کتاب در ایران در دوران صفویه و قاجار مورد توجه قرار گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> به همین دلیل همه نسخه‌های خطی این کتاب مربوط به همین دوره زمانی است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> شماری از این نسخه‌های خطی و چاپ‌های سنگی در مقدمه حسون (تبریزیان) بر الملهوف<ref>تبریزیان، «مقدمه»، ص۶۷-۶۹.</ref> و شمار بیشتری در کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف نوشته صادقی کاشانی<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۱-۳۶.</ref> فهرست شده است.  
 
===اختلاف نسخه‌های لهوف===
===اختلاف نسخه‌های لهوف===
بر اساس مطالعه صادقی کاشانی دست کم ۳۰ مورد اختلاف در عبارت‌ها و نقل‌های نسخه‌های مختلف لهوف وجود دارد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۶.</ref> صادقی ۲۰ اختلاف را قابل توجه و مهم دانسته به صورت مجزا فهرست کرده است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۷-۳۸.</ref> و آن‌ها را محل تردید جدی می‌داند<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۸.</ref> که مواردی مثل اطلاع امام حسین از شهادت خود و جمله [[ان الله شاء أن یراک قتیلا]]، تصریح بر نام [[رقیه دختر امام حسین(ع)|رقیه]]، روایت طلب آب برای [[حضرت علی‌اصغر علیه‌السلام|طفل صغیر]] از آن جمله‌اند.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۷-۳۸.</ref> بسیاری از این اختلافات نیز جزو مواردی است که منبع اصلی آن مشخص نیست.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۸.</ref>
بر اساس مطالعه صادقی کاشانی، دست‌کم ۳۰ مورد اختلاف در عبارت‌ها و نقل‌های نسخه‌های مختلف لهوف وجود دارد<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۶.</ref> که صادقی از این میان ۲۰ اختلاف را قابل‌توجه و مهم دانسته و به‌صورت مجزا فهرست کرده<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۷-۳۸.</ref> و آنها را محل تردید جدی می‌داند<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۸.</ref> که مواردی مثل اطلاع امام حسین از شهادت خود و جمله [[ان الله شاء أن یراک قتیلا]]، تصریح بر نام [[رقیه دختر امام حسین(ع)|رقیه]]، روایت طلب آب برای [[حضرت علی‌اصغر علیه‌السلام|طفل صغیر]] از آن جمله‌اند.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۷-۳۸.</ref> بسیاری از این اختلافات نیز جزو مواردی است که منبع اصلی آن مشخص نیست.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۸.</ref>


== وضعیت انتشار و ترجمه‌ها ==
== وضعیت انتشار و ترجمه‌ها ==
به دلیل نیاز به مقتل‌خوانی در جامعه شیعی کتاب‌ لهوف و کتاب‌هایی مانند آن پس از دوران صفویه مورد اقبال عمومی قرار گرفتند. از اوایل سده سیزدهم قمری کتاب لهوف بارها به صورت چاپ‌ سنگی، سربی و حروفی منتشر شد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref> مشهورترین چاپ آن هم چاپ حیدریه نجف در سال ۱۳۶۹ق است که بدون تصحیح است<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref> [[انتشارات اسوه]] در سال ۱۴۱۴ق نسخه‌ای از الملهوف را با مقدمه، تصحیح و تحقیق [[فارس الحسون]] منتشر کرد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref>  
به‌دلیل نیاز به مقتل‌خوانی در جامعه شیعه، کتاب‌ لهوف و کتاب‌هایی مانند آن پس از دوران صفویه مورد اقبال عمومی قرار گرفته و از اوایل سده سیزدهم قمری بارها به‌صورت چاپ‌ سنگی، سربی و حروفی منتشر شد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref> مشهورترین چاپ لهوف، چاپ حیدریه نجف در سال ۱۳۶۹ق است که بدون تصحیح صورت گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref> [[انتشارات اسوه]] در سال ۱۴۱۴ق نسخه‌ای از الملهوف را با مقدمه، تصحیح و تحقیق [[فارس الحسون]] منتشر کرد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref>  
 
دو کتاب «طواف عشق» به‌قلم محمدحسین رجبی دوانی<ref>رجبی دوانی، طواف عشق، ۱۳۹۴ش، ص۱۷.</ref> و «عشق و عطش» به‌قلم امید آرام<ref>آرام، عشق و عطش، ۱۳۹۲ش، ص۱۰.</ref> به‌عنوان بازنویسی و تلخیص لهوف منتشر شده‌اند.


