ولایت فقیه: تفاوت میان نسخه‌ها

ولایت فقیه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۲۳

۱۷ بایت حذف‌شده ، ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۱

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Roohish

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۵٬۰۷۲

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{اعتقادات شیعه}}
-'''ولایت فقیه''' نظریه‌ای در [[فقه شیعه]] که طبق آن در زمان [[غیبت امام زمان (عج)]]، حکومت برعهده [[مجتهد|فقیه]] جامع‌الشرایط است. ریشه تاریخی این نظریه‌ را به زمان‌ [[پیامبر اکرم (ص)]] باز گردانده‌اند. فقیهانی چون [[شیخ مفید]] و [[محقق کرکی]] درباره اختیارات حکومتی فقیهان سخن گفته‌اند ولی [[ملا احمد نراقی]] را نخستین فقیهی شمرده‌اند که همه اختیارات و وظایف فقیه را ذیل عنوان ولایت فقیه جمع کرد.
+'''ولایت فقیه''' نظریه‌ای در [[فقه شیعه]] که طبق آن در زمان [[غیبت امام زمان(عج)]]، حکومت برعهده [[مجتهد|فقیه]] جامع‌الشرایط است. ریشه تاریخی این نظریه‌ را به زمان‌ [[پیامبر اکرم(ص)]] باز گردانده‌اند. فقیهانی چون [[شیخ مفید]] و [[محقق کرکی]] درباره اختیارات حکومتی فقیهان سخن گفته‌اند ولی [[ملا احمد نراقی]] را نخستین فقیهی شمرده‌اند که همه اختیارات و وظایف فقیه را ذیل عنوان ولایت فقیه جمع کرد.
 بر اساس نظریه ولایت فقیه، اختیار همه امور جامعه اسلامی به دست ولی‌فقیه است. [[جعفر کاشف‌الغطاء|کاشف‌الغطا]]، [[محمدحسن نجفی]] و [[امام خمینی]] از موافقان این دیدگاه و [[شیخ انصاری]]، [[آخوند خراسانی]] و [[آیت‌الله خویی]] از مخالفان آن هستند.
-[[مقبوله عمر بن حنظلة|مقبوله عمر بن حَنظَله]] از دلایل نقلیِ طرف‌داران نظریه ولایت فقیه است. طبق این حدیث، در منازعات تنها کسی را باید به‌عنوان حَکَم (داور) انتخاب کرد که از [[اهل‌بیت]] حدیث نقل می‌کند و با احکام اسلامی آشنا است. ضرورت وجود حاکمی عالم و عادل برای اجرای احکام الهی در جامعه هم از دلایل عقلی موافقان ولایت فقیه است.
+[[مقبوله عمر بن حنظلة|مقبوله عمر بن حَنظَله]] از دلایل نقلی طرف‌داران نظریه ولایت فقیه است. طبق این حدیث، در منازعات تنها کسی را باید به‌عنوان حَکَم (داور) انتخاب کرد که از [[اهل‌بیت]] حدیث نقل می‌کند و با احکام اسلامی آشنا است. ضرورت وجود حاکمی عالم و عادل برای اجرای احکام الهی در جامعه هم از دلایل عقلی موافقان ولایت فقیه است.
 کتاب‌ها و مقالات متعددی درباره ولایت فقیه نوشته شده است. [[ولایت فقیه (کتاب)|ولایت فقیه]]، نوشته [[امام خمینی]] و [[ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت]]، نوشته [[جوادی آملی]] از آن جمله است.
