ترتیل: تفاوت میان نسخه‌ها

واژه «ترتیل» از «رَتَل»، به معنى «منظم بودن و مرتب بودن» گرفته شده است، برای همین کسى که دندان هایش خوب و منظم و مرتب باشد، عرب به او «رتل الاسنان» مى گوید، و بدین جهت ترتیل به معنى پى در پى آوردن سخنان یا آیات از روى نظم و حساب، گفته شدi و بر اثر کاربرد آن در [[قرآن]] مفاهیم دیگری از قبیل نیکو کردن کلام، آرام و شمرده خواندن، بدان افزوده شده است <ref> [[زید بن علی]]، 352؛ [[طبری]]، 80/29؛ [[طوسی]]، التبیان، 162/10؛ [[راغب]] 341؛ میبدی 261/10؛ [[ابوالفتوح]]، 11/ 298؛ [[ابن منظور]]، ذیل رتل</ref>

#نخست به معنای  پیوسته و به تدریج نازل کردن آیات و [[سوره]] های قرآن کریم از سوی خداوند، در طول دوران [[رسالت]] [[پیامبر اکرم]  می باشد و آیه شریفه 32 [[سوره فرقان]]''«وَ قالَ الَّذينَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتيلاً»'' .<ref>فرقان 32/25</ref> و جمله "رَتَّلْناه ترتيلاً" اشاره به اين دارد كه آيات قرآن گرچه تدريجا و در مدت 23 سال نازل شده است، اما اين [[نزول تدريجي]] بر اساس نظم و حساب و برنامه‏اي بوده است، به گونه‏اي كه در افكار رسوخ كرده و دلها را مجذوب خود سازد.و [[حدیث|روایت]] [[پیامبر اکرم]](ص) به این معنا اشااره دارد: «تمامی قرآن، آیه‌آیه و حرف‌ حرف (شمرده و کلمه‌ کلمه) بر من نـازل شده اسـت». <ref> [[حلبـی]]، 260/1</ref>

# دیگر به معنای شیوه تلاوت قرآن کریم است که onh,kn در [[سوره مزّمّل]]، دستورِ به ترتيل خواندن قرآن را بر پيامبر اسلام (ص) صادر مي‏ نمايد و آن حضرت را از شتابان خواندن قرآن نهی می کند: "و رَتّلِ القرآنَ ترتيلاً؛4/25و قرآن را به تأني و آرامي بخوان<ref>ابن ‏جزري، 208/1</ref>). در اینجا ترتیل در مقام [[تشریع]] به معنای شیوۀ خداپسندانه تلاوت [[قرآن]] است که همان شیوۀ خواندن [[کلام‌ خدا]] بر [[پیامبر اکرم]](ص) به هنگام نزول قرآن بوده است؛ چنان‌که پیامبر اکرم  فرموده‌اند: «شیوۀ محبوب قرائت قرآن نزد [[خداوند]] متعال همان شیوه‌ای است که قرآن بدان نازل شده است» و این همان شیوه ای است که خود [[رسول خدا]] قرآن را تلاوت می کردند که شنوندگان می توانستند حروف  کلمات آن را بشمارند. <ref>[[ابن جزری]]، النشر، همانجا، </ref>.

[[پیامبر اکرم]] (ص)«ترتیل آن است که به هنگام قرائت قرآن حروف و کلمات آن را به شیوایی ادا و به خوبی بیان کنند و واضح گردانند» <ref> [[سیوطی]]، الدرر، 277/6. </ref>

[[امام صادق]](ع )به هنگام تلاوت قرآن در پاسخ خطابهای «یا اَیُّها الناس» و «یا اَیُّها الَّذینَ آمَنوا» بگویید: «لَبَّیکَ رَبَّنا» <ref>طوسی، تهذیب...، 124/2؛ نیز نک‌ ‌: [[زرکشی]]، 1/450: «لبَّیکَ رَبّی و سَعدَیک»)</ref>

و هرگاه به آیه‌ای از آیات [[بهشت]] می‌رسید، آن را از خداوند متعال درخواست کنید و هرگاه به آیه عذاب می‌رسید، از آن به خداوند منّان پناه ببرید <ref> [[کلینی]]، 617/2، 618؛ طوسی، طبرسی، همانجاها؛ نک‌ : [[زرکشی]]، همانجا؛ [[مجلسی]]، همان، 342/67-343، 78/74).</ref>

شماری از [[تابعین ]]، ترتیل را به معنای تلاوت کردنِ [[آیه]] ای از قرآن و تکرار و زمزمه کردن آن با چشم گریان و اشک‌ ریزان پنداشته و آن را به [[سنت]] [[رسول خدا]] (ص) منتسب می دانسته‌اند. <ref> نک‌ ‌: [[سیوطی]]، الدر، 277/6). </ref> برخی از [[حدیث |احادیث]] [[امامان شیعه |ائمه اهل بیت ]] (ع) نیز به چنین معنایی دلالت دارد. <ref>(نک‌ : [[مجلسی]]، همان، 7/ 268، 342/67-343، 75/24، 92/191؛ </ref>.

#یکی از ویژگی های ترتیل این است که همواره در آن تدبر و دقت در معانی مهم بوده است <ref> نک‌ ‌: [[ابن کثیر]]، 142/7؛ [[قرطبی]]، 37/19؛ زرکشی، 1/ 449-450؛ ابن جزری، التمهید ، 208/1-209؛ سیوطی، همان، 1/ 299-300) </ref> و حتی گاهی در تعریف آن قید شده است <ref>(نک‌ ‌: ابوالفتوح، 298/11). </ref>

#تحسین صوت: یعنی قرآن را با صدای نیکو، گوش‌نواز قرائت کردن، نیز در کنار تدبر در عبارات و مضامین قرآن، از شاخصهای عمده ترتیل شناخته شده است <ref>(نک‌ ‌: [[طبرسی]]، همانجا؛ مجلسی، همان، 191/92).</ref>

در برخی از روایات و آثار، به جای «تحسین» کلمه هم‌وزن و هم‌آوای آن تحزین عنوان شده است و عالمان و عارفان امت تحزین را پایین آوردن صدا و غم‌انگیز تلاوت کردن قرآن، معنا کرده‌اند <ref>(نک‌ ‌: میبدی، 266/10؛ نیز طبرسی، همانجا؛ [[جرجانی]]، 55).</ref و ترتیل در تلاوت قرآن را ناظر بر ساعات دل شب و حالات و مقامات تهجُّد و شب زند‌ه‌داری دانسته‌اند و در دیگر اوقات، به سرعت قرائت کردن قرآن را، برای درک ثواب بیشتر، همانند ترتیل و تحقیق نیکو قلمداد کرده‌اند <ref>(نک‌ ‌: طوسی، التبیان، تهذیب، همانجاها؛ نیز نک‌ : ابن جزری، النشر، 1/ 209</ref>

در گذشته، ترتیل نه یک شیوه بلکه یک اصل در تلاوت [[قرآن کریم]] بوده است، به این معنا که همانند [[تجوید]] در قرائت [[قرآن]] به هر شیوه‌ای که خوانده شود، می‌بایست رعایت شود. <ref>(نک‌ : ابن جزری، همان، 205/1، قس: التمهید، 62-64).</ref>ابن جزری شیوه‌های قرائت [[کلام‌الله ]] را به سه شیوه تحقیق و حَدْر و تَدویر منحصر می کند که در هر سه بایستی ترتیل رعایت شود: