اقسام حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

''' اقسام حدیث ''' تقسیماتی در [[علوم حدیث]] برای دسته بندی‌های متنوعی است که برای فهم بهتر سند یا متن روایات به کار می‌رود.

تقسیم بر اساس تعداد راویان سند: [[خبر واحد]]، [[خبر مستفیض|خبر مُسْتَفیض]] و [[خبر متواتر]]

تقسیم بر اساس اعتبار سند: صحیح و اقسام آن (صحیح مُضاف، متفق علیه، اعلا، اوسط، ادنی)، حَسَن، موثوق، قوی، ضعیف و اقسام آن (مُدْرَج، مشترک، مُصَحَّف، مؤتلف و مختلف،

تقسیم بر اساس اتصال یا قطع سند: مُسنَد، مُتَّصِل، مَرفوع، موقوف، مَقطوع، مُرْسَل، مُنْقَطِع، مُعْضَل یا مشکل، مُضْمَر، مُعَلَّق، مُعَنْعَن، مُهْمَل،

تقسیم بر اساس متن: نَصّ، ظاهر، مُؤَوَّل، مُطلَق و مُقَیَّد، عام و خاص، مُجْمَل و مُبَیَّن، مُکاتَب و مکاتِبه، مشهور، متروک، مطروح، حدیث قدسی، شاذ، مقلوب، متشابه،

 

 

خبر متواتر [[حدیث|روایتی]] است که راویان آن در هر طبقه متعدد باشند، به حدی که تبانی آنها بر جعل خبر و کذب ممکن نباشد، به همین دلیل اطمینان داریم این احادیث از [[معصوم]] صادر شده و هم در اعتقادات و هم در [[فقه]] معتبر هستند.

===اقسام حدیث مسند===

حدیثی است که در سند آن تعبیر فلان عن فلان.. به میان آمده و در صدر آن کلمه «حدثنا» یا «اخبرنا» و نظایر این تعابیر ذکر شده باشد.

روایتی است که نام [[معصوم]] در آن مضمر بوده و ذکر نشده باشد، مثل آنجایی که راوی بگوید: «سألته علیه‌السلام.. » که ما می‌فهمیم راوی از معصوم روایت کرده، ولی نمی‌دانیم نام آن معصوم چه بوده است.

خبری است که در یک جا محدِّث آن را با تمام سند نقل می‌کند و در جای دیگر همه یا بخشی از ابتدای سند را حذف می‌کند و در حقیقت سند آن را معلق بر نقل نخستین می‌نماید.

خبر مُرسَل حدیثی است که یا سند ندارد یا در سند آن، نام همه [[:رده:راویان|راویان]] ذکر نشده باشد.

 

===اقسام حدیث مُرسَل===

ب: روایتی که سلسله سند آن به [[صحابه|صحابی]] [[پیامبر(ص)]] یا مصاحب [[امام]] (ع) منتهی شود. روایت موقوف به دلیل اعتبار [[صحابه]] در بسیاری از موارد از نگاه [[اهل سنت]] حجت است، اما محدثان [[شیعه]] روایت موقوف را تنها زمانی که صدور آن از طریق قراین از معصوم (ع) ثابت شود، حجت می‌دانند.

 

به روایتی که سلسله سند آن به یکی از [[تابعی|تابعان]] منتهی شود، مقطوع می‌گویند. این اصطلاح بیشتر در روایات اهل سنت رایج است. حدیث مقطوع مانند موقوف به رغم اتصال سند، از نظر محدثان [[شیعه]] فاقد حجیت است. در حقیقت مقطوع همان موقوف است، منتهی از [[تابعی]] و یا کسی که در حکم اوست مانند مصاحبین و یا تابعین مصاحبین [[ائمه(ع)]] روایت کند، نه از صحابی. بدیهی است این گونه اقوال و افعال، عدم انتسابش به معصوم روشن‌تر و وضعش از موقوف بدتر خواهد بود.

 

 

محدثان شیعه، احادیث را بر اساس اعتبار سند آنها به پنج دسته تقسیم می‌کنند. البته این تقسیم‌بندی در دوره‌های گذشته متفاوت بوده است. عالمان [[شیعه]] در قرن های آغازین، روایات را به دو دسته صحیح و غیرصحیح تقسیم کرده و برای صحیح شرایطی قرار داده بودند: روایتی را که افراد مورد اطمینان (ثقه) نقل کنند یا قرینه‌ای در متن [[حدیث]] یا حواشی آن باشد که با وجود آنها مطمئن می‌شدند روایت از [[معصوم]] نقل شده را صحیح می‌دانستند. این تقسیم‌بندی در قرن های بعدی به اضافه قسم چهارمی به نام مُوَثَّق، از زمان [[سید بن طاووس]] (۶۶۴ق) <ref>. قواعد التحدیث، ص۷۹. تدریب الراوی، ص۱۴. و (به نقل شیخ بهایی در مشرق الشمسین) </ref> بین [[امامیه]] نیز معمول گردید و [[شهید ثانی]] و [[شیخ بهایی]] قسم پنجمی بر این اقسام افزوده‌اند و آن حدیث قوی است.

 

حدیث مُوَثَّق خبری است دارای سند کامل که نسبت به کلیه افراد سلسله سند در [[کتابهای رجال]] [[شیعه]] <ref>. قید مزبور (تصریح به وثاقت در کتب شیعه) از این لحاظ است که نسبت به بعض راویان حدیث در کتب رجال اهل سنت تصریح به وثاقت شده است، ولی از این رو که آنان کلیه صحابه را عادل می‌دانند و به جهات دیگر، این تعدیل از نظر امامیه معتبر نیست </ref> تصریح به وثاقت شده باشد، اگر چه بعضی از افراد زنجیره [[حدیث]]، غیر [[امامیه|امامی]] باشند، مانند [[علی بن فضال]] و [[ابان بن عثمان]].

باید دانست که برخی از احادیثی که قدما آنها را صحیح به شمار می‌آوردند،‌ طبق اصطلاح محدثان متأخر (عالمان [[قرن هفتم]] به بعد) ضعیف به حساب می‌آیند؛ زیرا قدما ملاک صحت را وثوق و اعتماد به صدور [[حدیث]] از [[معصوم]] می‌دانستند و برخی روایات با اینکه در سند قابل خدشه هستند ولی با وجود قرائن متنی یا خارجی اطمینان به صدور آنها از معصوم ایجاد می‌شده، چرا که قدما در زمانی می‌زیستند که به عصر معصومان نزدیکتر بوده و به کتابهای روایی اصحاب ائمه دسترسی بیشتری داشتند و یکسری قرینه‌هایی در اختیار آنها بود که از آنها اطمینان به صدور روایت از معصوم پیدا می‌کردند ولی این قرینه‌ها در اختیار عالمان قرن های متأخر قرار نگرفت.

 

روایتی که در معنای متن آن احتمالات مختلفی داده می‌شود ولی هیچیک را نمی‌توان بر بقیه ترجیح دارد و لذا مقصود گوینده از آن معلوم نیست. <ref> اصول الحدیث و احکامه،ص۸۱؛ اصول الحدیث و احکامه،ص۹۲؛ درایة الحدیث، ص۷۳</ref>

 

مشهور حدیثی است که نزد محدثین شایع و مشهور و شناخته شده باشد مانند حدیث (انما الاعمال بالنیات ).

 

حدیثی است که راوی آخرین طبقه آن را از نوشتۀ [[معصوم]] نقل کند. چه ابتداءً آن را مرقوم فرموده باشد و چه در جواب سؤال نوشته باشد. برخی معتقدند که نگارش حدیث مکاتب باید به خط شریف معصوم (ع) باشد. <ref> اصول الحدیث و احکامه، ص۹۲؛ درایة الحدیث، ص۶۴</ref>

 

 

* فخرالدین طریحی، جامع المقال، كتابفروشی جعفری تبریزی