قنبر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قَنبَر'''، غلام [[حضرت علی (ع)]] و از اصحاب خاص ایشان است. نام او در شمار [[شرطة الخمیس]] آمده و در [[جنگ صفین]] پرچم‌دار قسمتی از سپاه امام علی(ع) بوده است. او به دست [[حجاج بن یوسف ثقفی]] کشته شد.

قنبر از نظر نَسَب شخصی مجهول است و اطلاعاتی درباره آباء و اجداد او در دست نیست. او مدتی در شهر [[بیهق|بِیهَق]] (در منطقه [[خراسان]]) زندگی کرده است.<ref> بیهقی، دلائل النبوه، ص۹۳، پانویس.</ref> کنیه وی را ابو شعناء گفته‌اند.<ref> ابن مسکویه، تجارب الامم، ج6، ص88</ref> ابوشعنا یعنی دانشمند پیر ژولیده مو.<ref> ابن مسکویه، تجارب الامم، ج6، ص88</ref>

قنبر از اصحاب خاص، غلام و دربان(حاجب) حضرت علی(ع) بود.<ref> التنبیه و الاشراف، ص۲۵۸</ref> نام او در کنار [[اویس قرنی]]، [[میثم تمار]]، [[کمیل]]، [[حبیب بن مظاهر]]، [[مالک اشتر]] و… در [[شرطة الخمیس]] آمده است.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ج۲۵; کشی، ج۱؛ خویی، ج۵،۶</ref> وی همچنین دربان [[امام حسن مجتبی(ع)]] بوده است.<ref> تنبیه والاشراف، ص261</ref>

:::او علاقه بسیاری به امام علی داشت<ref> کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹</ref> هرگاه که آن حضرت شبانه از منزل خارج می‌شد، قنبر از او مراقبت می‌نمود. بدون آنکه امام متوجه شود.<ref> قمی، ج۲، ص‌۱۶۷</ref> متقابلا حضرت علی (ع) نیز به وی عنایت داشت، روزی حضرت علی (ع) دو لباس یکی به سه درهم و دیگری را به دو درهم خرید و لباس گرانتر را به قنبر داد.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج1، ص106</ref>

درباره قنبر در دوران امام علی (ع) اطلاعاتی و گزارش‌هایی در منابع تاریخی آمده است؛ از جمله اینکه [[شیخ طوسی]]، او را در شمار اصحاب امام علی (ع) یاد می‌کند.<ref> طوسی، ص۷۹</ref>، به گفته ابن قتیبه و ذهبی او در شورش بر علیه [[عثمان]]، در کنار امام حسن (ع) و در دفاع از خلیفه زخمی شد.<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۵۹؛ ابن قتیبه، ج۱، ص۶۲</ref><ref> مسعودی، مروج‌الذهب، ج۲، ص۳۴۵</ref>

در [[جنگ صفین]]، علی (ع) در برابر غلام عمرو بن عاص -که پرچمی فراز آورده بود-، پرچمی به او داد تا برافرازد.<ref> طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۶۳</ref><ref> ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۲۷۹</ref> وی در این جنگ [[حرب غلام معاویه]] را کشت. <ref> ابن اعثم كوفى، الفتوح، ص610 </ref>

پس از آنکه امام علی (ع) زره خود را ب ر تن مردی یهودی دید، به دادخواهی نزد [[شریح قاضی]] رفت، قاضی از او گواه خواست، حضرت [[امام حسن]](ع) و قنبر را با خود برد.<ref> شذرات الذهب، ج۱، ص۳۲۰؛ الغارات، ج۲، ص۷۲۲</ref>

روزی به قنبر دستور داد که مردی را [[حد]] بزند. قنبر از روی احساسات، او را سه تازیانه بیشتر زد. علی (ع) آن مرد را وادار کرد تا سه تازیانه به قنبر بزند.<ref> کلینی، کافی، ج۷، ص۲۶۰</ref>

[[زاذان ابوعمرو|زاذان]] می‌گوید: همین که [[سلمان فارسی]] از دنیا رفت، جلو درب خانه آمدم و دیدم حضرت علی (ع) و قنبر از اسب پیاده شدند.<ref> ابن شهرآشوب، المناقب، ج‏۲، ص۳۰۲؛ بحرانی، مدینة المعاجز، ج‏۲، ص۴۱۹</ref>

