imported>Pourrezaei |
imported>Pourrezaei |
| خط ۱۲۶: |
خط ۱۲۶: |
| ===یک توبه یا توبه از تک تک گناهان=== | | ===یک توبه یا توبه از تک تک گناهان=== |
| مطلب دیگری که توجه متکلمان را به خود جلب کرده بود،ای است که آیا کسی که چندین گناه کرده و هنوز توبه نکرده است، آیا باید برای تک تک گناهانش توبه جداگانه‌ای انجام دهد یا یک توبه برای تمام گناهانش کفایت می‌کند. [[ابوهاشم جبایی]] و [[ابوبکر باقلانی]] برآن‌اند که اگر کسی گناهان مختلف و متعددی مرتکب شده باشد، باید از همه آنها توبه کند، و توبه از یک گناه خاص پذیرفته نمی‌شود. در حالی که دیگر متکلمان در این باره چنین اعتقادی ندارند و معتقد‌اند که یک توبه برای تمام گناهان شخص کفایت می‌کند. <ref>ابن حزم، الفصل، ج۳، ص۲۸۶</ref> <ref>بغدادی، ص۱۷۵-۱۷۶</ref> <ref>علامه حلی، انوار...، ص۱۷۸-۱۷۹</ref> | | مطلب دیگری که توجه متکلمان را به خود جلب کرده بود،ای است که آیا کسی که چندین گناه کرده و هنوز توبه نکرده است، آیا باید برای تک تک گناهانش توبه جداگانه‌ای انجام دهد یا یک توبه برای تمام گناهانش کفایت می‌کند. [[ابوهاشم جبایی]] و [[ابوبکر باقلانی]] برآن‌اند که اگر کسی گناهان مختلف و متعددی مرتکب شده باشد، باید از همه آنها توبه کند، و توبه از یک گناه خاص پذیرفته نمی‌شود. در حالی که دیگر متکلمان در این باره چنین اعتقادی ندارند و معتقد‌اند که یک توبه برای تمام گناهان شخص کفایت می‌کند. <ref>ابن حزم، الفصل، ج۳، ص۲۸۶</ref> <ref>بغدادی، ص۱۷۵-۱۷۶</ref> <ref>علامه حلی، انوار...، ص۱۷۸-۱۷۹</ref> |
|
| |
| ==توبه در عرفان==
| |
| بیشتر عارفان توبه را نخستین مقام از مقامات سیر و سلوک دانسته‌اند<ref>قشیری، ۴۵</ref> ref>سهروردی، ص۴۷۵-۴۷۶</ref> <ref>سراج، ص۶۸</ref> و به پیروی از [[امام علی(ع)]]<ref> نهج‌البلاغه، ص۴۱۷</ref> آن‌را در مجموع به معنی پشیمانی از گناه، تصمیم بازگشت به سوی خداوند، ترک ظلم کردن و پرداخت حقوق دیگران که ضایع کرده است، تعبیر کرده‌اند.<ref>قشیری، ص۴۷</ref><ref>جرجانی، التعریفات، ص۶۳</ref> برخی دیگر توبه را بازگشت از گناه و رجوع به خداوند معرفی کرده‌اند.<ref>ابوطالب مکی، ج۱، ص۱۷۹ به بعد</ref>
| |
|
| |
| [[محی الدین ابن عربی|ابن عربی]] توبه را رجوع به حق، و یافتن نوری که در پرتو آن حقیقت اعمال انسان کشف، و نزدیکی به خداوند قابل رؤیت می‌شود، می‌دانست. او بر این باور بود که توبه‌کننده حقیقی خداوند است و بنده توبه کار، فقط محل ظهور صفت توّابیت الهی است. <ref>ابن عربی، ج۲، ص۱۴۴</ref>
| |
|
| |
| به نظر می‌رسد که از میان عارفان متقدم، یکی از کامل‌ترین و موجزترین طبقه‌بندیهای ارکان و شرایط توبه را [[خواجه عبدالله انصاری]] در کتابهای [[منازل السائرین]] <ref>ص ۱۹-۲۲</ref> و صد میدان <ref>ص ۶-۸</ref> به دست داده است. او توبه افراد گناهکار را از توبه عارفان جدا می‌داند و برای هریک از این توبه‌های سه‌گانه، ۳ نشانه می‌آورد. <ref>صد میدان، ص۷</ref>
| |
|
| |
| ===درجات توبه===
| |
| موضوع توبه در متون تصوف به عنوان امری که بعد از گناه روی می‌دهد، معمولاً مبحث گناه‌شناسی را نیز دربر دارد. <ref>غزالی، محمد، ج۴، ص۱۷</ref> <ref>خواجه عبدالله، منازل، ص۱۹</ref> <ref>مستملی، ص۱۲۱۰</ref>
| |
|
| |
| {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]:{{سخ}}'''«''' توبه ریسمان خداوند بزرگ است، و یاری و کشش عنایت و لطف اوست. و بنده پیوسته و در همه حال در حال توبه باشد. هر گروهی توبه مخصوصی دارد؛ توبه پیامبران الهی از مضطرب شدن باطن و به هم خوردن حالت اطمینان است.