@@ خط ۱۱: / خط ۱۱: @@
 ولایت فقیه براساس تعریف‌هایی که [[مجتهد|فقیهان]] از آن ارائه داده‌اند، به‌معنای سرپرستی، تسلط و تصرف مجتهد جامع‌الشرایط در امور دیگران<ref>نگاه کنید به شیخ انصاری،‌ مکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ۵۴۵.</ref> و به‌عبارت دیگر مدیریت جامعه اسلامی به‌منظور اجرای [[احکام شرعی|احکام]] اسلامی و تحقق ارزش‌های دینی است.<ref>نگاه کنید به منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱؛ جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۹.</ref>
-ولایت فقیه نظریه‌ای است در فقه سیاسی [[امامیه|شیعه]] که طبق آن، در زمان [[غیبت امام زمان (عج)]]، حکومتِ جامعه مسلمانان برعهده فقیه جامع‌الشرایط است.<ref>فیرحی، نظام سیاسی و دولت در اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۲و۲۴۳.</ref>
+ولایت فقیه نظریه‌ای است در فقه سیاسی [[امامیه|شیعه]] که طبق آن، در زمان [[غیبت امام زمان(عج)]]، حکومتِ جامعه مسلمانان برعهده فقیه جامع‌الشرایط است.<ref>فیرحی، نظام سیاسی و دولت در اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۲و۲۴۳.</ref>
 == تاریخچه==
-برخی نویسندگان، [[ملا احمد نراقی]]  (درگذشت [[سال ۱۲۴۵ هجری قمری|۱۲۴۵ق]]) را نخستین فقیهی دانسته‌اند که ولایت فقیه را به‌صورت یک مسئله فقهی تبیین و برای اثبات آن از ادله نقلی و عقلی استفاده کرد.<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۷.</ref> و گفته‌اند همو بود که برای اولین بار تمام وظایف و اختیارات حاکم اسلامی و ولایت فقیه را یکجا در کتاب [[کتاب عوائد الایام|عوائد الایام]] جمع‌آوری کرد.<ref>نگاه کنید به نراقی، عوائدالایام، ۱۴۱۷ق، ص۵۲۹.</ref>
+برخی نویسندگان، [[ملا احمد نراقی]] (درگذشت [[سال ۱۲۴۵ هجری قمری|۱۲۴۵ق]]) را نخستین فقیهی دانسته‌اند که ولایت فقیه را به‌صورت یک مسئله فقهی تبیین و برای اثبات آن از ادله نقلی و عقلی استفاده کرد.<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۷.</ref> و گفته‌اند همو بود که برای اولین بار تمام وظایف و اختیارات حاکم اسلامی و ولایت فقیه را یکجا در کتاب [[کتاب عوائد الایام|عوائد الایام]] جمع‌آوری کرد.<ref>نگاه کنید به نراقی، عوائدالایام، ۱۴۱۷ق، ص۵۲۹.</ref>
-البته پیش از [[ملا احمد نراقی]] برخی از علمای شیعه از عهده‌داری بعضی اختیارات [[امامان]] توسط فقیهان سخن گفته بودند. برای مثال [[شیخ مفید]] از علمای قرن‌های چهارم و پنجم قمری، در کتاب [[المقنعه|المُقنِعه]] نوشته بود: [[امامان شیعه(ع)]] اجرای [[حدود]] را به فقهای شیعه تفویض کرده‌اند.<ref>مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۸۱۰.</ref> همچنین به‌گفته رسول جعفریان تاریخ‌نگار معاصر، [[محقق کرکی|محقق کَرَکی]] از علمای قرن دهم قمری، بر این باور بود که فقیهان اختیارات حکومتی امامان معصوم را برعهده دارند. <ref>جعفریان، دین و سیاست در دوره صفوی، ۱۳۷۰ش، ص۳۲، ص۳۱۲.</ref>
+البته پیش از [[ملا احمد نراقی]] برخی از علمای شیعه از عهده‌داری بعضی اختیارات [[امامان]] توسط فقیهان سخن گفته بودند. برای مثال [[شیخ مفید]] از علمای قرن‌های چهارم و پنجم قمری، در کتاب [[المقنعه|المُقنِعه]] نوشته بود: [[امامان شیعه(ع)]] اجرای [[حدود]] را به فقهای شیعه تفویض کرده‌اند.<ref>مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۸۱۰.</ref> همچنین به‌گفته رسول جعفریان تاریخ‌نگار معاصر، [[محقق کرکی|محقق کَرَکی]] از علمای قرن دهم قمری، بر این باور بود که فقیهان اختیارات حکومتی امامان معصوم را برعهده دارند.<ref>جعفریان، دین و سیاست در دوره صفوی، ۱۳۷۰ش، ص۳۲، ص۳۱۲.</ref>
