حلم: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[قرآن کریم]]، واژه حلم به‌کار نرفته، اما از مشتقات آن، پانزده بار آمده است.<ref>رجوع کنید به محمدفؤاد عبدالباقی، ذیل واژه</ref> در قرآن، هم [[خدا]] و هم انسان‌ها با صفت حلیم مدح شده‌اند. در یازده آیه، این صفت به خدا نسبت داده شده و در بقیه آیات به [[پیامبران الهی]]، یعنی [[حضرت ابراهیم]]،<ref>رجوع کنید به توبه: ۱۱۴؛ هود: ۷۵</ref> [[حضرت اسماعیل]]<ref>رجوع کنید به صافّات: ۱۰۱ </ref> و [[حضرت شعیب|حضرت شُعَیب]] نسبت داده شده است.<ref>رجوع کنید به هود: ۸۷</ref>

مفسران حلیم بودن خدا را به تأخیر او در عقوبت [[گناه|گناهکاران]] تفسیر کرده‌اند، که از روی تفضل و با وجود توانایی بر کیفر ایشان، صورت می‌پذیرد.<ref>رجوع کنید به طبری، ذیل بقره: ۲۲۵؛ طوسی، ذیل بقره: ۲۲۵، ۲۳۵؛ توبه: ۱۱۴</ref>

آیه ۸۷ [[سوره هود]] حاکی از آن است که کافران، این صفت را درباره حضرت شعیب به کار می‌برده‌اند. برخی از لغویان و مفسران گفته‌اند این سخن بر وجه کنایه و برای استهزای شعیب به‌کار می‌رفته است و او را سفیه و جاهل خوانده‌اند.<ref>رجوع کنید به طبری، ذیل آیه؛ ابن‌منظور، ذیل واژه؛ طریحی، ص۴۹۶؛ زبیدی، ذیل واژه</ref> برخی دیگر، علاوه بر این قول، گفته‌اند احتمال دارد این سخن به معنای واقعی به کار رفته باشد؛ بدین‌معنی که کافران دعوت شعیب به [[توحید]] و رعایتِ عدل در داد و ستد و درست پیمانه کردن را مخالف حلیم و رشید بودن او دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به نحّاس، ج ۳، ص۳۷۴؛ طوسی؛ طبرسی، قرطبی، ذیل آیه؛ قس طباطبائی، ذیل آیه که فقط وجه اخیر را صحیح می‌داند</ref>

مفهوم برخی آیات قرآن نیز ناظر بر انتساب حلم به خدا و انسانها است. مثلاً واژه «هَوْناً» را در آیه ۶۳ [[سوره فرقان]]، به حلم و وقار بندگان خدا (عِبادُ آلرَّحمن) در برخورد با جاهلان تفسیر کرده‌اند.<ref>رجوع کنید به طبری؛ طوسی، ذیل آیه</ref> [[کظمِ غیظ]] نیز که تقریباً مترادف حلم است در آیات قرآن کریم از صفات مُتَّقین و مُحْسِنین دانسته شده است.<ref>رجوع کنید به آل‌عمران: ۱۳۳۱۳۴؛ طبری؛ طوسی، ذیل آیه</ref> همچنین عبارت «وَ لکِنْ یؤَخِّرُهُمْ اِلی اَجَلٍ مُسَمًّی» در آیه ۶۱ [[سوره نحل]] بر حلم خدا در تأخیر عقوبتِ ظالمان دلالت دارد.<ref>طبری، ذیل آیه</ref>