سکینه دختر امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = آمنه (سکینه) دختر امام حسین(ع)

| نام =

| مخالفان = [[بنی امیه]]

| دین =

| مذهب =

| خویشاوندان سرشناس =

'''سُکَینِه دختر امام حسین(ع)''' همراه مادرش [[رباب]] در [[صحرای کربلا]] حاضر بود و پس از شهادت پدرش [[امام حسین (ع)]] با [[کاروان اسرا]] به [[کوفه]] و [[شام]] برده شد. او بعد از ایام اسارت تا زمان وفات در [[مدینه]] ساکن بود.

ازدواج سکینه مورد اختلاف مورخان قرار گرفته است. ازدواج او با مصعب بن زبیر باعث ایجاد مساله‌ای فقهی مبنی بر جواز ازدواج زنان شیعه با دیگر مسلمانان شده است.  

سکینه را بزرگ زنان زمانه خود دانسته‌اند. او همراه خواهر خود [[فاطمه دختر امام حسین|فاطمه]] از راویان احادیث پدر خود هستند و [[کوفیان]] از او روایت نقل کرده‌اند.

بر اساس گزارشات تاریخی سکینه بر شعر و ادب عرب تسلط بالایی داشته و اشعاری در رثای پدرش [[امام حسین (ع)]] و واقعه کربلا سروده است. در منابع تاریخی آمده برخی از شاعران توانمند عرب مانند [[فرزدق]] اشعار خود را  جهت داوری و سنجش به سکینه ارائه می‌دادند.  

مورخان درباره تاریخ و محل درگذشت سکینه دچار اختلاف نظر هستند؛ برخی محل دفن او را در [[مدینه]]، برخی در [[مصر]] و برخی در [[دمشق]] ذکر کرده‌اند.

== شخصیت شناسی ==

=== تولد و نام‌گذاری ===

سکینه از دختران [[امام حسین(ع)]] از بانویی به نام [[رباب دختر امرؤ القیس]] متولد شد.<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۹۲؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۹۴.</ref> نام او را آمنه، امینه و امیمه ذکر کرده‌اند و به سبب سکون، آرامش و وقاری که داشت، مادرش او را سکینه لقب داده بود.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۳۹۷؛ ابن الجوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۹۲م، ج۷، ص۱۷۵؛ اصفهانی، الاغانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۶، ص۳۶۰</ref>

در منابع تاریخی زمان تولد او مشخص نشده است و او را کوچک‌تر از خواهر خود [[فاطمه دختر امام حسین|فاطمه]] معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۶۴؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۸۶.</ref> از کتاب‌های تاریخی استفاده می‌شود سکینه در زمان حرکت امام حسین (ع) به کربلا، دختری بالغ و در سن ازدواج بوده است؛ زیرا هنگامی که [[حسن مثنی]] یکی از دختران امام حسین را خواستگاری کرد، امام او را در انتخاب بین سکینه و فاطمه مخیر کرد و این کار امام نشان دهنده بلوغ سکینه در آن زمان است.<ref>اصفهانی، الاغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۱، ص۷۹؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۸۰ش، ص۳۶۶؛ ابن عنبه، عمدة الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، ۱۴۱۷ق، ص۹۰؛ ابن الصباغ، الفصول المهمه فی معرفة الائمه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۷۵۱</ref>

=== علاقه و محبت امام حسین(ع) به سکینه ===

سکینه بسیار مورد علاقه و محبت پدرش [[امام حسین (ع)]] بود به گونه‌ای که در برخی از منابع نقل شده، امام(ع) در توصیف علاقه خود به او و مادرش رباب چنین سروده بود:

|لعمرک انّنی لاُحبّ داراً|تکون بها سکینة و الرّباب.

|أحبّهما و أبذل جلّ مالی|و لیس لعاتب عندی عتاب

{{وسط چین}}<small>به جانت سوگند! خانه‌ای را که سکینه و [[رباب]] در آن باشند دوست دارم.{{سخ}}آن دو را دوست دارم و همه ثروتم را در این راه می‌بخشم و هیچ سرزنش‌کننده‌ای حق سرزنش کردن ندارد.»<ref>الطبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۱۱ ص۵۲۰؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۹۴</ref>

</small>{{پایان}}

ازدواج سکینه در میان مورخان مورد اختلاف واقع شده است. بعضی معتقدند امام حسین (ع) سکینه را به ازدواج پسر عموی خود [[عبدالله بن حسن]] درآورد؛<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۹۵؛ اصفهانی، الاغانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۶، ص۳۶۶.</ref> ولی [[شیخ مفید]]، عبدالله بن حسن را در زمان [[حادثه کربلا]] کودکی که به سن بلوغ و ازدواج نرسیده، توصیف می‌کند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۳۸۰ش، ص۴۶۵</ref> برخی منابع همسر سکینه را ابوبکر بن حسن بن علی(ع) معرفی کرده‌اند؛ البته بر اساس همین منابع ابوبکر [[کنیه]] عبدالله بن حسن بوده است.<ref>ابن صوفی نسابه، المجدی فی انساب الطالبیین، ۱۴۲۲ق، ص۲۰۱؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۹۸۳م، ص۱۰۵.</ref> برخی مورخان معتقدند سکینه با عبدالله بن حسن ازدواج کرد؛ اما قبل از آن که ازدواج به زفاف بینجامد، عبدالله در [[واقعه کربلا]] به شهادت رسید.<ref>مغربی، شرح الاخبار، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص ۱۸۰-۱۸۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۲۰۵؛ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴۱۸.</ref> [[ذبیح الله محلاتی]] در [[ریاحین الشریعه]]، [[عبدالله بن مسلم بن عقیل]] را همسر وی معرفی کرده است.<ref>محلاتی، ریاحین‌الشریعة، ۱۳۷۰ش، ج۴، ص۲۵۵.</ref> در برخی از منابع تاریخی همسر سکینه را مصعب بن زبیر، نوه عمه پیامبر اسلام (ص) و حضرت علی (ع) دانسته‌اند.<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۱۹۶.</ref> در کتاب الطبقات الکبری و الاعلام مصعب بن زبیر را همسر سکینه معرفی کرده که بعد از قتل مصعب، عبدالله بن عثمان به همسری او در آمد و بعد از فوت عبدالله، زید بن عمر بن عثمان بن عفان با او ازدواج کرد. در این کتاب از نقل بعضی گفته شده سکینه در اواخر عمر به همسری اصبغ بن عبدالعزیز در آمده است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۴۷؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۱۰۶.</ref>

برخی از مورخان ازدواج‌های متعددی که به ویژه در منابع اهل سنت به سکینه بنت الحسین(ع) نسبت داده شده است را مردود می‌دانند؛ زیرا در این میان نام افرادی به چشم می‌خورد که سابقه عناد و دشمنی با اهل بیت داشته و طبعا ازدواج سکینه با آنها دور از انتظار است. در این منابع آمده است سکینه بعد از ازدواج با [[عبدالله بن حسن]] دیگر ازدواج نکرد.<ref>حلو، عقیله قریش آمنه بنت الحسین الملقبه بسکینه، ۱۳۸۲ش، ص۱۴۵.</ref>

درباره ازدواج‌های مکرر سکینه دختر امام حسین (ع) به این نکته اشاره شده است که در صدر اسلام رسم و سنت بر این بوده است که هیچ‌گاه زنان بعد از فوت یا شهادت همسرانشان بدون شوهر نمانند و ازدواج مجدد برای آنها امری طبیعی بوده است.<ref>ذاکری، «سکینه دختر امام حسین (ع) بانوی ادب و شجاعت» ۱۳۸۸ش.</ref> علت دیگری برای ازدواج‌های سکینه را نسب و موقعیت بالای اجتماعی او دانسته‌اند که با مرگ یا شهادت شوهر او در معرض خواستگاری مجدد قرار می‌گرفته است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۲، ص۹۲؛ قمی، منتهی الامال، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۳۱.</ref> در نهایت بر این نکته تاکید شده است که دختران امام حسین (ع) پس از درگذشت شوهرانشان از سوی حاکمان بنی‌امیه خواستگاری می‌شدند و آنها برای پاسخ منفی به خواستگاری کسانی که با اهل‌بیت (ع) دشمنی داشتند با افراد دیگری ازدواج می‌کردند.<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۵، ص۱۱۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۲، ص۴۷.</ref>

==== مساله‌ای فقهی ====

برخی از فقهای شیعه از ازدواج سکینه دختر امام حسین (ع) با مصعب بن زبیر چنین برداشت کرده‌اند که در ازدواج زنان شیعه با دیگر مسلمانان اشکالی وجود ندارد.<ref>خوانساری، جامع المدارک، ۱۴۰۵ق، ج۴، ص۲۵۹؛ روحانی، فقه الصادق، ۱۴۱۲ق، ج۲۱، ص۴۷۷.</ref>

