۱۷٬۳۳۲
ویرایش
احمد بن ابی نصر بزنطی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ابوجعفر احمد بن‌محمد | '''ابوجعفر احمد بن‌محمد بن‌ابی‌نصر بَزَنْطی'''، ۵۲-۲۱۰ق، از عالمان متقدم [[امامیه]] در [[کوفه]] که در شمار اصحاب [[امام کاظم (ع)]] ، [[امام رضا]] (ع) ، [[امام جواد]] (ع) و نیز از [[اصحاب اجماع]] است. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
نام جد اول و دومش به ترتیب عَمرو و زید بوده است که برای اختصار، غالباً نام اول را حذف می کنند و به جای زید نیز کنیه او، ابی نصر، را می آورند. گاهی نیز از بزنطی باعنوان | نام جد اول و دومش به ترتیب عَمرو و زید بوده است که برای اختصار، غالباً نام اول را حذف می کنند و به جای زید نیز کنیه او، ابی نصر، را می آورند. گاهی نیز از بزنطی باعنوان «ابن ابی نصر» یاد می کنند.<ref>مامقانی ، ج۱، ص۷۷.</ref> گاهی برای فرا گیری علوم، نزد [[امامان شیعه|ائمه]] (ع) می‌شتافت. همچنین‌در خلال برخی روایات، از اقامت او در [[قادسیه]]، در حدود سال۲۰۰ق سخن‌آمده‌است. <ref>نک: حمیری، ۶۶؛ کشی، ۸۸ -۸۹.</ref> | ||
کنیه او را ابوجعفر و به احتمال ابوعلی نقل کرده اند و می گویند که به بزنطی شهرت دارد. <ref>نیز رجوع کنید به ابن شهرآشوب، ص | کنیه او را ابوجعفر و به احتمال ابوعلی نقل کرده اند و می گویند که به بزنطی شهرت دارد. <ref>نیز رجوع کنید به ابن شهرآشوب، ص ۱۰؛ مامقانی ، ج ۱، ص ۷۷.</ref> | ||
==خاندان بزنطی== | ==خاندان بزنطی== | ||
وابستگی (وِلاء) او به قبیله سَکون ، از شاخه های بزرگ قبیله [[کنده]] | وابستگی (وِلاء) او به قبیله سَکون ، از شاخه های بزرگ قبیله [[کنده]] [[یمن]] ، مورد اتفاق است <ref> (نجاشی ، ص ۷۵؛ طوسی ، ۱۳۵۱ش ، ص ۳۶، پانویس ؛ کشّی ، ش ۱۱۰۲؛ تستری ، ج ۱، ص ۵۶۳ـ۵۶۶). شیخ طوسی (ص ۳۶) </ref> | ||
این خاندان در [[کوفه]] از خاندان های معتبر [[شیعه دوازده امامی| | این خاندان در [[کوفه]] از خاندان های معتبر [[شیعه دوازده امامی|امامی]] بوده، و از افراد شناخته شده آن‌پسر عموی وی، [[اسماعیل بن مهران]] قابل ذکر است.<ref>شیخ‌طوسی، الفهرست، ۳، الغیبه، ۱؛ نجاشی، ۶، ۵، ۹۰؛ قس: کشی، ۸۹، به‌تعبیر «کانا من‌ولد تحریف‌موالی‌السکون» </ref> | ||
==ارتباط با امامان(ع)هم عصر== | ==ارتباط با امامان (ع) هم عصر== | ||
در میان منابع [[رجال| | در میان منابع [[رجال|رجالی]]، تنها برخی به گفتگوی بزنطی با [[امام جواد (ع)]] نیز اشاره کرده‌اند <ref>نک: شیخ‌طوسی، رجال، ۹۷؛ نجاشی، ۵؛</ref> در اینکه وی از [[امام کاظم (ع)]] روایت نقل کرده اختلاف است، <ref>نک: شیخ‌طوسی، همان، ۶۶؛</ref> برای نقد اقوال، <ref>نک: تستری، /۶۸.</ref> افزون بر ائمه (ع) ، بزنطی از شیوخی از اصحاب‌ائمه (ع) نیز دانش آموخته است که از شمار آنان می‌توان کسانی چون [[عبدالله بن سنان]]، [[حماد بن عثمان]]، [[جمیل بن دراج]]، [[ابان بن عثمان]] و [[عاصم بن حمید]] را برشمرد. | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
