تسامح در ادله سنن: تفاوت میان نسخه‌ها

تسامح در ادله سنن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۰۶

۱۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۶ مهٔ ۲۰۲۰

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Rezapour

Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor

۶٬۸۴۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''تَسامُح در ادلّهٔ سنن''' قاعده‌ای فقهی و اصولی به معنای آسان‌گیری نسبت به مستندات [[مستحبات|احکام مستحب]] است. [[فقه|فقها]] بر اساس این قاعده، در ادله و مستندات احکام [[مستحب]] سخت‎گیری نمی‎کنند و شرایط احراز [[حجیت]] [[خبر واحد]] را ضروری نمی‎دانند. قاعده تسامح ادله سنن، انجام دادن عملی است که احتمال مطلوبیت آن وجود دارد و حتی به امید دریافت [[ثواب]] می‌توان آن را انجام داد.
+'''تَسامُح در ادلّهٔ سنن''' قاعده‌ای فقهی و اصولی به معنای آسان‌گیری نسبت به مستندات [[مستحبات|احکام مستحب]] است. [[فقه|فقها]] بر اساس این قاعده، در ادله و مستندات احکام [[مستحب]] سخت‎گیری نمی‌کنند و شرایط احراز [[حجیت]] [[خبر واحد]] را ضروری نمی‌دانند. قاعده تسامح ادله سنن، انجام دادن عملی است که احتمال مطلوبیت آن وجود دارد و حتی به امید دریافت [[ثواب]] می‌توان آن را انجام داد.
-دلیل این قاعده، برخی [[حدیث|روایات]] است که به اخبار «مَن بَلَغ» مشهورند. در گستره این قاعده و شمول آن نسبت به [[مکروهات]] و قصص اختلافاتی وجود دارد. برخی نیز با این قاعده به مخالفت برخاسته‌اند و آن را موجب تحریف [[دین اسلام|دین]] می‎دانند.
+دلیل این قاعده، برخی [[حدیث|روایات]] است که به اخبار «مَن بَلَغ» مشهورند. در گستره این قاعده و شمول آن نسبت به [[مکروهات]] و داستان‌ها، اختلافاتی وجود دارد. برخی نیز با این قاعده به مخالفت برخاسته‌اند و آن را موجب تحریف [[دین اسلام|دین]] می‌دانند.
-==معنای لغوی==
+==مفهوم‌شناسی==
 منظور از تسامح، آسان‌گیری در پذیرش [[روایت]] و مراد از [[سنن]] احکام مستحبی است که گاه آن را به [[مکروه|مکروهات]] و نیز به آداب و دستورات اخلاقی تعمیم می‌دهند.
-==موضوع ==
 ادلهٔ سنن، معمولاً راجع به [[خبر واحد|اخبار آحاد]] است و قاعدهٔ تسامح، وابسته این است که اصل حجیت خبر واحد پذیرفته باشد.<ref>برای اقوال اصولیان در این باره، نک: آخوند خراسانی، ص ۲۹۶ به بعد؛ زحیلی، ج۱، ص۴۵۵</ref> خبر فاقدِ شرایط حجیت، [[خبر ضعیف]] نامیده می‌شود و نمی‌تواند [[حکم شرعی]] را اثبات کند، اگر محتوای آن، وعده پاداشی در قبال انجام یک عمل باشد، این محتوا پذیرفته می‌شود.
 برپایهٔ این قاعده، در استنباط حکم [[استحباب]]، آن‌چنان که در [[وجوب]] و [[حرمت]] معمول است، لازم نیست شرایط حجیت خبر واحد وجود داشته باشد.
-==قدمت ==
+== جایگاه ==
-علمای متقدم امامیه از قاعدهٔ تسامح یاد نکرده‌اند، هرچند برخی علمای متاخر، استناد قدما به روایات ضعیف در اثبات [[دعا|ادعیه]]، [[زیارت|زیارات]] و نمازهای مستحب را قرینه‌ای بر پذیرش این قاعده نزد قدما دانسته‌اند،<ref>اصفهانی، ص ۳ص۴۶۴</ref> اما از گفتهٔ [[شیخ صدوق|ابن بابویه]] برمی‌آید که حتی این عالم [[اخباری|حدیث گرا]]، حدیث ضعیف را برای اثبات استحباب، معتبر نمی‌شناخته است.<ref>نک:ج ۲ص۹۰-۹۱؛ نیز آشتیانی، ج ۳ص۶۵-۶۶</ref>
+علمای متقدم امامیه از قاعدهٔ تسامح یاد نکرده‌اند، هرچند برخی علمای متاخر، استناد قدما به روایات ضعیف در اثبات [[دعا|ادعیه]]، [[زیارت|زیارات]] و نمازهای مستحب را قرینه‌ای بر پذیرش این قاعده نزد قدما دانسته‌اند،<ref>اصفهانی، ص ۳ص۴۶۴</ref> اما از گفتهٔ [[شیخ صدوق|ابن بابویه]] برمی‌آید که حتی این عالم [[اخباری|حدیث‌گرا]]، حدیث ضعیف را برای اثبات استحباب، معتبر نمی‌شناخته است.<ref>نک:ج ۲ص۹۰-۹۱؛ نیز آشتیانی، ج ۳ص۶۵-۶۶</ref>
-از متأخرین، [[شهید اول]]<ref>شهید اول، ذکری الشیعه، ج۲، ص۳۴</ref> و [[ابن فهد حلی]]<ref>ابن فهد حلی، عدة الداعی، ص۱۲</ref> به این قاعده اشاره کرده‌اند و پس از آن، برخی عالمان به صورت تک نگاری‎هایی به آن پرداخته‌اند.<ref>نک: آقابزرگ، ج۴، ص۱۷۳-۱۷۴</ref>
+از متأخرین، [[شهید اول]]<ref>شهید اول، ذکری الشیعه، ج۲، ص۳۴</ref> و [[ابن فهد حلی|ابن‌فهد حلی]]<ref>ابن فهد حلی، عدة الداعی، ص۱۲</ref> به این قاعده اشاره کرده‌اند و پس از آن، برخی عالمان به صورت تک نگاری‎هایی به آن پرداخته‌اند.<ref>نک: آقابزرگ، ج۴، ص۱۷۳-۱۷۴</ref>
-==جایگاه==
 به طور معمول تنبیهات [[اصل برائت]] در کتب [[اصول فقه|اصولی]] و نیز کتب [[قواعد فقه]]، جایگاه بحث از این قاعده است. در منابع فقهی [[امامیه]]، برخی از احکام مستحب را با این قاعده اثبات می‌کنند.<ref>نک: شهید اول، همانجا؛ نراقی، مستند...، ج۴ص۴۷۶-۴۷۸، ج ۱۱ص۱۶۴؛ صاحب جواهر، ج ۲ص۲۱۵؛ خوانساری، ۳۴</ref>
-== نزد اهل سنت==
+=== نزد اهل سنت===
 در منابع [[اهل سنت]] بحث مجزایی با عنوان تسامح در ادلهٔ سنن به چشم نمی‌خورد، ولی حجیت خبر ضعیف در بخش‌های مختلف را بررسی می‌کنند. پذیرش خبر ضعیف در باب فضائل، به کسانی چون [[احمد بن حنبل]] و عبدالرحمان بن مهدی، نسبت داده شده است.<ref>نک: ابوزهره، ص ۲۱۵-۲۱۸؛ قاسمی، ص ۱۱۶-۱۱۷</ref>
-==مدرک ==
+==ادله ==
-موافقان قاعدهٔ تسامح، مدرک آن را گاه [[اجماع]] یا حسن احتیاط ذکر می‌کنند،<ref>شیخ انصاری، ص۱۲-۱۶</ref> اما مهم‌ترین دلیلی که مورد تکیهٔ عموم موافقان قاعده است، همان اخباری است که به «[[اخبار من بلغ]]» معروف‌اند و بر آن‌ها ادعای تواتر شده است.<ref>نک: شیخ انصاری، ص ۱۴-۱۵؛ برای اصل اخبار، نک: کلینی، ج۲، ص۸۷؛ حر عاملی، ج۱، ص۸۰-۸۲</ref> مضمون این اخبار آن است که اگر کسی شنیده باشد که انجام یک عمل، پاداشی را در پی دارد و او به امید رسیدن به آن ثواب، اقدام به عمل نماید، خداوند پاداش وعده شده را به او خواهد داد، اگر چه اصل خبر نادرست باشد. در منابع [[اهل سنت]] نیز احادیثی با این مضمون، از [[پیامبر (ص)]] نقل شده است.<ref>نک: خطیب، ج۸، ص۲۹۶؛ نیز عجلونی، ج۲، ص۲۳۶-۲۳۷</ref>
+موافقان قاعدهٔ تسامح، دلیل آن را گاه [[اجماع]] یا حسن احتیاط ذکر می‌کنند،<ref>شیخ انصاری، ص۱۲-۱۶</ref> اما مهم‌ترین دلیلی که مورد تکیهٔ عموم موافقان قاعده است، همان اخباری است که به «[[اخبار من بلغ]]» معروف‌اند و بر آن‌ها ادعای تواتر شده است.<ref>نک: شیخ انصاری، ص ۱۴-۱۵؛ برای اصل اخبار، نک: کلینی، ج۲، ص۸۷؛ حر عاملی، ج۱، ص۸۰-۸۲</ref> مضمون این اخبار آن است که اگر کسی شنیده باشد که انجام یک عمل، پاداشی را در پی دارد و او به امید رسیدن به آن ثواب، اقدام به عمل نماید، خداوند پاداش وعده شده را به او خواهد داد، اگر چه اصل خبر نادرست باشد. در منابع [[اهل سنت]] نیز احادیثی با این مضمون، از [[پیامبر (ص)]] نقل شده است.<ref>نک: خطیب، ج۸، ص۲۹۶؛ نیز عجلونی، ج۲، ص۲۳۶-۲۳۷</ref>
 با توجه به احتمالاتی که در مفاد «اخبار من بلغ» مطرح است، نحوهٔ دلالت قاعده مورداختلاف است. ارشاد به حکم عقل دائر بر احتیاط، استحباب عمل به عنوان ثانوی «من بلغ» و توسعهٔ حجیت به اخبار ضعیف در باب مستحبات، احتمالاتی است که در نحوهٔ دلالت قاعده ذکر می‌کنند.<ref>خویی، ج۲، ص۳۱۹</ref>