ابولهب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبدالعُزّی بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف''' (مرگ ۲ق/۶۲۳م) معروف به '''ابولهب''' عموی [[پیامبر(ص)]] بود. روابط پیامبر(ص) و ابولهب تا پیش از [[بعثت]] عادی و حسنه بوده است ولی پس از اینکه پیامبر(ص) به دستور خدا دعوت خود را میان خویشان خود آشکار کرد، ابولهب بنای مخالفت و عداوت نهاد و پیامبر(ص) را به استهزاء گرفت. گفته‌اند پس از این بود که [[سوره مسد]] یا تبّت در سرزنش او و همسرش، نازل شد.

پس از [[هجرت]] پیامبر(ص)، ابولهب به سبب بیماری نتوانست در [[جنگ بدر]] شرکت کند، ولی به جای خود شخص دیگری را فرستاد. ابولهب که به بیماری پوستی سختی مبتلا بود ۷ روز پس از [[جنگ بدر|واقعه بدر]] درگذشت.

ابولهب در اصل به ابوعتبه [[کنیه]] داشت ولی پدرش [[عبدالمطلب]] او را به سبب زیبایی و گلگونی چهره ابولهب می‌خواند<ref>کلبی، جمهرة النسب، ص۲۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۹۳</ref> مادرش لُبنی دختر هاجر بن عبدمناف از قبیله [[خزاعه]] بود.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۱۸ و ۱۱۵</ref>

از زندگی ابولهب پیش از ظهور [[اسلام]] آگاهی دقیقی در دست نیست اما احتمالا همچون بیشتر [[قریش|قریشیان]] به بازرگانی اشتغال داشته و چنانکه از آیۀ {{متن قرآن|'''مَا أَغْنَىٰ عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَبَ''' ﴿٢﴾|سوره=[[سوره مسد|مسد]]|آیه=۲}} برمی‌آید، ثروتی نیز اندوخته بود.{{مدرک}} ابولهب به همراه عده‌ای غزالی طلایی که عبدالمطلب به کعبه هدیه کرده بود را دزدیدند. پس از دستگیری دزدان، دست برخی از کسانی که در دزدی نقش داشتند قطع شد ولی منسوبان مادری ابولهب مانع شدند که دست او قطع شود.<ref>ابن حبیب، المنمق فی اخبار قریش، ص۶۲؛ ابن درید، الاشتقاق، ص۱۲۱؛ ابن حبیب، ص۶۴ـ۶۰، ابن قتیبه، المعارف، ص۱۲۵، طبری، تاریخ، ج۱، ص۱۱۳۵ـ۱۱۳۴</ref>

===روابط او با پیامبر(ص)===

روابط [[پیامبر(ص) |پیامبر]] و ابولهب تا پیش از [[بعثت]] عادی و حسنه بوده است چون پیامبر دو دختر خود رقیه و ام کلثوم را به ازدواج عتبه و عتیبه پسران ابولهب درآورده بود.<ref>ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۷ـ۳۶، بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۲۳ـ۱۲۲</ref> و همچنین کنیز ابولهب ثوبیه مدتی پیش از [[حلیمه سعدیه]]، پیامبر(ص) را در کودکی شیر داده بود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۸، بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۶، یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۹</ref>

پس از [[بعثت]] [[محمد(ص) |پیامبر اکرم]]، ابولهب در زمره سرسخت‌ترین دشمنان آن حضرت درآمد و شهرت او در تاریخ صدر اسلام به این سبب است. علت دشمنی ابولهب با پیامبر(ص) به روشنی معلوم نیست اما در این کار، رقابت با [[ابوطالب]] که پس از [[عبدالمطلب]] بر [[بنی هاشم]] ریاست یافته بود و از پیامبر(ص) حمایت می‌کرد، بی‌تاثیر نبوده است. روایتی هم نشان می‌دهد که ابولهب و ابوطالب روابط خوبی نداشتند.<ref>ر.ک: بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۰</ref> تعصب ابولهب در بت برستی در مخالفت با پیامبر تاثیر داشته است و گفته‌اند که او حمایت از بت عزّی را در برابر آیین جدید (اسلام) برعهده گرفته بود .<ref>واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۷۴</ref> دیگر این که ابولهب پذیرش دین جدید را به معنای اعلام جنگ با کل عرب می‌دانست.<ref>ابن سعد، طبقات الکبری، ج۸، ص ۳۵</ref>

==دشمنی با اسلام==

===قبل از هجرت پیامبر(ص) ===

* ابولهب همسایه پیامبر بود و با همسرش ام جمیل بر سر راه پیامبر خار و خاشاک می‌ریختند.<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۴۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۰؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۸۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۱</ref> با این همه با توجه به برخی روایات به نظر می‌رسد که او‌گاه به حمایت از ابوطالب و پیامبر(ص) برمی‌خاسته است.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۱۰</ref>

