confirmed، templateeditor
۱۱٬۴۲۴
ویرایش
توقیعات امام مهدی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جز (ویکی سازی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{درباره ۲|توقیعات امام دوازدهم|آشنایی با مفهوم توقیع، مدخل |توقیع|}} | {{درباره ۲|توقیعات امام دوازدهم|آشنایی با مفهوم توقیع، مدخل |توقیع|}} | ||
'''توقیعات امام مهدی(عج)''' نامه‌ها و نوشته‌های [[امام دوازدهم شیعیان]] که در دوره [[غیبت صغرا]] در پاسخ به پرسش‌های شیعیان صادر شده است. در منابع حدیثی حدود ۱۰۰ [[توقیع]] از امام مهدی(عج) در موضوعات فقهی، اعتقادی و... نقل شده است. توقیعات به خط امام مهدی( | '''توقیعات امام مهدی(عج)''' نامه‌ها و نوشته‌های [[امام دوازدهم شیعیان]] که در دوره [[غیبت صغرا]] در پاسخ به پرسش‌های شیعیان صادر شده است. در منابع حدیثی حدود ۱۰۰ [[توقیع]] از امام مهدی(عج) در موضوعات فقهی، اعتقادی و... نقل شده است. توقیعات به خط امام مهدی(عج) یا املای او برای [[نواب اربعه|نُوّاب اربعه]] نوشته می‌شد. [[فقیه|فقیهان]] شیعه در مواردی، برای استنباط [[احکام شرعی]] به این توقیعات استناد کرده‌اند. | ||
در کتاب‌های [[کتاب الغیبه|الغیبه شیخ طوسی]] و [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین شیخ صدوق]] توقیعات در بخش جداگانه‌ای گردآوری شده است. همچنین کتاب‌هایی به صورت مستقل با موضوع توقیعات امام زمان نوشته شده است. | در کتاب‌های [[کتاب الغیبه|الغیبه شیخ طوسی]] و [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین شیخ صدوق]] توقیعات در بخش جداگانه‌ای گردآوری شده است. همچنین کتاب‌هایی به صورت مستقل با موضوع توقیعات امام زمان نوشته شده است. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان = توقیع [[امام مهدی(عج)]] در لعن [[شلمغانی]] به [[حسین بن روح نوبختی|حسین بن روح]]:|:«به مردم اعلام کن که ما از شلمغانی پرهیز می‌کنیم؛ چنان‌که پیش از او نیز از کسانی نظیر او همچون شریعی، نمیری، هلالی و بلالی پرهیز داشته‌ایم.»||| منبع = طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۹۰.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان = توقیع [[امام مهدی(عج)]] در [[لعن]] [[شلمغانی]] به [[حسین بن روح نوبختی|حسین بن روح]]:|:«به مردم اعلام کن که ما از شلمغانی پرهیز می‌کنیم؛ چنان‌که پیش از او نیز از کسانی نظیر او همچون شریعی، نمیری، هلالی و بلالی پرهیز داشته‌ایم.»||| منبع = طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۹۰.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
{{اصلی|توقیع}} | {{اصلی|توقیع}} | ||
به نامه‌ها و نوشته‌های امامان شیعه توقیع گفته می‌شود.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۵.</ref> در دوره [[غیبت صغری]]، نامه‌های شیعیان به امام مهدی(عج) و پاسخ‌های او توسط [[نواب اربعه|نُوّاب اربعه]] ردوبدل می‌شد.<ref>نگاه کنید طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶. </ref> | به نامه‌ها و نوشته‌های امامان شیعه توقیع گفته می‌شود.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۵.</ref> در دوره [[غیبت صغری]]، نامه‌های شیعیان به امام مهدی(عج) و پاسخ‌های او توسط [[نواب اربعه|نُوّاب اربعه]] ردوبدل می‌شد.<ref>نگاه کنید طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶. </ref> | ||
توقیعات امام مهدی(ع) گاه به خط خود او بوده است و گاه او املا کرده و نواب اربعه می‌نوشته‌اند. بنا بر گزارش های تاریخی، در توقیع‌های امام مهدی(عج)، در مواردی اثر مُهر امام زمان( | توقیعات امام مهدی(ع) گاه به خط خود او بوده است و گاه او املا کرده و نواب اربعه می‌نوشته‌اند. بنا بر گزارش های تاریخی، در توقیع‌های امام مهدی(عج)، در مواردی اثر مُهر امام زمان(عج) نیز در نوشته موجود بوده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۱۶۳.</ref> در مواردی هم او در ذیل نامه، بر نگارش آن به خط خود تصریح کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کشی، رجال‌الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۱۳، ۵۵۱.</ref> از [[عبدالله بن جعفر حمیری]] نقل شده است: | ||
::هنگامی که ابوعمرو (اولین نائب امام مهدی) درگذشت، نامه‌هایی در جانشینی ابوجعفر (دومین نائب امام مهدی) به ما رسید که با همان خطی بود که قبلاً با آن مکاتبه می‌کردیم.<ref>طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۶۲.</ref> | ::هنگامی که ابوعمرو (اولین نائب امام مهدی) درگذشت، نامه‌هایی در جانشینی ابوجعفر (دومین نائب امام مهدی) به ما رسید که با همان خطی بود که قبلاً با آن مکاتبه می‌کردیم.<ref>طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۶۲.</ref> | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
===کاربردهای دیگر=== | ===کاربردهای دیگر=== | ||
واژه توقیع درباره احادیث غیرمکتوب امام دوازدهم نیز به‌کار رفته است؛<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> چنان‌که [[شیخ صدوق]] برخی از سخنان امام مهدی( | واژه توقیع درباره احادیث غیرمکتوب امام دوازدهم نیز به‌کار رفته است؛<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> چنان‌که [[شیخ صدوق]] برخی از سخنان امام مهدی(عج) را در بخش توقیع‌ها آورده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۵.</ref> | ||