در فهرست شاگردان و راویان‌او نیز نام شخصیتهای برجسته ای چون[[ابراهیم بن هاشم | در فهرست شاگردان و راویان‌او نیز نام شخصیتهای برجسته ای چون[[ابراهیم بن هاشم قمی]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[احمد بن محمد برقی]]، [[حسن بن محبوب]] و [[علی بن مهزیار]] دیده می‌شود. در شمار شاگردان‌او همچنین باید به [[محمد بن عیسی بن عبید یقطینی]] اشاره کرد که به گفته خود در ۱۰ق/۲۵م از وی دانش آموخته بوده‌است. <ref>نجاشی، ص۹۰؛ نیز نک: اردبیلی، ص۹ -۱؛ خویی، ص۳۶- ۳۸.</ref> | ||
==گرایش | ==گرایش مذهبی== | ||
از نظر گرایش | از نظر گرایش مذهبی، وی پس از درگذشت [[امام کاظم (ع) |امام‌کاظم‌ع]]، نخست در شمار قائلان به [[واقفه|وقف]] قرار داشت، اما در پی مکاتبه‌ای با [[امام‌رضا]] (ع) ، به امامت آن حضرت معتقد شد. <ref>نک:حمیری،ص ۵۲؛ ابن‌بابویه، عیون...، ص۱۳؛ شیخ‌طوسی، الغیبه،ص ۱-۲.</ref> | ||
از آن‌پس، نام‌او در کنار رجالی چون [[هشام‌بن سالم]] و [[صفوان بن یحیی]] جای گرفته است که از نخستین مروجان گرایش [[قطعیه]] در کوفه بوده‌اند و بر پایه آنچه [[علی بن‌احمد علوی]]، مؤلف واقفی کتاب نصره الواقفه نمایانده، وی مؤثرترین فرد در ترویج گرایش قطعی بوده است.<ref>نک: الغیبه، ۲.</ref> | |||
==نماینده مکتب هشام== | ==نماینده مکتب هشام== | ||
در | در پی جویی گرایشهای درونی قطعیه نیز باید گفت: پس از درگذشت هشام بن سالم، شخصیتی که بتوان او را به‌عنوان نماینده مکتب هشام‌ابن‌سالم در دفاع از مواضع‌اصولی آن به شمار آورد، بزنطی است که به نقد دیدگاههای اساسی مکتب‌هشام‌بن‌حکم در باب دانش‌امام و منابع دانش فقهی ائمه همت گمارده است. <ref>نک: پاکتچی، ۵</ref> | ||
==روایات بزنطی در باب علم ائمه(ع)== | ==روایات بزنطی در باب علم ائمه (ع) == | ||
در باب علم‌ائمه‌ع روایات متعددی به نقل از | در باب علم‌ائمه‌ع روایات متعددی به نقل از بزنطی در منابع روایی امامیه، همچون [[کافی]] [[کلینی]]، [[قرب الاسناد]] [[عبدالله بن جعفر حمیری|حمیری]]، [[بصائر الدرجات]] [[محمد بن حسن بن فروخ صفار|صفار]] و کتاب [[الاختصاص]] به ثبت رسیده است، اما در این میان، یک روایت با وجود کوتاهی‌سخن، از درخششی خاص در تبیین مواضع مکتب هشام‌بن سالم برخوردار است؛ بر پایه این روایت که بر نقل مستقیم بزنطی‌از [[امام‌رضا]] ع‌استوار است، ایمان هیچ بنده‌ای کمال نمی‌یابد، مگر آنکه بشناسد آنچه برای نخستین‌ِ ایشان ائمه‌ع است، برای آخرین‌ایشان نیز همان است و ایشان در حجت و طاعت و حلال و حرام با یکدیگر برابرند.<ref>حمیری، ۵۳؛ الاختصاص، ۲؛ قس: همین مضمون‌از صفوان‌بن‌یحیی، کلینی، /۷۵؛ صفار، ۰۰.</ref> | ||
==جایگاه | ==جایگاه رجالی== | ||
