ترتیل: تفاوت میان نسخه‌ها

#نخست به معنای پیوسته و به تدریج نازل کردن آیات و [[سوره]] های قرآن کریم از سوی خداوند، در طول دوران [[رسالت]] [[پیامبر اکرم]] است و [[آیه]] شریفه ۳۲ [[سوره فرقان]] <font color=green> «وَ قالَ الَّذينَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتيلاً»</font><ref>فرقان(25) ۳۲</ref> و جمله <font color=green>«رَتَّلْناه ترتيلاً»</font> اشاره به این دارد که آیات قرآن گرچه تدریجا و در مدت ۲۳ سال نازل شده است، اما این [[نزول تدریجی]] بر اساس نظم و حساب و برنامه‌ای بوده است، به گونه‌ای که در افکار رسوخ کرده و دل‌ها را مجذوب خود سازد. [[حدیث|روایت]] [[پیامبر اکرم]](ص) نیز به این معنا اشاره دارد: «تمامی قرآن، آیه آیه و حرف‌ حرف (شمرده و کلمه‌ کلمه) بر من نـازل شده اسـت».<ref> حلبـی، ج ۱، ص ۲۶۰</ref>

 

 

#دیگر به معنای شیوه تلاوت قرآن کریم است خداوند در [[سوره مزمل|سوره مزّمّل]]، دستورِ به ترتیل خواندن قرآن را بر پیامبر اسلام (ص) صادر می‌نماید و آن حضرت را از شتابان خواندن قرآن نهی می‌کند: "و رَتّلِ القرآنَ ترتیلاً؛<ref>مزمل(73) 4</ref>و قرآن را به تأنی و آرامی بخوان.<ref>ابن جزری، ج ۱، ص ۲۰۸</ref> در اینجا ترتیل در مقام [[تشریع]] به معنای شیوهٔ خداپسندانه تلاوت [[قرآن]] است که همان شیوهٔ خواندن [[کلام خدا]] بر [[پیامبر اکرم]](ص) به هنگام نزول قرآن بوده است؛ چنان‌که پیامبر اکرم فرموده‌اند: «شیوۀ محبوب قرائت قرآن نزد [[خداوند]] متعال همان شیوه‌ای است که قرآن بدان نازل شده است» و این همان شیوه‌ای است که خود [[رسول خدا]] قرآن را تلاوت می‌کردند که شنوندگان می‌توانستند حروف کلمات آن را بشمارند. <ref>ابن جزری، النشر، همانجا، </ref>.

افزون بر اینکه ترتیل در قرآن کریم و روایات زیادی به کار رفته در سیره [[معصومین]] ع نیز مورد توجه و تبیین قرار گرفته است بنابراین ترتیل دارای تببین قولی و عملی می باشد.

 

[[امام صادق]](ع )به هنگام تلاوت قرآن در پاسخ خطابهای «'''یا اَیُّها الناس'''» و «'''یا اَیُّها الَّذینَ آمَنوا'''» بگویید: «'''لَبَّیکَ رَبَّنا'''» <ref>طوسی، تهذیب، ج 2، ص 124؛ نک‌ ‌: زرکشی، ج1، ص 450: «لبَّیکَ رَبّی و سَعدَیک»)</ref>

و هرگاه به آیه‌ای از آیات [[بهشت]] می‌رسید، آن را از خداوند متعال درخواست کنید و هرگاه به آیه عذاب می‌رسید، از آن به خداوند منّان پناه ببرید.<ref> کلینی، ج 2، ص 617-618؛ طوسی، تهذیب، ج 2، ص 124، طبرسی، همانجاها؛ زرکشی، ج1، ص 450؛ مجلسی، همان، ج 67، 342-343، ج 74، 78</ref>

شماری از [[تابعین ]]، ترتیل را به معنای تلاوت کردنِ [[آیه]] ای از قرآن و تکرار و زمزمه کردن آن با چشم گریان و اشک‌ ریزان پنداشته و آن را به [[سنت]] [[رسول خدا]] (ص) منتسب می دانسته‌اند.<ref> سیوطی، الدر، ج6 ، ص 277</ref> برخی از [[حدیث |احادیث]] [[امامان شیعه |ائمه اهل بیت ]] (ع) نیز به چنین معنایی دلالت دارد.<ref>( مجلسی، همان،ج 7 ، ص 268، 342/67-343، 75/24، 92/191؛ </ref>.

