خبر مستفیض: تفاوت میان نسخه‌ها

خبر مستفیض (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۴۲

۱٬۹۶۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۳۱ مارس ۲۰۲۱

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Mkhaghanif

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۴٬۲۹۹

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''خَبَر مُستَفیض''' یا حدیث مستفیض حدیثی است که تعداد راویان آن بیش از یک نفر است ولی تعداد آن‌ها به حد راویان [[حدیث متواتر|خبر متواتر]] نمی‌رسد. خبر مستیض در کنار [[خبر واحد]] و خبر متواتر، یک گونه از اقسام سه‌گانه [[حدیث]] است. این تقسیم‌بندی بر اساس تعداد راویان حدیث شکل گرفته است. برخی از عالمان [[درایة الحدیث|علم درایه]] و نیز فقیهان خبر مستفیض را مثل خبر واحد نیازمند بررسی شرایط راویان و احراز [[وثاقت|وثاقت راویان]] آنان دانسته‌اند. برخی دیگر نیز هنگام تعارض روایات، خبر مستفیض را بر خبر واحد ترجیح داده‌اند.
+'''خَبَر مُستَفیض''' یا حدیث مستفیض حدیثی است که تعداد راویان آن بیش از یک نفر است ولی تعداد آن‌ها به حد راویان [[حدیث متواتر|خبر متواتر]] نمی‌رسد. خبر مستیض در کنار [[خبر واحد]] و خبر متواتر، یک گونه از اقسام سه‌گانه [[حدیث]] است. این تقسیم‌بندی بر اساس تعداد راویان حدیث شکل گرفته است. برخی از عالمان [[درایة الحدیث|علم درایه]] و نیز فقیهان خبر مستفیض را به تنهایی حجت نمی‌دانند و معتقدند مثل خبر واحد نیازمند بررسی شرایط راویان و احراز [[وثاقت|وثاقت راویان]] آنان است. برخی دیگر نیز هنگام تعارض روایات، خبر مستفیض را بر خبر واحد ترجیح داده‌اند. و گروهی نیز آن را بدون بررسی صفات راویان معتبر و حجت دانسته‌اند.
 == تعریف ==
-خبر مستفیض از نظر [[شیخ بهائی]] حدیثی است که در هر مرتبه از ناقلان آن بیش از سه نفر باشند <ref>شیخ بهائی، الوجیزه، ص۴.</ref> [[محمدآصف محسنی قندهاری|محسنی]] فقیه و حدیث‌شناس معاصر همین تعریف را به اکثر عالمان نسبت می‌دهد.<ref>محسنی، بحوث فی علم الرجال، ص۳۹۹.</ref> هرچند برخی از عالمان [[درایة الحدیث|علم درایه]] روایت بیش از دو نفر را نیز کافی دانسته‌اند<ref>محسنی، بحوث فی علم الرجال، ص۳۹۹.</ref> چنان‌که این تعریف در [[مقباس الهدایه فی علم الدرایة (کتاب)|مقباس الهدایه]] نوشته [[عبدالله مامقانی|مامقانی]] نیز آمده است. <ref>مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۲۸.</ref>
+به گفته [[محمدآصف محسنی قندهاری|محسنی]] فقیه و حدیث‌شناس معاصر، خبر مستفیض حدیثی است که ناقلان آن در هر مرتبه  بیش از سه نفر باشند.<ref>محسنی، بحوث فی علم الرجال، ص۳۹۹.</ref> [[شیخ بهائی]] <ref>شیخ بهائی، الوجیزه، ص۴.</ref> و [[محمد جعفر شریعتمدار استرآبادی|استرآبادی]] نیز بر همین تعریف  تصریح کرده‌اند.<ref>استرآبادی، لب اللباب، ص۷۳.</ref> هرچند برخی از عالمان [[درایة الحدیث|علم درایه]] روایت بیش از دو نفر را نیز کافی دانسته‌اند<ref>محسنی، بحوث فی علم الرجال، ص۳۹۹.</ref> چنان‌که این تعریف در [[مقباس الهدایه فی علم الدرایة (کتاب)|مقباس الهدایه]] نوشته [[عبدالله مامقانی|مامقانی]] نیز آمده است. <ref>مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۲۸.</ref>
 و او البته تصریح می‌کند که راویان خبر مستفیض کمتر از راویان خبر متواتر هستند.<ref>مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۳۱.</ref> [[محمد بن محمدابراهیم کلباسی|کلباسی]] در کتاب الرسائل الرجالیه بدون ذکر نام کسی می‌گوید برخی معتقدند همین که راویان یک خبر بیش از یک نفر باشد آن خبر مستفیض است.<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیه، ج۲، ص۱۴۷ و ج۳، ص۵۶۶.</ref>
+کلباسی تصریح می‌کند که در این بحث منظور از تعدد راوی، راویانی است که مستقیم از معصومان نقل می‌کنند و گرنه تعدد سندی اگر به یک راوی ختم شود باعث مستفیض شدن روایت نمی‌شود.<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیه، ج۲، ص۱۲۱.</ref>
+=== مستفیض لفظی یا معنوی؟===
 به گفته مامقانی از عبارت اکثر عالمان چنین بر می‌آید که در خبر مستفیض لازم است الفاظِ همه نقل‌ها مثل هم باشد، ولی از عملکرد و نیز عبارات گروهی‌ دیگر مثل [[سید علی طباطبایی|صاحب ریاض]] و [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] چنین برمی‌آید که لازم نیست الفاظ روایات مثل هم باشد و همین که نقل‌ها از نظر معنی با هم یکی باشند می‌توان به این روایات مستفیض گفت.<ref>مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۲۹.</ref> [[محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی|استرآبادی]] نیز در کتاب لب اللباب خود تصریح می‌کند که اتحاد لفظی لازم نیست.<ref>استرآبادی، لب اللباب، ص۷۳.</ref>