 پس از ملا احمد نراقی، [[جعفر کاشف‌الغطاء|جعفر کاشف الغطا]]<ref>کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۰۷؛ فیرحی، قدرت دانش مشروعیت در اسلام، ۱۳۹۴ش، ص۳۱۳.</ref> و شاگردش [[محمدحسن نجفی]]، نیز [[نظریه نصب]] فقها و ولایت و اختیارات آنان را تبیین کردند.<ref>نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص۳۹۵-۳۹۶؛ ج۲۲، ص۱۵۵، ص۱۹۵.</ref> آنان حکومت پادشاه یا سلطانی را که از جانب [[مجتهد|فقها]] اجازه نداشته باشد، مشروع نمی‌دانستند و معتقد بودند اگر شرایط برای فقیهی آماده باشد، [[واجب]] است حکومت تشکیل دهد.<ref>منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۷-۴۸.</ref>
-توسعه مباحث درباره ولایت و اختیارات فقها، با تردید [[شیخ مرتضی انصاری]] ([[سال ۱۲۱۴ هجری قمری|۱۲۱۴]]-[[سال ۱۲۸۱ هجری قمری|۱۲۸۱ق]]) درباره ولایت سیاسی فقها متوقف شد؛<ref>علیمحمدی، سیر تحول اندیشه ولایت فقیه در فقه سیاسی شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۶۳-۲۷۲.</ref> تا اینکه در سال ۱۳۴۸ش [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[درس خارج]] فقهش در [[حوزه علمیه نجف]]، نظریه ولایت فقیه را مطرح <ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱و۲۲.</ref> و بر لزوم تأسیس حکومت اسلامی تأکید کرد.<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۴.</ref> مطالب او در این زمینه در سال ۱۳۴۹ش در کتابی به نام [[ولایت فقیه (کتاب)|ولایت فقیه]] منتشر شد.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۲۱ق، ص۱.</ref>
+توسعه مباحث درباره ولایت و اختیارات فقها، با تردید [[شیخ مرتضی انصاری]] ([[سال ۱۲۱۴ هجری قمری|۱۲۱۴]]-[[سال ۱۲۸۱ هجری قمری|۱۲۸۱ق]]) درباره ولایت سیاسی فقها متوقف شد؛<ref>علی‌محمدی، سیر تحول اندیشه ولایت فقیه در فقه سیاسی شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۶۳-۲۷۲.</ref> تا اینکه در سال ۱۳۴۸ش [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[درس خارج]] فقهش در [[حوزه علمیه نجف]]، نظریه ولایت فقیه را مطرح<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱و۲۲.</ref> و بر لزوم تأسیس حکومت اسلامی تأکید کرد.<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۴.</ref> مطالب او در این زمینه در سال ۱۳۴۹ش در کتابی به نام [[ولایت فقیه (کتاب)|ولایت فقیه]] منتشر شد.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۲۱ق، ص۱.</ref>
 ==دلایل موافقان==
-هواداران نظریه ولایت فقیه برای اثبات آن به دلایل عقلی و نقلی متعددی استناد کرده‌اند.<ref>منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۳، ص ۱۶۶؛ جوادی آملی، ولایت فقیه ۱۳۷۸ش، ص۱۵۰؛ کدیور، حکومت ولایی، ۱۳۷۸ش، ص۳۸۹ـ۳۹۲.</ref> [[مقبوله عمر بن حنظله|مَقبوله عُمر بن حَنظَله]] و [[توقیع امام زمان]] از دلایل نقلی‌اند. برپایه مقبوله عمر بن حنظله که حدیثی از [[امام صادق(ع)]] است، کسی را باید به‌عنوان حَکَم انتخاب کرد که حدیث [[اهل بیت(ع)]] را روایت می‌کند و احکام دینی را می‌شناسد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۶۹.</ref> [[امام خمینی]] با استناد به این روایت، اجرای حکم در جامعه را نیازمند قدرت و حکومت می‌داند. براساس نظر او، حکومت باید به‌دست فقیه باشد تا بتواند قضاوت کند و حکم را اجرا کند.<ref>امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۳۸-۶۴۲.</ref>
+هواداران نظریه ولایت فقیه برای اثبات آن به دلایل عقلی و نقلی متعددی استناد کرده‌اند.<ref>منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۳، ص۱۶۶؛ جوادی آملی، ولایت فقیه ۱۳۷۸ش، ص۱۵۰؛ کدیور، حکومت ولایی، ۱۳۷۸ش، ص۳۸۹-۳۹۲.</ref> [[مقبوله عمر بن حنظله|مَقبوله عُمر بن حَنظَله]] و [[توقیع امام زمان]] از دلایل نقلی‌اند. برپایه مقبوله عمر بن حنظله که حدیثی از [[امام صادق(ع)]] است، کسی را باید به‌عنوان حَکَم انتخاب کرد که حدیث [[اهل بیت(ع)]] را روایت می‌کند و احکام دینی را می‌شناسد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۶۹.</ref> [[امام خمینی]] با استناد به این روایت، اجرای حکم در جامعه را نیازمند قدرت و حکومت می‌داند. براساس نظر او، حکومت باید به‌دست فقیه باشد تا بتواند قضاوت کند و حکم را اجرا کند.<ref>امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۳۸-۶۴۲.</ref>