دو کتاب «طواف عشق» به قلم محمدحسین رجبی دوانی<ref>رجبی دوانی، طواف عشق، ص۱۷.</ref> و «عشق و عطش» به قلم امید آرام <ref>آرام، عشق و عطش، ص۱۰.</ref> با عنوان بازنویسی و تلخیص لهوف منتشر شده‌اند.
===ترجمه‌ها===
===ترجمه‌ها===
[[پرونده:ترجمه لهوف.jpg|150px|بندانگشتی|ترجمه '''لهوف''' توسط '''سید ابوالحسن میر ابوطالبی''']]
[[پرونده:ترجمه لهوف.jpg|150px|بندانگشتی|ترجمه '''لهوف''' توسط '''سید ابوالحسن میر ابوطالبی''']]
[[پرونده:آهی سوزان بر مزار شهیدان.jpg|150px|بندانگشتی|آهی سوزان بر مزار شهیدان ترجمه لهوف]]
[[پرونده:آهی سوزان بر مزار شهیدان.jpg|150px|بندانگشتی|آهی سوزان بر مزار شهیدان ترجمه لهوف]]
لهوف به دلیل جایگاهی که بین عموم مردم یافته است بارها به فارسی ترجمه شده است.<ref>حسینی، معرفی و منقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> [[عبدالرحیم عقیقی بخشایشی|عقیقی بخشایشی]] در مقدمه ترجمه خود از لهوف ۹ ترجمه دیگر را برشمرده است.<ref>عقیقی بخشایشی، ترجمه لهوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref> ولی ترجمه‌های لهوف محدود به این عدد نیست.
لهوف به‌دلیل جایگاهی که بین عموم شیعیان یافت، بارها به زبان فارسی ترجمه شده است.<ref>حسینی، معرفی و منقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> [[عبدالرحیم عقیقی بخشایشی|عقیقی بخشایشی]] در مقدمه ترجمه خود از لهوف، نُه ترجمه دیگر را برشمرده است.<ref>عقیقی بخشایشی، ترجمه لهوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref>


[[سید محمد بن محمدباقر مختاری|سید بهاء‌الدین مختاری]] عالم دوران صفوی را نخستین مترجم [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|مقتل لهوف]] به فارسی دانسته‌اند.<ref>تجلیل، بهاء‌الدین محمد مختاری، نخستین مترجم لهوف، ص۱.</ref> نام این ترجمه نخستین بار در کتاب «الشریعة الی استدراک الذریعة» نوشته سید محمد طباطبائی آمده است.<ref>تجلیل، بهاء‌الدین محمد مختاری، نخستین مترجم لهوف، ص۱۲.</ref> ترجمه سید بهاء‌الدین ترجمه صرف نیست و او روایات و اشعار دیگری از جمله [[دوازده‌بند محتشم|اشعار محتشم کاشانی]] را نیز به این ترجمه افزوده است.<ref>تجلیل، بهاء‌الدین محمد مختاری، نخستین مترجم لهوف، ص۱۳.</ref>
[[سید محمد بن محمدباقر مختاری|سید بهاء‌الدین مختاری]]، عالم دوران صفوی، نخستین مترجم [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|مقتل لهوف]] به فارسی دانسته‌ شده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱.</ref> نام این ترجمه نخستین بار در کتاب «الشریعة الی استدراک الذریعة» نوشته سید محمد طباطبائی آمده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱۲.</ref> سید بهاء‌الدین مختاری تنها ترجمه نکرده و علاوه بر آن روایات و اشعار دیگری از جمله [[دوازده‌بند محتشم|اشعار محتشم کاشانی]] را نیز به این ترجمه افزوده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱۳.</ref>


[[محمد ابراهیم نواب تهرانی|بدایع‌نگار]] لهوف را با نام [[فیض الدموع]] در سال ۱۲۸۶ش ترجمه کرده است و «لجة الألم فی حجة الأمم» از [[میرزا رضاقلی شقاقی]] تبریزی ترجمه دیگری است که در سال ۱۳۱۱ انجام شده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۱۸، ص۲۹۶.</ref> این ترجمه با نام «آوای درد برای حجت امت‌ها» در سال ۱۳۹۵ش دوباره منتشر شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3785236/ انتشار قدیمی‌ترین ترجمه فارسی از مقتل لهوف.خبرگزاری مهر. مرور خبر ۲۷ آذر ۱۴۰۰ش.]</ref> احمد بن سلامة نجفی،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۲۶، ص۲۰۱.</ref> سید محمد صحفی، [[سید احمد فهری]]، سید ابوالحسین میرابوطالبی،<ref>ابن طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۵.</ref> و [[محمد محمدی اشتهاردی]] نیز لهوف را به فارسی برگردانده‌اند. ترجمه‌ آن به زبان اردو  نیز اثر سید محمدحسین هندی (متوفای ۱۳۵۵ق) با نام دمع ذروف منتشر شده است.<ref>[https://archive.org/details/DamaaEZaroofDarTarjumaELahoof سایت آرشیو]</ref>
محمدابراهیم نواب تهرانی، مشهور به بدایع‌نگار، لهوف را با نام [[فیض الدموع]] در سال ۱۲۸۶ش ترجمه کرده و کتاب لجة الألم فی حجة الأمم‌از [[میرزا رضاقلی شقاقی|میرزا رضاقلی شقاقی تبریزی]] ترجمه دیگری است که در سال ۱۳۱۱ش انجام شده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۱۸، ص۲۹۶.</ref> این ترجمه با نام «آوای درد برای حجت امت‌ها» در سال ۱۳۹۵ش دوباره منتشر شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3785236 «انتشار قدیمی‌ترین ترجمه فارسی از مقتل لهوف»]، خبرگزاری مهر</ref> احمد بن سلامة نجفی،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۲۶، ص۲۰۱.</ref> سید محمد صحفی، [[سید احمد فهری]]، سید ابوالحسین میرابوطالبی،<ref>ابن‌طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۵.</ref> و [[محمد محمدی اشتهاردی]] نیز لهوف را به فارسی برگردانده‌اند. ترجمه‌ اردوی لهوف نیز از سوی سید محمدحسین هندی (متوفای ۱۳۵۵ق) با نام دمع ذروف منتشر شده است.<ref>[https://archive.org/details/DamaaEZaroofDarTarjumaELahoof «دمع ذروف ترجمہ لہوف»]، سایت آرشیو.</ref>


