آیات نشوز: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیات نشوز'''، بخشی از آیۀ ۳۴ و آیۀ ١٢٨ [[سوره نساء]] است که به [[نشوز]] و احکام آن می‌پردازد. نشوز در [[آیه]] نخست دربارۀ زن و در آیه دوم درباره شوهر به‌کار رفته است. نشوز به‌معنای سرپیچی از انجام وظایف شرعی، نسبت به همسر است.

فقیهان، با استناد به آیه ۳۴ سوره نساء معتقدند در صورت ناشزه بودن زن، شوهر ابتدا باید او را نصیحت کند و اگر سودمند واقع نشد، در بستر به او پشت کند و یا بسترش را از او جدا کند و اگر همچنان فایده‌ای نداشت او را [[تنبیه بدنی زنان|تنبیه بدنی]] کند. البته درباره واژه «وَاضْرِ‌بُوهُنَّ» در آیه ۳۴ سوره نساء اختلاف‌نظر است. طبق دیدگاه مشهور، «ضرب» در این آیه حکمی دائمی و به معنای کتک زدن است. برخی دیگر بر این باورند که ضرب حکمی موقت بوده که [[نسخ]] شده یا به معنای دیگری است.

بنا به آیه ۱۲۸ سوره نساء در صورت نشوز از طرف مرد، زن می‌تواند برای ایجاد صلح و علاقه از جانب شوهرش، از بعضی حقوق خود صرف‌نظر كند.

از محتوای آیات ۳۴ و ۱۲۸ سوره نساء، در بیان احکام [[نشوز]] استفاده شده است:<ref>محقق اردبیلی، زبدة‌البیان، المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية، ص۵۳۶.</ref>

 

* آیۀ نخست:

|عنوان={{عربی|اندازه=۱۰۰%|...وَاللَّـاتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُ‌وهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَاضْرِ‌بُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَیهِنَّ سَبِیلًا إِنَّ اللَّـهَ كَانَ عَلِیا كَبِیرً‌ا}}

|...و زنانی را كه از نافرمانی آنان بیم دارید [نخست‌] پندشان دهید و [بعد] در خوابگاه‌ها از ایشان دوری كنید و [اگر تأثیر نكرد] آنان را بزنید؛ پس اگر شما را اطاعت كردند [دیگر] بر آنها هیچ راهی [برای سرزنش‌] مجویید، كه خدا والای بزرگ است. نساء-۳۴}}

* آیۀ دوم:

|عنوان={{عربی|اندازه=۱۰۰%|وَ إِنِ امْرَ‌أَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَ‌اضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَیهِمَا أَن یصْلِحَا بَینَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَیرٌ وَأُحْضِرَ‌تِ الْأَنفُسُ الشُّحَّ وَ إِن تُحْسِنُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّـهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرً‌ا}}

|و اگر زنی از شوهر خویش بیم ناسازگاری یا رویگردانی داشته باشد، بر آن دو گناهی نیست كه از راه صلح با یكدیگر، به آشتی گرایند؛ كه سازش بهتر است. و[لی‌] بخل [و بی‌گذشت بودن‌]، در نفوس، حضور [و غلبه‌] دارد؛ و اگر نیكی كنید و پرهیزگاری پیشه نمایید، قطعاً خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است. نساء-۱۲۸}}

مفسران برای هر یک از آیات ۳۴ سوره نساء و ۱۲۸ شأن نزولی بیان کرده‌اند که به شرح زیر است:

برخی [[مفسران]] در شأن نزول [[آیه الرجال قوامون علی النساء|آیه ۳۴ سوره نساء]]  گفته‌اند: این آیه درباره سعد بن ربیع بن عمر و همسرش حبیبه دختر زید بن ابی‌زهیر نازل شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۶۸.</ref> حبیبه نسبت به سعد نافرمانی كرده و سعد او را کتک زده بود. به همین دلیل به همرا پدرش نزد [[پیامبر (ص)]] رفته و از کار سعد شکایت کرد. پیامبر دستور به قصاص داده بود اما حبیبه بعد از دستور پیامبر از قصاص شوهر خود چشم پوشید. سپس پیامبر گفت: الان [[جبرئیل]] نازل شد و این آیه را نازل كرده و گفته است: «ما چیزی اراده كردیم و خداوند چیز دیگری اراده كرد و آنچه خداوند اراده كرده است، بهتر است و قصاص را رفع كرد.»<ref>شیخ طوسی، التبیان، دار إحياء التراث العربی، ج۳، ص۱۸۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۶۸.</ref>

بر پایه روایتی که در کتاب [[تفسیر قمی]] در شأن نزول این آیه نقل شده است: «رافع بن خدیج» دو همسر داشت که یکی از آنها  مسن و دیگری جوان بود. بر اثر اختلافاتی همسر مسن خود را [[طلاق]] داد و هنوز [[عدّه]] او تمام نشده بود كه به او گفت: اگر مایل باشی با تو آشتی می‌کنم؛ مشروط به این که اگر همسر دیگرم را بر تو مقدم داشتم صبر كنی و اگر مایل باشی صبر می‌كنم، عدّه تمام شود و از هم جدا شویم. زن پیشنهاد اول را قبول كرد و با هم آشتی كردند، سپس این آیه نازل شد.<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۵۴.</ref>

به گفته [[آیت الله مکارم شیرازی]] آیه ۱۲۸ سوره نساء مربوط به نشوز مردان است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۲۰۰.</ref> برخی مفسران با استناد به این گفته‌اند اگر زنی علائم نشوز را در شوهرش دید، می‌تواند برای ایجاد صلح علاقه از جانب شوهرش، از بعضی از حقوق خود صرف‌نظر كند تا به این وسیله از [[طلاق]] جلوگیری شود.<ref>طیب اصفهانی، اطیب‌البیان، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۲۲۵.</ref> نشوز به معنای سرپیچی کردن هر یک از زن و مرد از انجام وظایفی که دین اسلام نسبت به دیگری بر عهده او گذاشته است.<ref>طیب اصفهانی، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۲۲۵.</ref>  

بنا به گفته [[آیت الله مکارم شیرازی]] از آیه ۱۲۸ سوره نساء استفاده می‌شود كه احكامی مانند حق قَسم، جنبه حق دارد، نه حكم. از این‌رو زن می‌تواند از این حق صرف‌نظر كند. همچنین عِوض صلح، لازم نیست مال باشد، بلكه «اسقاط حقی»  هم می‌تواند عوض صلح واقع شود.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۲۰۰.</ref>

*امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، نجف اشرف، مطبعة الآداب، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.

*حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التّراث، ۱۴۰۹ق.

*شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.

*طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.