پرش به محتوا

احساء: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۱۱۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۰ آوریل ۲۰۲۱
درج الگوی درجه بندی
(درج الگوی درجه بندی)
خط ۳۰: خط ۳۰:
==تاریخ==
==تاریخ==
===پیش از اسلام===
===پیش از اسلام===
احساء دارای گذشته کهنی است که به دوره مس باز می‌گردد.<ref>جوادعلی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ۱/۱۷۵</ref> و به رغم فاصله جغرافیایی که میان قلمور دو دولت معین و سبا از یکسو و احساء از سوی دیگر وجود داشت، دانشمندان به آثاری در حنائه، جاوان، تاروت و قطیف دست یافتند که به زبان حمیری است.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ص۷۴-۷۵</ref>
احساء دارای گذشته کهنی است که به دوره مس باز می‌گردد.<ref>جوادعلی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ۱/۱۷۵</ref> و به رغم فاصله جغرافیایی که میان قلمرو دو دولت معین و سبا از یکسو و احساء از سوی دیگر وجود داشت، دانشمندان به آثاری در حنائه، جاوان، تاروت و قطیف دست یافتند که به زبان حمیری است.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ص۷۴-۷۵</ref>


دوره فینیقی‌ها از مهم‌ترین دوره‌های مهاجرت قبایل به سوی احساء بوده است. فینیقی‌ها (کنعانی ها) حدود ۲۵۰۰ق م و پس از اقامت در سواحل احساء و جزیره‌های [[بحرین]]، از آنجا کوچ کردند. مقبره‌هایی با قدمت ۵۰۰۰ سال از آن‌ها به جا مانده است.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ۳۷</ref>
دوره فینیقی‌ها از مهم‌ترین دوره‌های مهاجرت قبایل به سوی احساء بوده است. فینیقی‌ها (کنعانی ها) حدود ۲۵۰۰ق م و پس از اقامت در سواحل احساء و جزیره‌های [[بحرین]]، از آنجا کوچ کردند. مقبره‌هایی با قدمت ۵۰۰۰ سال از آن‌ها به جا مانده است.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ۳۷</ref>
خط ۳۶: خط ۳۶:


===پس از اسلام===
===پس از اسلام===
پس از آنکه پیام اسلام به اهالی [[بحرین]] رسید، [[پیامبر (ص)]] نامه‌ای خطاب به مردم هجر فرستاد و آنان را به [[اسلام]] دعوت کرد. <ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۹۰</ref> برخی چون عمرو بن عبدالقیس و منذر بن عائد عبدی که از مردم هجر بودند به اسلام گرویدند. همینان زمینه پذیرش اسلام را در بحرین فراهم ساختند.<ref>شخص، اعلام هجر من الماضین و المعاصرین، ۱/۶۸</ref> با رحلت پیامبر (ص) مردم هجر و بحرین از اسلام روی گردانیدند، اما جارود آنان را به اسلام بازگردانید.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ص۹۳</ref> در ۱۱ق حطم بن ضبیعه از بنی قیس بن ثعلبه، از غرور بن سوید بن منذر، برادر نعمان پادشاه [[حیره]]، خواست تا به یاری وی شتابد و به او وعده داد که پس از پیروزی، پادشاه بحرین خواهد شد. به دنیال آن، شهر جواثا به محاصره درآمد و مردم آنجا نامه‌ای خطاب به [[ابوبکر]] نوشتند و از وی یاری طلبیدند. ابوبکر نیز [[علاء بن حضرمی]] را به همراه سپاهی برای ستیز با مرتدان بحرین روانۀ آن نقطه کرد و با پیروزی علاء شهر جواثا آزاد شد. <ref>طبری، تاریخ، ۳/۳۰۴-۳۱۱</ref> از دیگر فتوحات علاء شهر دارین در نزدیکی هجر بود. هنگامی که [[مسلمانان]] هجر را فتح کردند، آزاد افروز کاردار خسرو در بحرین که اعراب او را مکعبر می‌نامیدند، به زاره (رماده فعلی) که از شهرهای ساحلی گریخت و زرتشتیان هجر و [[قطیف]] که از پرداخت جزیه به علاء سر باز زده بودند، به او پیوستند. گفته شده در نزاعی که میان سپاه مسلمانان و مکعبر در ۱۳ ق روی داد، شهر زاره توسط مسلمانان فتح و مکعبر کشته شد.<ref>انصاری، تحفة المستفید، ۱/۶۹</ref> در ۶۷ ق/۶۸۶م نجدة بن عامر خارجی به همراه گروهی به بحرین رفت، اما از سوی عبدالقیس مورد استقبال واقع نشد و میان آنان جنگ درگرفت. به دنبال آن نجدة ابن عامر، [[قطیف]] را مورد تهاجم قرار داد و بسیاری از بنی عبدالقیس را کشت، تا آنکه وارد قطیف شد.
پس از آنکه پیام اسلام به اهالی [[بحرین]] رسید، [[پیامبر (ص)]] نامه‌ای خطاب به مردم هجر فرستاد و آنان را به [[اسلام]] دعوت کرد. <ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۹۰</ref> برخی چون عمرو بن عبدالقیس و منذر بن عائد عبدی که از مردم هجر بودند به اسلام گرویدند. همینان زمینه پذیرش اسلام را در بحرین فراهم ساختند.<ref>شخص، اعلام هجر من الماضین و المعاصرین، ۱/۶۸</ref> با رحلت پیامبر (ص) مردم هجر و بحرین از اسلام روی گردانیدند، اما جارود آنان را به اسلام بازگردانید.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ص۹۳</ref> در ۱۱ق حطم بن ضبیعه از بنی قیس بن ثعلبه، از غرور بن سوید بن منذر، برادر نعمان پادشاه [[حیره]]، خواست تا به یاری وی شتابد و به او وعده داد که پس از پیروزی، پادشاه بحرین خواهد شد. به دنبال آن، شهر جواثا به محاصره درآمد و مردم آنجا نامه‌ای خطاب به [[ابوبکر]] نوشتند و از وی یاری طلبیدند. ابوبکر نیز [[علاء بن حضرمی]] را به همراه سپاهی برای ستیز با مرتدان بحرین روانۀ آن نقطه کرد و با پیروزی علاء شهر جواثا آزاد شد. <ref>طبری، تاریخ، ۳/۳۰۴-۳۱۱</ref> از دیگر فتوحات علاء شهر دارین در نزدیکی هجر بود. هنگامی که [[مسلمانان]] هجر را فتح کردند، آزاد افروز کاردار خسرو در بحرین که اعراب او را مکعبر می‌نامیدند، به زاره (رماده فعلی) که از شهرهای ساحلی گریخت و زرتشتیان هجر و [[قطیف]] که از پرداخت جزیه به علاء سر باز زده بودند، به او پیوستند. گفته شده در نزاعی که میان سپاه مسلمانان و مکعبر در ۱۳ ق روی داد، شهر زاره توسط مسلمانان فتح و مکعبر کشته شد.<ref>انصاری، تحفة المستفید، ۱/۶۹</ref> در ۶۷ ق/۶۸۶م نجدة بن عامر خارجی به همراه گروهی به بحرین رفت، اما از سوی عبدالقیس مورد استقبال واقع نشد و میان آنان جنگ درگرفت. به دنبال آن نجدة ابن عامر، [[قطیف]] را مورد تهاجم قرار داد و بسیاری از بنی عبدالقیس را کشت، تا آنکه وارد قطیف شد.
====حمله مصعب بن زبیر====
====حمله مصعب بن زبیر====
در [[سال ۶۹ قمری]] [[مصعب بن زبیر]] که بر [[بصره]] مستولی شده بود، به همراه سپاهی برای نبرد با نجدة بن عامر قطیف را مورد تهاجم قرار داد، اما به سختی شکست خورد و غنایم بسیاری بر جای گذاشت. پس از چندی اختلاف میان نجده و دیگر بزرگان [[خوارج]] به حدی رسید که گروه بسیاری از او جدا شدند. نجده در ۷۲ق در یکی از روستاهای هجر به قتل رسید.<ref>ابن اثیر، الکامل، ۴/۲۰۱-۲۰۶</ref>
در [[سال ۶۹ قمری]] [[مصعب بن زبیر]] که بر [[بصره]] مستولی شده بود، به همراه سپاهی برای نبرد با نجدة بن عامر قطیف را مورد تهاجم قرار داد، اما به سختی شکست خورد و غنایم بسیاری بر جای گذاشت. پس از چندی اختلاف میان نجده و دیگر بزرگان [[خوارج]] به حدی رسید که گروه بسیاری از او جدا شدند. نجده در ۷۲ق در یکی از روستاهای هجر به قتل رسید.<ref>ابن اثیر، الکامل، ۴/۲۰۱-۲۰۶</ref>
خط ۴۳: خط ۴۳:


====ظهور و سقوط قرمطیان====
====ظهور و سقوط قرمطیان====
بیشترین شهرت احساء در تاریخ مربوط به ظهور [[قرامطه|قرمطیان]] است که در واقع آنان پایه آنان پایه گذار این شهر به شمار می‌آیند.
بیشترین شهرت احساء در تاریخ مربوط به ظهور [[قرامطه|قرمطیان]] است که در واقع آنان پایه گذار این شهر به شمار می‌آیند.
در ۴۶۶ ق عبدالله بن علی عیونی بنیانگذار دولت عیونی، بر آن شد که احساء را از تصرف قرمطیان به در آورد. در پی آن نامه‌ای به القائم بامرالله خلیفه عباسی نوشت و از ضعفی که بر قرمطیان چیره شده بود، سخن گفت. به دنبال آن خلیفه سالار بک حبوان را به همراه ۷ هزار مرد کار آزمودۀ جنگی به احساء گسیل داشت. در ناحیۀ الرحلین سپاه سالار بک و قرمطیان به ستیز پرداختند، تا آنکه قرمطیان متواری شدند<ref>انصاری، تحفة المستفید، ۱/۹۸-۱۰۰</ref> پس از فوت عبدالله بن علی در ۵۰۰ ق فرزندش فضل بن عبدالله زمام امور را به دست گرفت و ۷ سال حکم راند، تا آنکه در جزیرۀ تاروت به قتل رسید. پس از وی ابوسنان محمد بن فضل تا ۵۲۵ ق و ابوالحسن احمد بن عبدالله تا ۵۳۲ ق بر احساء حکومت کردند، آنگاه سپاهیان با عزیز بن محمد فرزن محمد بن فضل پیمان بستند، اما مردم احساء با ابومنصور علی بن عبدالله عموی وی بیعت کردند. به دنبال آن جنگی میان عزیز و ابومنصور روی داد که با پیروزی عزیز و اشغال قطیف خاتمه یافت. سپس مردم با شکر بن علی پیمان بستند و پس از شکر، هجرس بن محمد بن عبدالله در مدتی کمتر از یک سال حکومت را در دست داشت. سرانجام در ۶۴۲ق دورۀ حاکمیت سلسلۀ عیونی رو به افول گذاشت.<ref>ابن مقرب، دیوان، ۲۶، ۵۷، ۸۴</ref> علت فروپاشی عیونی‌ها گسترش دامنه نفوذ اتابکی‌ها بر سواحل خلیج فارس، به ویژه در دوره حاکمیت ابوبکر بن سعد بن زنگی در سالهای ۶۲۹ تا ۶۳۲ ق بود.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ص۱۴۶</ref>
در ۴۶۶ ق عبدالله بن علی عیونی بنیانگذار دولت عیونی، بر آن شد که احساء را از تصرف قرمطیان به در آورد. در پی آن نامه‌ای به القائم بامرالله خلیفه عباسی نوشت و از ضعفی که بر قرمطیان چیره شده بود، سخن گفت. به دنبال آن خلیفه سالار بک حبوان را به همراه ۷ هزار مرد کار آزمودۀ جنگی به احساء گسیل داشت. در ناحیۀ الرحلین سپاه سالار بک و قرمطیان به ستیز پرداختند، تا آنکه قرمطیان متواری شدند<ref>انصاری، تحفة المستفید، ۱/۹۸-۱۰۰</ref> پس از فوت عبدالله بن علی در ۵۰۰ ق فرزندش فضل بن عبدالله زمام امور را به دست گرفت و ۷ سال حکم راند، تا آنکه در جزیرۀ تاروت به قتل رسید. پس از وی ابوسنان محمد بن فضل تا ۵۲۵ ق و ابوالحسن احمد بن عبدالله تا ۵۳۲ ق بر احساء حکومت کردند، آنگاه سپاهیان با عزیز بن محمد فرزن محمد بن فضل پیمان بستند، اما مردم احساء با ابومنصور علی بن عبدالله عموی وی بیعت کردند. به دنبال آن جنگی میان عزیز و ابومنصور روی داد که با پیروزی عزیز و اشغال قطیف خاتمه یافت. سپس مردم با شکر بن علی پیمان بستند و پس از شکر، هجرس بن محمد بن عبدالله در مدتی کمتر از یک سال حکومت را در دست داشت. سرانجام در ۶۴۲ق دورۀ حاکمیت سلسلۀ عیونی رو به افول گذاشت.<ref>ابن مقرب، دیوان، ۲۶، ۵۷، ۸۴</ref> علت فروپاشی عیونی‌ها گسترش دامنه نفوذ اتابکی‌ها بر سواحل خلیج فارس، به ویژه در دوره حاکمیت ابوبکر بن سعد بن زنگی در سالهای ۶۲۹ تا ۶۳۲ ق بود.<ref>غریب، منطقة الاحساء عبر اطوار التاریخ، ص۱۴۶</ref>
====نبرد با استعمار پرتغال====
====نبرد با استعمار پرتغال====
خط ۱۱۵: خط ۱۱۵:
{{جزیرة‌العرب}}
{{جزیرة‌العرب}}
{{عربستان}}
{{عربستان}}
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
| پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص
| رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->ندارد
| عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد
| ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد
| رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->از منبع خوب
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص
| جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد
| شناسه = <!--ناقص، کامل-->ناقص
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->ندارد
| جامعیت = <!--ندارد، دارد-->ندارد
| زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->دارد
| تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| توضیحات =
}}</onlyinclude>
[[ar:الأحساء]]
[[ar:الأحساء]]


۶٬۱۲۰

ویرایش