 === تفاوت مستفیض با مشهور===
-گاهی حدیث مستفیض را [[حدیث مشهور]] هم گفته‌اند ولی برخی دیگر گفته‌اند که مستفیض با مشهور متفاوت است. زیرا در خبر مستفیض باید تعداد ناقلین در همه طبقات نقل به حد استفاضه باشد ولی در مشهور چنین شرطی وجود ندارد. چون گاهی حدیث مشهور به حدیثی گفته می‌شود که فقط یک سند دارد مثل حدیث «انما الاعمال بالنیات».<ref>مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۳۰.</ref>
+گاهی حدیث مستفیض را [[حدیث مشهور]] هم گفته‌اند ولی برخی دیگر گفته‌اند که مستفیض با مشهور متفاوت است. زیرا در خبر مستفیض باید تعداد ناقلین در همه طبقات نقل به حد استفاضه باشد ولی در مشهور چنین شرطی وجود ندارد. چون گاهی حدیث مشهور به حدیثی گفته می‌شود که فقط یک سند دارد مثل حدیث «انما الاعمال بالنیات».<ref>مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۳۰.</ref> [[محقق کرکی|محقق کَرَکی]] فقیه دوران صفوی معتقد است مشهور همان مستفیض است و حدیثی است که راویان آن بیش از سه نفر باشند.<ref>کرکی، الفوائد الرجالیه، ج۲، ص۵۳۸.</ref>
 ِ
@@ خط ۱۴: / خط ۱۶: @@
 نویسنده مقاله «الشیخ المفید و علوم الحدیث» از کاربردهای خبر مستفیض در آثار شیخ مفید نتیجه گرفته‌ است که شیخ مفید اعتبار خبر مستفیض را بیش از خبر واحد می‌داند و به همین دلیل در فرض تعارض روایات خبر مستفیض را بر خبر واحد ترجیح می‌دهد.<ref>الغرباوی، الشیخ المفید و علوم الحدیث، ص۴۰-۴۲.</ref>
-کلباسی رجال شناس قرن ۱۳  بدون نام بردن از شخص خاصی این مبنا را مطرح می‌کند که برخی خبر مستفیض را معتبر می‌دانند.<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیه، ج۲، ص۱۴۷ و ج۳، ص۵۶۶.</ref> [[محمد سند|محمد سَنَد]] مجتهد و محقق معاصر نیز معتقد است خبر مستفیض، ظن اطمینانی ایجاد می‌کند که قوی‌تر از خبر واحدِ صحیح است.<ref>سند، بحوث فی مبانی علم الرجال، ص۲۶۰.</ref> او هم‌چنین معتقد است که برخی از اخبار ضعیف اگر به سایر احادیث ضمیمه شوند ممکن است تبدیل به خبر مستفیض شوند.<ref>سند، بحوث فی مبانی علم الرجال، صص۴۱ و ۲۶۰.</ref>
+کلباسی رجال شناس قرن ۱۳  بدون نام بردن از شخص خاصی این مبنا را مطرح می‌کند که برخی خبر مستفیض را معتبر می‌دانند.<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیه، ج۲، ص۱۴۷ و ج۳، ص۵۶۶.</ref> [[محمد سند|محمد سَنَد]] مجتهد و محقق معاصر نیز معتقد است خبر مستفیض، ظن اطمینانی ایجاد می‌کند که قوی‌تر از خبر واحدِ صحیح است.<ref>سند، بحوث فی مبانی علم الرجال، ص۲۶۰.</ref> و بلکه آن را جزو مدارک قطعی برای مطالعات دینی می‌داند <ref>سند، بحوث فی مبانی علم الرجال، ص۴۲.</ref>او هم‌چنین معتقد است که برخی از اخبار ضعیف اگر به سایر احادیث ضمیمه شوند ممکن است تبدیل به خبر مستفیض شوند.<ref>سند، بحوث فی مبانی علم الرجال، صص۴۱ و ۲۶۰.</ref> چنان‌که [[جعفر سبحانی|آیت‌الله سبحانی]] نیز [[وثاقت |وثاقت راویان]] را برای اعتبار خبر مستفیض لازم نمی‌داند. <ref>سبحانی، کلیات فی علم الرجال، ص۱۹۲.</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس۲}}
 ==منابع==
+* استرآبادی، محمدجعفر، لب اللباب فی علم الرجال، تصحیح: محمدباقر ملکیان، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
+* سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه، ۱۴۱۰ق.
 * سند، محمد، بحوث فی مبانی علم الرجال، به قلم محمدصالح تبریزی، قم، انتشارات مدین، ۱۴۲۹ق.
 * شیخ بهائی، الوجیزه فی علم الدرایة، قم، انتشارات بصیرتی، ۱۳۹۰ق.
 * الغرباوی، ماجد، الشیخ المفید و علوم الحدیث، در مجموع المقالات و الرسالات،قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
+* کرکی، علی بن حسین، الفوائد الرجالیه، در میراث حدیث شیعه، به کوشش مهدی مهریزی و علی صدرایی خوئی، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۰ش.
 * کلباسی، محمد بن محمدابراهیم، الرسائل الرجالیة، تحقیق: محمدحسین درایتی، قم، دار الحدیث، ۱۴۲۲ق.
 * مامقانی،عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، تحقیق: محمدرضا مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۱ق.