-در [[توقیعات امام زمان (عج)|توقیع امام زمان(عج)]]، از «الحَوادثُ الواقِعَة» (پیشامدها) سخن آمده و بیان شده است که باید هنگام پیشامدها به راویان حدیثِ اهل‌بیت رجوع کرد.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۴.</ref> امام خمینی با استناد به این [[توقیع]]، نتیجه گرفته است که همه امور جامعه اسلامی را باید به فقها سپرد.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص ۶۳۵؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۷۴ش، ص۷۸-۸۲.</ref>
+در [[توقیعات امام زمان(عج)|توقیع امام زمان(عج)]]، از «الحَوادثُ الواقِعَة» (پیشامدها) سخن آمده و بیان شده است که باید هنگام پیشامدها به راویان حدیثِ اهل‌بیت رجوع کرد.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۴.</ref> امام خمینی با استناد به این [[توقیع]]، نتیجه گرفته است که همه امور جامعه اسلامی را باید به فقها سپرد.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۳۵؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۷۴ش، ص۷۸-۸۲.</ref>
-ازجمله دلایل عقلی هم این است که حیات اجتماعی انسان و کمال فردی و معنوی او علاوه بر اینکه به قانونی الهی و مصون از خطا و نقصان نیاز دارد، نیازمند حاکمی عالم و عادل هم هست. بدون این دو رکن، حیات اجتماعی با هرج‌و‌مرج و فساد و تباهی مواجه می‌شود. این هدف در زمان [[پیامبران]] و [[امامان شیعه|امامان]] به‌وسیله خود آنان محقق می‌شود و در زمان [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] به‌وسیله ولیِّ‌فقیه تحقق می‌یابد.<ref>جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۱.</ref>
+ازجمله دلایل عقلی هم این است که حیات اجتماعی انسان و کمال فردی و معنوی او علاوه بر اینکه به قانونی الهی و مصون از خطا و نقصان نیاز دارد، نیازمند حاکمی عالم و عادل هم هست. بدون این دو رکن، حیات اجتماعی با هرج‌و‌مرج و فساد و تباهی مواجه می‌شود. این هدف در زمان [[پیامبران]] و [[امامان شیعه|امامان]] به‌وسیله خود آنان محقق می‌شود و در زمان [[غیبت امام زمان(عج)|غیبت]] به‌وسیله ولی‌فقیه تحقق می‌یابد.<ref>جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۱.</ref>
 ==انتصابی‌بودن یا انتخابی‌بودن ولایت فقیه==
@@ خط ۳۲: / خط ۳۲: @@
 ===انتصابی‌بودن ولایت فقیه===
-طبق این دیدگاه، علت مشروعیت ولایت فقیه در امور سیاسی این است که امامان تدبیر امور دینی و اجتماعی و مدیریت سیاسی جامعه را به فقیهان عادل تفویض کرده‌اند و رأی و خواست مردم در مشروعیت ولایت فقها  تأثیر ندارد.<ref>نراقی، عوائد الایام، ص۱۸۵؛ امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق. ج۲، ص ۶۲۲.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]،<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۷.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]]، [[محمد مؤمن قمی]] و [[محمدتقی مصباح یزدی]] از هواداران این نظریه‌اند.<ref>فیرحی، فقه و سیاست در ایران معاصر، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۴۲۴.</ref>
+طبق این دیدگاه، علت مشروعیت ولایت فقیه در امور سیاسی این است که امامان تدبیر امور دینی و اجتماعی و مدیریت سیاسی جامعه را به فقیهان عادل تفویض کرده‌اند و رأی و خواست مردم در مشروعیت ولایت فقها تأثیر ندارد.<ref>نراقی، عوائد الایام، ص۱۸۵؛ امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق. ج۲، ص۶۲۲.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]،<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۷.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]]، [[محمد مؤمن قمی]] و [[محمدتقی مصباح یزدی]] از هواداران این نظریه‌اند.<ref>فیرحی، فقه و سیاست در ایران معاصر، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۴۲۴.</ref>