#یکی از ویژگی های ترتیل این است که همواره در آن تدبر و دقت در معانی مهم بوده است<ref> نک‌ : ابن کثیر، ج 7، ص 142؛ قرطبی، ج19، ص 37؛ زرکشی، ج 1، ص 449-450؛ ابن جزری، التمهید ، ج 1، ص208 -209؛ سیوطی، الدر، ج 1، ص 299-300</ref>، و حتی گاهی در تعریف آن قید شده است.<ref>ابوالفتوح،ج11، ص 298</ref>

#تحسین صوت: یعنی قرآن را با صدای نیکو، گوش‌نواز قرائت کردن، نیز در کنار تدبر در عبارات و مضامین قرآن، از شاخصهای عمده ترتیل شناخته شده است.<ref>طبرسی، همانجا؛ مجلسی، همان، ج 92، ص 191</ref>

در برخی از روایات و آثار، به جای «تحسین» کلمه هم‌وزن و هم‌آوای آن تحزین عنوان شده است و عالمان و عارفان امت تحزین را پایین آوردن صدا و غم‌انگیز تلاوت کردن قرآن، معنا کرده‌اند<ref>میبدی، ج 10، ص 266؛ طبرسی، همانجا؛ جرجانی، ص 55</ref> و ترتیل در تلاوت قرآن را ناظر بر ساعات دل شب و حالات و مقامات تهجُّد و شب زند‌ه‌داری دانسته‌اند و در دیگر اوقات، به سرعت قرائت کردن قرآن را، برای درک ثواب بیشتر، همانند ترتیل و تحقیق نیکو قلمداد کرده‌اند.<ref>طوسی، التبیان، تهذیب، همانجا؛ابن جزری، النشر،ج 1 ، ص 209</ref>

در گذشته، ترتیل نه یک شیوه بلکه یک اصل در تلاوت [[قرآن کریم]] بوده است، به این معنا که همانند [[تجوید]] در قرائت [[قرآن]] به هر شیوه‌ای که خوانده شود، می‌بایست رعایت شود<ref>ابن جزری، النشر،ج 1 ،250، التمهید، ص 62-64</ref>ابن جزری شیوه‌های قرائت [[کلام‌الله ]] را به سه شیوه تحقیق و حَدْر و تَدویر منحصر می کند که در هر سه بایستی ترتیل رعایت شود:

 

یکی از شیوه های قرائت قرآن که از دیرباز شیوۀ معمول در مقام آموزش و اِقراء بوده است و قاریان مقید بوده‌اند، قرآن را به این شیوه با سلسله سند متصل به [[پیامبر اکرم]](ص) ازاستادان قرائت فراگیرند و نزد ایشان قرائت کنند و نهایت ترتیل در آن رعایت می‌شود.<ref>ابن جزری، النشر، ج1 ، ص 205-206</ref>

 

شیوه ای برای تلاوت [[قرآن کریم]] که عبارت است از قرائت سریع و شتاب‌زدۀ [[قرآن کریم]]، با بهره‌گیری از انواع شیوه‌های ادا که از سوی [[قاری|قاریان]] بزرگ مُجاز شناخته شده است و با رعایت شاخصهای عمدۀ ترتیل.<ref>ابن جزری، النشر، ج1، ص 207</ref>

شیوه‌ای معتدل برای قرائت قرآن که میانۀ دو شیوۀ تحقیق و حدر است.<ref>ابن جزری، النشر، ج1، ص 207</ref>

 

در سده‌های اخیر، «ترتیل» برای شیوه‌ای از قـرائت سـریع و یکنـواخت و آهنگیـن قرآن کریم عنوان قرار گرفته است، و امروزه در سراسر جهان [[اسلام]]، غالباً در عرصه‌های تعلیم و تحفیظ [[قرآن کریم]] از آن استفاده می شود.<ref> دانشنامه بزرگ اسلامی، ج، 15، ص 5865</ref>