کتاب لهوف همچنین ترجمه‌ای منظوم به فارسی دارد که توسط ضیاء الدین مهدی بن داود متخلص به ذوقی و با نام «وجیزة المصائب» منتشر شده است.
کتاب لهوف همچنین ترجمه‌ای منظوم به فارسی دارد که توسط ضیاءالدین مهدی بن داود متخلص به ذوقی و با نام «وجیزة المصائب» منتشر شده است.


==آثار درباره لهوف==
==آثار درباره لهوف==
* نشست تخصصی بررسی کتاب لهوف در مرداد ماه ۱۳۹۳ش از سوی بنیاد دعبل برگزار شد. در این نشست محمدرضا سنگری و محمد اسفندیاری درباره لهوف سخنرانی کردند.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/370860/ نشست تخصصی بررسی کتاب لهوف]. سایت خبرآنلاین. مرور خبر ۱۳ آذر ۱۴۰۰.</ref>
[[پرونده:منبع شناسی لهوف.jpg|بندانگشتی|روی جلد کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف]]
[[پرونده:منبع شناسی لهوف.jpg|بندانگشتی|روی جلد کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف]]
* تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف نوشته مصطفی صادقی کاشانی است که از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است. این کتاب ۵۷ نسخه ملهوف را با هم مقایسه کرده و تلاش کرده است منبع اصلی کتاب را شناسایی کند.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش.</ref> نویسنده هم‌چنین متن کتاب لهوف را نقل کرده و در موارد متعددی مدعاهای نقل شده در کتاب را نقادی کرده است.<ref>به عنوان نمونه: صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، صفحه‌های ۷۹، ۸۳، ۹۳.</ref>
* تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف نوشته مصطفی صادقی کاشانی، از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است. این کتاب ضمن مقایسه ۵۷ نسخه ملهوف، تلاش کرده منبع اصلی کتاب را شناسایی کند.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش.</ref> نویسنده همچنین متن کتاب لهوف را نقل کرده و در موارد متعددی مدعاهای نقل شده در کتاب را نقادی کرده است.<ref>به‌عنوان نمونه: صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، صفحه‌های ۷۹، ۸۳، ۹۳.</ref>
* مقاله [http://tarikh.maaref.ac.ir/article-1-1095-fa.pdf «بررسی مستندات نظریه شهادت‌طلبی امام حسین(ع) در لهوف»] نوشته مصطفی صادقی کاشانی. که فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی منتشر شده است.<ref>صادقی کاشانی، بررسی مستندات نظریه شهادت‌طلبی امام حسین(ع) در لهوف، ص۲۵-۴۰.</ref>
* مقاله [http://tarikh.maaref.ac.ir/article-1-1095-fa.pdf «بررسی مستندات نظریه شهادت‌طلبی امام حسین(ع) در لهوف»] نوشته مصطفی صادقی کاشانی در فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی.<ref>صادقی کاشانی، بررسی مستندات نظریه شهادت‌طلبی امام حسین(ع) در لهوف، ص۲۵-۴۰.</ref>
* مقاله «[https://journal.pte.ac.ir/article-1-117-fa.html تأثیر آموزه‌های تصوف بر مقتل‌نگاری کربلا؛ مطالعۀ موردی اللُهوف علی َقتلَی الطُفوف]» نوشته عباس برومند اعلم، رقیه میرابوالقاسمی و عباس‌ حسن‌خانی.<ref>برومند و دیگران، تأثیر آموزه‌های تصوف بر مقتل‌نگاری کربلا، ص۳۷-۵۶.</ref>
* مقاله «[https://journal.pte.ac.ir/article-1-117-fa.html «تأثیر آموزه‌های تصوف بر مقتل‌نگاری کربلا: مطالعۀ موردی اللُهوف علی َقتلَی الطُفوف»]، نوشته عباس برومند اعلم، رقیه میرابوالقاسمی و عباس‌ حسن‌خانی.<ref>برومند و دیگران، «تأثیر آموزه‌های تصوف بر مقتل‌نگاری کربلا»، ص۳۷-۵۶.</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
۳۵۱

ویرایش