 ====ولایت مطلقه فقیه====
-برخی از قائلان دیدگاه انتصابی‌بودن ولی فقیه، به ولایت مطلقه فقیه اعتقاد دارند؛ یعنی معتقدند [[فقیه]] از همه اختیارات  [[پیامبر اسلام(ص)]] و [[امامان معصوم]] در امور حکومت و سیاست، برخوردار است؛ چراکه هدفْ اجرای احکام شریعت است و در این زمینه هیچ فرقی بین حاکم، معقول نیست.<ref>امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۲۶.</ref> همچنین مشروعیت قوانین بشری مشروط به تنفیذ ولیِّ فقیه است و قانون نمی‌تواند ولی فقیه را محدود و مقید کند و اوامر ولی فقیه در حکم قانون است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج‏۱، ص۱۷.</ref>
+برخی از قائلان دیدگاه انتصابی‌بودن ولی فقیه، به ولایت مطلقه فقیه اعتقاد دارند؛ یعنی معتقدند [[فقیه]] از همه اختیارات [[پیامبر اسلام(ص)]] و [[امامان معصوم]] در امور حکومت و سیاست، برخوردار است؛ چراکه هدف، اجرای احکام شریعت است و در این زمینه هیچ فرقی بین حاکم، معقول نیست.<ref>امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۲۶.</ref> همچنین مشروعیت قوانین بشری مشروط به تنفیذ ولی فقیه است و قانون نمی‌تواند ولی فقیه را محدود و مقید کند و اوامر ولی فقیه در حکم قانون است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۱۷.</ref>
 می‌گویند این دیدگاه را نخستین بار [[امام خمینی]] مطرح کرده است.<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۴.</ref>
-===انتخابی بودن ولایت فقیه===
+===انتخابی‌بودن ولایت فقیه===
-این دیدگاه رأی مردم را به‌عنوان بخشی از علت مشروعیت ولایت فقیه لازم می‌شمارد؛ یعنی حاکم مشروع را حاکمی می‌داند که فقیه، عادل، آگاه به زمان، مدیر و مدبر باشد و همه یا اکثر مردم نیز او را به رهبری انتخاب کنند.<ref>منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۶۶-۱۶۹؛ صالحی نجف‌آبادی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۶۸، ۷۲.</ref> در این دیدگاه به مطلق‌بودن ولایت فقیه خدشه می‌شود.<ref>مطهری، پیرامون جمهوری اسلامی، ۱۳۶۸ش، ص ۱۴۹-۱۵۶؛ منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۴-۲۲۴.</ref> [[شهید بهشتی]]، [[شهید مطهری]]، [[حسینعلی منتظری]] و [[نعمت الله صالحی نجف‌آبادی|نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی]] از طرفدارن این نظریه هستند.<ref>فیرحی،‌ فقه و سیاست در ایران معاصر، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۳۸۰؛ کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۱.</ref>
+این دیدگاه رأی مردم را به‌عنوان بخشی از علت مشروعیت ولایت فقیه لازم می‌شمارد؛ یعنی حاکم مشروع را حاکمی می‌داند که فقیه، عادل، آگاه به زمان، مدیر و مدبر باشد و همه یا اکثر مردم نیز او را به رهبری انتخاب کنند.<ref>منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۶۶-۱۶۹؛ صالحی نجف‌آبادی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۶۸، ۷۲.</ref> در این دیدگاه به مطلق‌بودن ولایت فقیه خدشه می‌شود.<ref>مطهری، پیرامون جمهوری اسلامی، ۱۳۶۸ش، ص۱۴۹-۱۵۶؛ منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۴-۲۲۴.</ref> [[شهید بهشتی]]، [[شهید مطهری]]، [[حسینعلی منتظری]] و [[نعمت الله صالحی نجف‌آبادی|نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی]] از طرفدارن این نظریه هستند.<ref>فیرحی،‌ فقه و سیاست در ایران معاصر، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۳۸۰؛ کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۱.</ref>