همچنین برخی از سخنان [[نواب اربعه]] همچون اَخبار [[عالم غیب|غیبی]] آنان و اظهارنظر درباره مسائل دینی در محدوده توقیع‌ها ذکر شده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۲-۵۰۴؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴، ۲۹۸، ۳۰۷،۳۰۸،۳۲۱.</ref> گفته‌اند دلیل این کار احتمالاً این سخن از [[حسین بن روح نوبختی]] درباره خویش است<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> که «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است.»<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref> | همچنین برخی از سخنان [[نواب اربعه]] همچون اَخبار [[عالم غیب|غیبی]] آنان و اظهارنظر درباره مسائل دینی در محدوده توقیع‌ها ذکر شده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۲-۵۰۴؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴، ۲۹۸، ۳۰۷،۳۰۸،۳۲۱.</ref> گفته‌اند دلیل این کار احتمالاً این سخن از [[حسین بن روح نوبختی]] درباره خویش است<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> که «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است.»<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref> | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
همچنین در کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاحتجاج]] (نوشته شده در قرن ششم قمری) دو توقیع از امام مهدی خطاب به [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق) نقل شده است که مربوط به دوره [[غیبت کبری]] است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۷-۵۰۰.</ref> [[آیت‌الله خویی]] در اعتبار این توقیع‌ها تردید کرده است. به گفته وی، واسطه این توقیع به شیخ مفید و نیز واسطه شیخ مفید به [[احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی|طبرسی]] شناخته نیست.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۲۲۰.</ref> | همچنین در کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاحتجاج]] (نوشته شده در قرن ششم قمری) دو توقیع از امام مهدی خطاب به [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق) نقل شده است که مربوط به دوره [[غیبت کبری]] است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۷-۵۰۰.</ref> [[آیت‌الله خویی]] در اعتبار این توقیع‌ها تردید کرده است. به گفته وی، واسطه این توقیع به شیخ مفید و نیز واسطه شیخ مفید به [[احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی|طبرسی]] شناخته نیست.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۲۲۰.</ref> | ||
نکته دیگر این است که در نوشته‌های شیخ مفید و کتاب الغیبه شیخ طوسی (شاگرد شیخ مفید) که درباره [[غیبت]] نوشته شده به آن‌ها اشاره نشده است. همچنین در کتاب الاحتجاج که بیش از یک قرن پس از درگذشت شیخ مفید نوشته شده به سند این دو توقیع اشاره نشده است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۴۴۵.</ref> البته با استناد به جمله پایانی توقیع (آن را از همه پنهان بدار)،<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۹.</ref> احتمال داده‌اند که شیخ مفید آن را مخفی نگه داشته و از این رو به دست شیخ طوسی نرسیده است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۴۴۵.</ref> | نکته دیگر این است که در نوشته‌های شیخ مفید و [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|کتاب الغیبه]] [[شیخ طوسی]] (شاگرد [[شیخ مفید]]) که درباره [[غیبت]] نوشته شده به آن‌ها اشاره نشده است. همچنین در کتاب [[الاحتجاج]] که بیش از یک قرن پس از درگذشت شیخ مفید نوشته شده به سند این دو توقیع اشاره نشده است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۴۴۵.</ref> البته با استناد به جمله پایانی توقیع (آن را از همه پنهان بدار)،<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۹.</ref> احتمال داده‌اند که شیخ مفید آن را مخفی نگه داشته و از این رو به دست شیخ طوسی نرسیده است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۴۴۵.</ref> | ||
==موضوع توقیع‌ها== | ==موضوع توقیع‌ها== | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*امام | *[[امام خمینی]]، سید روح‌الله، کتاب‌البیع، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۶۳ش. | ||
*امام خمینی، سید روح‌الله، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۳ش. | *امام خمینی، سید روح‌الله، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۳ش. | ||
*خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال | *خویی، سیدابوالقاسم، [[معجم رجال الحدیث]]، قم، مرکز نشر الثاقة الاسلامیة فی العالم، ۱۳۷۲. | ||
*شبیری، محمدجواد، [https://rch.ac.ir/article/Details/10629? «توقیع»]، دانشنامه جهان اسلام(ج۸)، تهران، ۱۳۸۳ش. | *شبیری، محمدجواد، [https://rch.ac.ir/article/Details/10629? «توقیع»]، دانشنامه جهان اسلام(ج۸)، تهران، ۱۳۸۳ش. | ||
*شیخ | *[[شیخ صدوق]]، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق. | ||
*طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، تصحیح محمدباقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق. | *طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، تصحیح محمدباقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق. | ||
*طوسی، محمد بن حسن، کتاب | *طوسی، محمد بن حسن، [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|کتاب الغیبه]]، قم، تصحیح عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم، دار المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق. | ||
*عاملی، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح القواعد العلامه، تصحیح محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق. | *عاملی، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح القواعد العلامه، تصحیح محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق. | ||
*کشی، محمد بن عمر، رجال‌الکشی (اختیار معرفة الرجال)، تصحیح محمد بن حسن طوسی، تصحیح حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق. | *کشی، محمد بن عمر، رجال‌الکشی (اختیار معرفة الرجال)، تصحیح محمد بن حسن طوسی، تصحیح حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق. | ||
*محمدی | *[[محمدی ری‌شهری]]، محمد، [[دانشنامه امام مهدی(عج)]]، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۳ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||