[[اشعث بن قیس]] برای حاجتی در خانه امام علی آمد، قنبر اجازه ورود به او نداد، اشعث، با مشتی بینی او را خون آلود کرد.<ref> ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۱۷</ref>

:«مَهْلًا یا قَنْبَرُ دَعْ شَاتِمَكَ مُهَانًا...؛ آرام باش ای قنبر، به کسی که به تو توهین کرده، اهانت نکن...<ref> مجلسی، بحارالانوار، ج۶۴، ص۴۲۴؛ مستدرک، ج۱۱، ص۲۹۱؛ مفید، امالی، ص۱۱۱</ref>

قنبر، به دستور [[حجاج بن یوسف ثقفی]] کشته شد، اما در چگونگی قتل او اختلاف وجود دارد.<ref> کشی، رجال، ص۷۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۲، ص۱۳۲؛ مفید، اختصاص، ص۷۲</ref><ref> مفید، ارشاد، ج۱، ص۳۲۸</ref> در یکی از روایات درباره نحوه کشته‌شدن او چنین است:

:::وقتی وی را نزد حجاج بردند، حجاج گفت: شما نزد على چكار می‌كردى. قنبر گفت: من آب وضوء براى او فراهم می‌كردم. حجاج گفت: او در هنگام وضوء چه می‌گفت؟ قنبر گفت: او هنگامى كه از [[وضو|وضوى]] خود فارغ می‌شد آیه 44 و 45 [[سوره انعام]] را می‌خواند. حجاج گفت: گمان می‌كنم وى اين [[آيه]] را درباره ما تأويل می‌كرد. قنبر گفت: آرى. حجاج گفت: اگر گردنت را بزنم چه خواهى كرد؟ گفت: در اين صورت من خوشبخت می‌شوم و تو بدبخت خواهى شد، حجاج امر كرد گردن او را زدند.<ref> الغارات، ترجمه، ص535</ref> حجاج پسر وی را نیز کشت.<ref> حموی، معجم ‏البلدان، ج‏2، ص303</ref>

مزار او را در [[حمص]] یا [[کوفه]] دانسته‌اند.<ref> حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۰۳</ref>

* ابی جبیر پسر قنبر که از پدرش روایت نیز نقل کرده است. <ref>الإصابة،ج‏8، ص113</ref>

* سالم بن قنبر <ref> حموی، معجم البدان، ج1، 310</ref>

* نعیم بن سالم بن قنبر مولی علی ابن أبی طالب ‏(ع)<ref> حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۱۰</ref>

* شاعری به نام محمد بن علی قنبری که در همدان سکونت داشت.<ref> سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۱</ref>

در ایامی نه چندان دور، در بیشتر شهرهای ایران به ویژه در خراسان در ایام شهادت حضرت علی(ع)، مراسم «قنبر خوانی» در ظهر و شب 21 رمضان انجام می‌شد.

در این آیین منبعث شده از شیوه نمایش «شبیه خوانی» از شاخه‌های هنر «نقالی»، مردی در نقش «قنبر» غلام وفادار حضرت علی(ع)، با لباسی سفید، کشکول و تبرزین، طی مراسم خاصی با خواندن اشعار و ذکر دعای «نادعلی» از حضرت کمک می‌طلبد و به اجرای آیین نمایشی می‌پردازد در حین اجرای این سنت نمایشی، مرم [[نذر|نذورات]] خود را پخش کرده و حاجات خود را طلب می‌کنند.<ref>http://irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=80751773</ref>

* ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم، ناشر: دارإحیاء الكتب العربیة - عیسی البابی الحلبی وشركاه، مؤسسة مطبوعاتی إسماعیلیان.

* ابن اعثم كوفى، الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستوفى هروى، تحقيق غلامرضا طباطبائى مجد، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى، 1372ش.

* ابن شهر آشوب، المناقب‏، علامه‏، قم‏۱۳۷۹ق‏.

* ابن مسکویه، ابوعلی رازی، تجارب الأمم، جلد 1: مترجم ابو القاسم امامى، تهران، سروش، 1369ش. جلد 5 و6: على نقى منزوى، تهران، توس، 1376ش.

* ثقفی کوفی، الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمه عزيز الله عطاردى، انتشارات عطارد، 1373ش.