 ==مخالفان==
@@ خط ۴۷: / خط ۴۷: @@
 او ادله‌ای را که برای اثبات ولایت فقیه مطرح شده است، ازجمله استناد به [[مقبوله عمر بن حنظلة|مقبوله عُمَر بن حَنظَله]] و [[توقیع امام زمان]] را درست نمی‌داند.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۵۱تا۵۵۳.</ref> به‌باور او این روایات صرفاً بیان‌کننده وظیفه فقیه درخصوص بیان [[احکام شرعی]] برای مردم است و بر ولایت آنها حتی در اموری چون [[خمس]] و [[زکات]] دلالت ندارد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۵۳.</ref>
-==مسئله کلامی یا فقهی==
+==مسأله کلامی یا فقهی==
 برخی بر این باورند که ولایت فقیه مسئله‌ای کلامی است و عده‌ای دیگر بر فقهی‌بودن آن تأکید دارند.<ref>مؤمن قمی، جایگاه احکام حکومتی و اختیارات ولی فقیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۵.</ref> [[جوادی آملی]] ولایت فقیه را مربوط به [[دانش کلام]] می‌داند. دلیل او این است که موضوع علم کلام، فعل خداوند است و ولایت فقیه هم با فعل خداوند ارتباط دارد؛ زیرا خداوند تعیین کرده است که در [[عصر غیبت]] فقیه در جامعه ولایت داشته باشد.<ref>جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۴۳.</ref> در مقابل [[حسینعلی منتظری]]، بحث از ولایت فقیه را در چارچوب [[فقه]] اسلامی دانسته و شاهد آورده است که بسیاری از [[مجتهد|فقیهان]] این مسئله را در کتاب‌های فقهی بررسی کرده‌اند.<ref>منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۰ش، ص۱۲.</ref>
 ==ولایت فقیه در جمهوری اسلامی ایران==
-پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] در سال ۱۳۵۷ش، ولایت فقیه به قانون اساسی [[جمهوری اسلامی ایران]] افزوده شد. در اصل ۵۷ این قانون آمده است: «قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارت‌اند از:  قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می‌گردند.»<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی، تاریخ بازدید ۳ شهرویر ۱۳۹۸.]</ref>
+پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] در سال ۱۳۵۷ش، ولایت فقیه به قانون اساسی [[جمهوری اسلامی ایران]] افزوده شد. در اصل ۵۷ این قانون آمده است: «قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارت‌اند از: قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می‌گردند.»<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی، تاریخ بازدید ۳ شهرویر ۱۳۹۸.]</ref>
 در جمهوری اسلامی ایران [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و پس از او [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] به‌عنوان ولی فقیه، رهبری را در اختیار داشته‌اند.<ref>ولایتی، «خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی»، ص۶۸۹.</ref>
@@ خط ۵۸: / خط ۵۸: @@
 [[File:ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت.jpeg|بندانگشتی|تصویر کتاب ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت اثر عبدالله جوادی آملی]]
 کاظم استادی در کتاب «کتاب‌شناسی حکومت و ولایت فقیه» بیش از هفتصد کتاب در زمینه حکومت اسلامی و ولایت فقیه معرفی کرده است که بیشتر آنها پس از انقلاب اسلامی نوشته شده است.<ref> استادی، کتاب‌شناسی حکومت و ولایت فقیه، مقدمه.</ref> برخی از مهم‌ترین آثار در موضوع ولایت فقیه عبارت‌اند از:
-* [[کتاب ولایت فقیه|ولایت فقیه]]: مجموعه‌ای است از سیزده درس‌‌گفتار امام خمینی در [[حوزه علمیه نجف]] درباره «ولایت فقیه» که در بهمن ۱۳۴۸ بیان شده‌اند. این کتاب در سال ۱۳۴۹ق برای نخستین‌بار در بیروت چاپ شد.
+* [[کتاب ولایت فقیه|ولایت فقیه]]: مجموعه‌ای است از سیزده درس‌گفتار امام خمینی در [[حوزه علمیه نجف]] درباره «ولایت فقیه» که در بهمن ۱۳۴۸ش بیان شده‌اند. این کتاب در سال ۱۳۴۹ق برای نخستین‌بار در بیروت چاپ شد.