از نظر جایگاه | از نظر جایگاه رجالی، در منابع امامیه بر اعتبار بزنطی تأکید شده، [[شیخ طوسی|شیخ طوسی]] او را توثیق کرده، و نجاشی او را نزد امام‌رضا و [[امام جواد]] ع «عظیم‌المنزله» دانسته‌است. | ||
همچنین باید افزود که وی را در شمار [[اصحاب اجماع]] آورده‌اند | همچنین باید افزود که وی را در شمار [[اصحاب اجماع]] آورده‌اند گفتنی‌است: قرار گرفتن بزنطی در سلسله اسناد حدیثی در سیره نبوی، موجب گشته است تا شخصیت او در آثار رجالی [[اهل سنت]] نیز مورد بررسی‌قرار گیرد و ظاهراً به سبب مذهب، با نقد روبه رو گردد <ref>نک: عقیلی، /۸؛ ذهبی، /۳۵؛ ابن‌حجر، /۶۱.</ref> | ||
==روش | ==روش فقهی== | ||
در سخن‌از روشهای [[فقه| | در سخن‌از روشهای [[فقه|فقهی]]، نخست باید به مبحث حدیثین‌ِ مختلفین اشاره‌نمود که از دغدغه‌های فکری بزنطی بوده، و این‌امر به طور گسترده در روایات بازمانده از او بازتاب یافته است؛ به‌خصوص در این باره باید به نامه‌ای‌اشاره کرد که بزنطی خطاب به‌امام‌رضا ع نوشته بوده، و در آن ضمن ابراز نگرانی خود نسبت به اختلاف اقوال فقهی از ائمه‌ع، بر جایگاه تقیه در تفسیر این اختلاف تأکید داشته است. <ref>حمیری، ۵۲</ref> | ||
در گفت‌وگو از مبحث [[اجتهاد]] و [[استنباط]]، باید گفت تأیید اندیشه القاء اصول و تفریع فقیهان که از سوی هشام بن سالم مورد تأکید قرار داشته، در آموزشهای | در گفت‌وگو از مبحث [[اجتهاد]] و [[استنباط]]، باید گفت تأیید اندیشه القاء اصول و تفریع فقیهان که از سوی هشام بن سالم مورد تأکید قرار داشته، در آموزشهای فقهی احمد بن‌محمد بزنطی نیز مطرح بوده است؛ چنانکه وی در کتاب جامع‌خود، روایاتی با همین مضمون‌را به نقل‌از هشام‌بن‌سالم و نیز به‌نقل مستقیم خود از امام‌رضا ع ثبت نموده بود. <ref>نک: ابن‌ادریس، ۷۷، به‌نقل‌از جامع‌بزنطی.</ref> | ||
==دیدگاه علما در باره بزنطی== | ==دیدگاه علما در باره بزنطی== | ||
[[محقق حلی]] در سده ق، از | [[محقق حلی]] در سده ق، از بزنطی به‌عنوان یکی‌از فقیهان متقدم [[امامیه]] یاد کرده که نقش او در گسترش دانش فقه تا عصر وی همچنان مورد توجه بوده است.<ref>نک: همو، ۱۳، جم؛ علامه حلی، ۰۴؛ شهید اول، /۶۸.</ref> | ||
در این واقعیت | در این واقعیت تاریخی دیده می‌شود که شماری از آثار فقهی بزنطی همچنان تا عصر وی (محقق حلی) باقی بوده و در محافل امامیه تداول داشته است. در حال حاضر، افزون بر گزیده‌ها و اقتباسات برجای مانده از اثر یاد شده وی، می‌توان انبوهی از روایات فقهی او را در [[کتب اربعه]] امامیه بازجست. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
در میان‌آثار او آنچه دارای اهمیت فقهی بوده، اینهاست: | |||