| |
| و توبه اولیاء از عوارض رنگارنگ تصور و خاطر آنها است.
| |
| و توبه برگزیدگان حق از استراحت و فراغت و غفلت و است و توبه افراد خاص و بندگان مخصوص از مشغول بودن به غیر پروردگار است.
| |
| و توبه عوام و عموم مردم از گناهان و معاصی و خلافها است..'''»''' |تاریخ بایگانی |
| |
| | منبع = <small>[[مصباح الشریعه]]، ترجمه مصطفوی، ص۳۵۲.</small> | تراز = چپ| عرض = 350px | اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
| |
|
| |
| بر این اساس، هر فرد دارای گناه و توبه مخصوص به خود است و چه‌بسا عملی که برای یک نفر گناه به شمار می‌آید، برای دیگری، کار نیک باشد. <ref>مستملی، ص۱۲۱۶</ref> به همین سبب، به عقیده ذوالنون مصری، عوام باید از گناهان خود، و علما و خواص باید از غفلت خود توبه کنند.<ref>مستملی، ص۱۲۱۵</ref><ref>کلابادی، ص۹۳</ref>
| |
|
| |
| او به این دو مرتبه، توبه اولیا را نیز می‌افزاید، که توبه از دیدن و توجه به کارهای خوب خودشان است؛ زیرا به باور او، اعمال نیک، عنایت و موهبت خداوندند و نباید آنها را حاصل کوشش فردی به حساب آورد.<ref>سراج، ص۶۹</ref>
| |
|
| |
| افزون بر این، هر عضوی از اعضای بدن نیز به توبه نیاز دارد.<ref>احمد جام، ص۴۴</ref><ref>مستملی، ص۱۲۱۷</ref> به عنوان نمونه، توبه زبان بیان استغفار است که از نظر صوفیه اهمیت بسیار دارد و لازمه پشیمانی از [[گناه]] است.<ref>مستملی، ص۱۲۰۹؛ باخرزی، ج۲، ص۵۱؛ابوطالب مکی، همانجا؛ میبدی،ج۲، ص۲۷۸</ref> اما بدیهی و واضح است که بالاترین مرتبه توبه، به بدترین و بالاترین گناه اختصاص دارد و نزد اهل تصوف، هیچ گناهی بالاتر از وجود خود سالک و دیدن آن در کنار وجود خداوند نیست. از این‌رو، والاترین و بهترین توبه آن است که وجود فرد توبه‌کار، در مقام فنای در ذات [[خدا|حق]] محو و فراموش شود، تا دیگر گناهی باقی نماند. <ref>عزالدین، ص۳۷۰</ref> این آخرین مرتبه توبه است.<ref>هجویری،ص۳۸۰</ref> <ref>ابن عربی، ج۲، ص۱۴۴</ref>
| |
|
| |
|
| ==جستارهای وابسته== | | ==جستارهای وابسته== |