-* [[دراسات في ولاية الفقيه و فقه الدولة الإسلامية]]: درس‌ها و تحقيقات [[حسینعلی منتظری]] و یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در زمینه نظریه‌پردازی درباره ولایت فقیه است. این کتاب در کتاب نظام الحکم فی الاسلام خلاصه شده است. کتاب دراسات را محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری با عنوان مبانی فقه حکومت اسلامی ترجمه کرده‌اند.
+* [[دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة]]: درس‌ها و تحقیقات [[حسینعلی منتظری]] و یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در زمینه نظریه‌پردازی درباره ولایت فقیه است. این کتاب در کتاب نظام الحکم فی الاسلام خلاصه شده است. کتاب دراسات را محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری با عنوان مبانی فقه حکومت اسلامی ترجمه کرده‌اند.
 * [[ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت]]، تألیف [[عبدالله جوادی آملی]]،
-* ولایت فقیه حکومت صالحان، اثر [[نعمت الله صالحی نجف آبادی]]
+* ولایت فقیه حکومت صالحان، اثر [[نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی]]
 * [[الولایة الالهیة الاسلامیة او الحکومة الاسلامیة زمن حضور المعصوم و زمن الغیبة]]، نوشته [[محمد مؤمن قمی]] در سه جلد.
@@ خط ۶۹: / خط ۶۹: @@
 ==پانویس==
-{{پانویس|2}}
+{{پانویس|۲}}
 ==منابع==
@@ خط ۷۷: / خط ۷۷: @@
 * امام خمینی، سید روح‌الله، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۳ش.
 * جعفریان، رسول، دین و سیاست در عصر صفوی، قم، انتشارات انصاریان، ۱۳۷۰ش.
-* جهان بزرگی، احمد، «[http://ensani.ir/fa/article/6408 پیشینه تاریخی نظریه ولایت فقیه]»، مجله قبسات، شماره ٥ و ٦، ١٣٧٦ش.
+* جهان بزرگی، احمد، «[http://ensani.ir/fa/article/6408 پیشینه تاریخی نظریه ولایت فقیه]»، مجله قبسات، شماره ۵ و ۶، ۱۳۷۶ش.
 * جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: مرکز نشر اسراء، ۱۳۷۸ش.
 * شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتاب فروشی مفید، ۱۴۰۰ق.
@@ خط ۸۳: / خط ۸۳: @@
 * شیخ مفید، المقنعه، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
 * صالحی نجف آبادی، نعمت الله، ولایت فقیه حکومت صالحان، تهران، انتشارات امید فردا، ۱۳۸۲ش.
-* صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۹۵ق.
+* صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران،‌دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۹۵ق.
 * فیرحی، داوود، «شیعه و دموکراسی مشورتی در ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش۶۷، ۱۳۸۴ش.
 * فیرحی، داوود، فقه و سیاست در ایران معاصر، تهران، نشر نی، ۱۳۹۳ش.
@@ خط ۸۹: / خط ۸۹: @@
 * فیرحی، ٰداوود، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۶ش.
 * [https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی، تاریخ بازدید ۳ شهریور ۱۳۹۸.]
-* کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، كشف الغطاء عن مبهمات الشريعة الغراء، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۲۲ق.
+* کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۲۲ق.
 * کدیور، محسن، حکومت ولایی، تهران، نشر نی، ۱۳۷۸ش.
 * کدیور، محسن، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی، ۱۳۸۷ش.
@@ خط ۱۰۱: / خط ۱۰۱: @@
 * مؤمن قمی، محمد، جایگاه احکام حکومتی و اختیارات ولی فقیه، قم، نشر معارف، ۱۳۹۳ش.
 * نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
-* نراقی، احمد بن محمد مهدی، عوائد الأيام، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
+* نراقی، احمد بن محمد مهدی، عوائد الأیام، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
 * ولایتی، علی‌اکبر، «خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۲۱، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
 {{پایان}}
@@ خط ۱۰۷: / خط ۱۰۷: @@
 ==پیوند به بیرون==
 *[http://qabasat.iict.ac.ir/article_16969_382cdea0b35b62f7711ee76dd13a4f6b.pdf پیشینه تاریخی نظریه ولایت فقیه]
 {{امامت}}