سکینه دختر [[امام حسین(ع)]] را از باهوش ترین، زیباترین، خوش اخلاق‌ترین، باتقواترین و بزرگ زنان زمانه خویش دانسته‌اند.<ref> زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۱۰۶؛ ابن خلکان، وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۹۴؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۲۰۰۰م، ص۱۸۲؛ محسن امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۵۷.</ref> امام حسین(ع) سکینه را بنده‌ای غرق در ذات الهی معرفی کرده که نشان دهنده فضل و کمال اوست.<ref>موسوی المقرم، مقتل الحسین علیه السلام، ۱۹۷۹م، ص۳۴۹.</ref>

در [[علم رجال|کتاب‌های رجالی]] از سکینه بنت الحسین(ع) به عنوان یکی از راویان حدیث [[اهل بیت (ع)]] که [[کوفیان]] از او روایت کرده‌اند، یاد شده است.<ref>ابن حبان، الثقات، ۱۹۷۳ق، ج۴، ص۳۵۲.</ref> سکینه همراه خواهر خود فاطمه از راویان حدیث پدر خود [[امام حسین (ع)|اباعبدالله الحسین (ع)]] به شمار می‌آیند <ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۳۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ص۲۰۶</ref> و روایان زیادی چون عبیدالله بن ابی ارفع، فائد مدنی، سکینه دختر اسماعیل بن ابی خالد و سکینه دختر قاضی ابی ذر از او روایت نقل کرده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۳۲؛ ابن ماکولا، الاکمال، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۳۱۶ و ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹ ص۲۰۶-۲۰۷.</ref>

تسلط بر ادبیات و شعر عرب و بلاغت و فصاحت از دیگر ویژگی‌های سکینه نام برده شده است. گزارش‌های او از واقعه کربلا در قالب شعر و اشعار و قصاید او در رثای پدرش امام حسین (ع) در این زمینه معروف است. شعر زیر از جمله این اشعار است:

بر اساس گزارشات تاریخی تسلط سکینه بر ادبیات عرب به حدی بوده است که برخی از شاعران توانمند از جمله [[فرزدق]]، جریر، کثیر، نصیب و جمیل برای ارزیابی و سنجش اشعار خود، آنها را به او ارائه می‌دادند تا مورد داوری قرار بگیرد.<ref>ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۷۸.</ref>  

ابوالفرج الاصفهانی این روایت را از زبیر بن بکار که دشمنی او با [[بنی هاشم]] معروف بوده، نقل کرده است. زبیر بن بکار به دلیل دروغ‌هایی که درباره مردان و زنان اهل بیت(ع) می‌ساخت مورد هجمه واقع شد و قصد از بین بردن او را داشتند؛ از این رو در زمان [[متوکل]] از [[مکه]] گریخت و در [[بغداد]] ساکن شد.<ref>الحلو، عقیله قریش آمنه بنت الحسین الملقبه بسکینه، ۱۳۸۲ش، ص۵۳-۵۵.</ref> علاوه بر زبیر بن بکار در سلسله سند این روایات، عمر بن ابی بکر المؤملی وجود دارد که روایات او از نظر علمای [[اهل سنت]] مخدوش و ضعیف تلقی شده و حتی او را آفتی از آفات معرفی کرده‌اند،<ref>ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۱۰۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۳، ص۵۵۲.</ref> از طرف دیگر ابوالفرج الاصفهانی به این امر نیز اشاره کرده است که مانند این مجالس که به سکینه بنت الحسین(ع) منتسب شده، توسط زنی اموی برپا گردیده است.<ref>اصفهانی، الاغانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۸۱-۲۸۲.</ref>

درباره بسیاری از اشعار منتسب به سکینه بنت الحسین(ع) گفته شده، این اشعار متعلق به سکینه بنت خالد بن مصعب زبیری است که ملاقات‌ها و مغازلاتش با عمر بن ابی ربیعه شاعر، معروف و مشهور است و تشابه اسمی سکینه بنت الحسین (ع) با سکینه بنت خالد بن مصعب همسر عمر بن ابی ربیعه گاه باعث چنین نسبت‌هایی به سکینه دختر امام حسین (ع) شده است. از طرف دیگر بسیاری از این اشعار و اجتماعات که منسوب به سکینه است در حقیقت اشعار و اجتماعاتی است که توسط عائشه دختر طلحة بن عبیدالله همسر مصعب بن زبیر برگزار گردیده است.<ref>ابوالفرج الاصفهانی، الاغانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۸۱-۲۸۲.</ref>

چگونگی وفات و محل دفن سکینه نیز مورد اختلاف مورخان واقع شده است. برخی از منابع تاریخی وفات سکینه را در روز پنجم [[ربیع الاول]] سال ۱۱۷ هجری قمری در زمان امارت خالد بن عبدالله بن حارث یا خالد بن عبد الملک در [[مدینه]] نقل کرده‌اند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۲۱۸؛ ابن خلکان، وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۹۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۴م ج۲، ص۱۹۷؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۰۷.</ref> بنا بر نقل این منابع، خالد بن عبدالله بر او [[نماز میت|نماز]] خواند و او را در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپردند.

برخی نیز گفته‌اند وقتی سکینه با اصبغ بن عبدالعزیز بن مروان ازدواج کرد، از مدینه به طرف مصر حرکت کرده و در دمشق درگذشت.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۴۲۱</ref> از این رو در [[قبرستان باب الصغیر|قبرستان باب الصغیر دمشق]]، قبری منسوب به سکینه وجود دارد.

عده‌ای نیز گفته‌اند پس از ازدواج با اصبغ بن عبدالعزیز به مصر رفته و در آنجا مدفون شده است. اکنون نیز بقعه‎ای در شهر قاهره به سکینه بنت الحسین منسوب است.<ref>خسروشاهی، اهل البیت فی مصر، ۱۴۲۷ق، ص۲۱۶</ref>

بر اساس گزارش‌های موجود در [[مقاتل]]، سکینه در [[کربلا]] حضور داشته است. بنابر نقل این منابع، در [[روز عاشورا]]، [[امام حسین(ع)]] برای آخرین وداع، از میدان جنگ به سوی حرم خود بازگشت و با یکایک زنان [[اهل بیت]] وداع کرد و آن گاه نزد دختر خود سکینه رفت که در گوشه‌ای نشسته و می‌گریست. امام حسین (ع)او را به صبوری دعوت کرد و در آغوش کشید، اشک از چشمان او پاک کرد و در ضمن اشعاری که به امام منتسب است، به سکینه فرمود:

نقل شده که در روز [[محرم|یازدهم محرم]] به هنگام وداع اهل بیت (ع) با شهدا سکینه پس از سخنان جان‌سوز عمه‌اش [[زینب(س)]] پیش رفت و جنازه پدر را در آغوش گرفت و به عزاداری پرداخت. سخنان او با پدر و گریه‌هایش بر شهید کربلا همچنان ادامه داشت تا اینکه گروهی از یاران [[عمر بن سعد]] پیش آمده او را به زور از پیکر پدرش جدا کردند.<ref>سید بن طاوس، اللهوف، ۱۳۸۰ش، ص۱۳۴؛ بحرانی، العوالم الامام الحسین، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۳.</ref>

پس از [[واقعه عاشورا]]، سکینه همراه دیگر بانوان حرم امام حسین (ع) به اسارت لشکر عمر سعد در آمده، به [[کوفه]] و [[شام]] برده شدند. در چگونگی ورود اسرا به شام از [[سهل بن سعد ساعدی]] [[صحابه|صحابه پیامبر اسلام (ص)]] روایت شده که روز ورود اسرا به شام دختری را دیدم که بر شتری بی‌محمل سوار بود؛ هنگامی که از نام و نشان او پرسیدم، خود را سکینه دختر امام حسین(ع) معرفی کرد و از من خواست برای حفظ حرمت حرم رسول خدا (ص) کاری کنم که نیزه‌داران سرهای [[شهدای کربلا]] را از اطراف اسرا دور کنند. سهل می‌گوید من با پرداخت مقداری دینار توانستم خواسته او را برآورده کنم.<ref>خوارزمی، مقتل الحسین علیه السلام، ۱۴۱۸ق، ص۶۰- ۶۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۲۷-۱۲۸؛ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۶؛ بحرانی، العوالم الامام الحسین، ۱۴۰۷ق، ص۳۹۵.</ref> در برخی از منابع تاریخی نیز خوابی مشهور از سکینه در دمشق نقل شده است که در آن [[پیامبر اسلام (ص)]] همراه برخی از [[پیامبران]] و [[فاطمه زهراء (س)]] با همراهی عده‌ای از زنان بهشتی در حالی که پیراهن خونی امام حسین (ع) در دست مادرش بود به سمت کربلا می‌روند.<ref>ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref>

== تک نگاری==