* پس از اینکه پیامبر به دستور خدا دعوت خود را میان خویشان خود آشکار کرد، ابولهب از همانجا بنای مخالفت و عداوت نهاد و به آنان گفت که برای حفظ کیش آباء و اجدادی در برابر آیین جدید بایستید و پیامبر را به استهزاء گرفت. گفته‌اند پس از این بود که [[سوره مسد]] در ذم او و همسرش، بر پیامبر(ص) نازل شد.<ref>احمد بن حنبل، مسند، ج۱، ص۳۰۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۷۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۲۰ـ۱۱۹ برای روایت‌های گوناگون در مورد‌شان نزول این سوره ر.ک: قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۲۰، ص۲۳۵ـ۲۳۴</ref>

* هنگامی که [[قریش|قریشیان]] هرگونه رابطه را با پیامبر(ص) و مسلمانان و [[بنی هاشم]] تحریم کردند و ایشان ناچار به [[شعب ابوطالب]] رفتند، ابولهب از قریشیان پشتیبانی کرد.<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۵۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۹</ref> گفته شده است که وی در میان آن دسته از سران مشرکان بود که تصمیم گرفتند پیامبر(ص) را شبانه و پنهانی در بستر خویش به قتل رسانند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۲۸</ref>

* پس از فوت ابوطالب و [[خدیجه]]، ابولهب که بر بنی هاشم ریاست یافته بود نخست تصمیم گرفت به ظاهر برای مدتی از پیامبر(ص) در برابر تعرض قریشیان حمایت کند ولی بعدا چون نظر پیامبر را در مورد ایمان [[عبدالمطلب]] دانست از آن رای بازگشت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۱۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۲۱</ref> و همچنان به ناسزاگویی و تکذیب پیامبر ادامه داد.<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص۲۳۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۶۱؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۲۴</ref>

===پس از هجرت پیامبر(ص)===

پس از [[هجرت]] پیامبر(ص)، ابولهب به سبب بیماری نتوانست در [[جنگ بدر]] شرکت کند<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۹۲؛ قس ابوالفرج، الاغانی، ج۴، ص۱۷۴ـ۱۷۳ که دلیل دیگری برای آن آورده است</ref> ولی به جای خود [[عاص بن هشام بن مغیره]] را فرستاد که از ابولهب دینی بر گردن داشت و ابولهب به همین سبب بدهکاری او را بخشید.<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۳</ref> روایاتی از رفتار شگفت او پس از شنیدن شکست قریشیان نقل شده است.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۲؛ ابو الفرج، ج۴، ۲۰۶ـ۲۰۵</ref>

ابولهب که به بیماری پوستی سختی مبتلا بود ۷ روز پس از [[جنگ بدر|واقعه بدر]] درگذشت<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۷۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۱؛ قس مسعودی، التنبیه و الاشراف، ۲۰۶</ref> قریشیان جسد او را شاید از بیم سرایت بیماری به بیرون [[مکه]] بردند و بر آن سنگ انباشتند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۷۸؛ ابوالفرج، الاغانی، ج۴، ص۲۰۶</ref> [[ابن بطوطه]]<ref>ابن بطوطه، رحلة بیروت، ص۱۴۳</ref> در بیرون مکه قبر منسوب به او را دیده بود. تصریح به نام ابولهب در [[قرآن کریم]] و ذمّ شدید او بعدها موجب بعضی نزاع‌ها و اظهار نظرها شد.<ref>ر.ک: کشی، معرفة الرجال، ص۲۹۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲ ص۱۷۲</ref>

ام‌جمیل، همسر ابولهب در اذیت و آزار پیامبر اسلام تلاش بسیاری کرد. قرآن او را اهل جهنم دانسته و [[حماله الحطب]] خطاب کرد.

پسران ابولهب بعدها در [[فتح مکه]] مسلمان شدند<ref>طبری، تاریخ، ج۱، ص۲۳۴۳</ref> و در پیکارهای [[جنگ طائف|طائف]] و [[جنگ حنین|حنین]] شرکت کردند<ref>ابن قدامه، التبیین فی انساب القرشیین، ص۱۴۳</ref> و نسل او از طریق پسرانش ادامه یافت.<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۷۲؛ سمعانی، الانساب، ج۱۱، ص۲۳۶</ref>

 

* ابن اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.

* ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، رحلة بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.

* ابن حبیب، محمد، المنمق فی اخبار قریش، به کوشش خورشید احمد فارق، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.

* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.

* ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش ابراهیم ابیاری و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م.

* احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق.

* طبری، تاریخ، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۷۹ـ۱۸۸۱م.

* قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، قاهره، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۷م.

* کشی، محمد، معرفة الرجال، اختیار طوسی، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.

* مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، به کوشش عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره، ۱۹۳۸م.