# الجامع: در فهرستهای‌ارائه شده‌از آثار بزنطی، الجامع در صدر قرار دارد و این‌نوشته، در بردارنده مجموعه‌ای گسترده از اخبار در زمینه‌های گوناگون معارف دینی، به ویژه فقه بوده است. <ref>نک: ابوغالب، ۰؛ ابن‌ندیم، ۷۶؛ شیخ‌طوسی، رجال، ۶۶، الفهرست، ۳؛ نجاشی، ۵</ref> نسخه‌هایی از این اثر تا سده ق‌هنوز باقی‌بوده است، به طوری که می‌توان برگرفته‌ها و نقل قولهایی از آن را در آثار گوناگون آن سده‌ها از [[ابن ادریس حلی]] و [[آبی]] بازیافت. همچنین‌اقتباس های[[سید ابن طاووس|ابن‌طاووس]] از یکی‌از آثار بزنطی، ظاهراً باید برگرفته‌از همین‌اثر بوده‌باشد. <ref>ابن‌ادریس، ۷۷- ۷۸؛ آبی، /۲۵؛ ابن‌طاووس، ۷- ۸</ref> | |||
# المسائل: [[ابن ندیم]] در [[الفهرست (ابن ندیم) |فهرست]] خود،از این اثر یاد کرده، و عنوان آن در رساله [[ابوغالب زراری]] به‌شکل گویاتر مسائل‌الرضا ع ضبط شده‌است <ref>ابن‌ندیم، همانجا؛ ابوغالب، ۳</ref>. در گزارش‌ابوغالب، محمد بن‌حسین‌بن‌ابی‌الخطاب به‌عنوان راوی کتاب معرفی شده‌است.گفتنی‌است نسخه‌ای مشتمل بر مجموعه‌ای‌از احادیث فقهی به‌صورت پرسش‌و پاسخ میان بزنطی و [[امام‌رضا|امام رضا]] ع به‌روایت [[عبدالله بن جعفر حمیری]] نیز وجود داشته‌که‌امکان یکی بودن آن با کتاب المسائل وجود دارد. این‌نسخه‌به‌عنوان‌بخشی‌از قرب‌الاسناد حمیری برجای‌مانده، و در بخش مربوط به‌امام‌رضا ع‌از این‌کتاب، درج‌گردیده‌است. <ref>حمیری، ۵۱-۷۳؛ نیز نک: ابوغالب، ۷، ۲: «کتاب» بزنطی</ref> | |||
# النوادر: [[شیخ طوسی]] در [[فهرست طوسی|فهرست]] خود به‌اثری با این عنوان‌از بزنطی‌اشاره‌کرده، و [[یحیی بن زکریا]] بن شیبان را به‌عنوان راوی‌آن معرفی نموده‌است. همچنین [[نجاشی]] در فهرست‌آثار بزنطی، از دو کتاب متفاوت با عنوان نوادر یاد کرده‌که‌نخستین‌ِ آن‌دو به‌روایت یحیی‌بن‌زکریا بوده‌است. <ref>شیخ‌طوسی، الفهرست، نیز نجاشی، همانجاها</ref> نسخه‌هایی‌از این‌اثر تا سده ق‌همچنان برجای بوده، و [[ابن ادریس حلی]] در [[مستطرفات سرائر]]، گزیده‌هایی‌از روایات‌آن‌را ضبط کرده‌است. <ref>ص۷۲- ۷۵</ref> | |||
گفتنی است که نسخه یا نسخه‌هایی‌از آثار فقهی- روایی بزنطی در اختیار [[شیخ صدوق|ابن‌بابویه]] قرار داشته، و در جای‌جای [[من لا یحضره الفقیه|من‌لایحضره‌الفقیه]] مورد استفاده او قرار گرفته است،<ref>ابن‌بابویه، «مشیخه...» ، ۸</ref> اما وی‌در سخن‌از این منابع تصریحی به‌عنوان‌آثار مورد استفاده خود نداشته‌است. | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
* | *آبی، حسن، کشف‌الرموز، قم، ۴۰۸ق. | ||
*ابن‌ادریس، محمد، السرائر، تهران، | *ابن‌ادریس، محمد، السرائر، تهران، ۲۷۰ق. | ||
*ابن‌بابویه، محمد، عیون‌اخبار الرضا ع، نجف، | *ابن‌بابویه، محمد، عیون‌اخبار الرضا ع، نجف، ۳۹۰ق/۹۷۰م. | ||
* همو، | * همو، «مشیخه الفقیه» ، همراه‌ج من‌لایحضره‌الفقیه، به‌کوشش‌حسن‌موسوی‌خرسان، نجف، ۳۷۶ق/۹۵۷م. | ||
*ابن شهرآشوب ، معالم العلماء ، نجف | *ابن شهرآشوب ، معالم العلماء ، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱. | ||
*ابن‌حجر | *ابن‌حجر عسقلانی، احمد، لسان‌المیزان، حیدرآباد دکن، ۳۲۹-۳۳۱ق. | ||
*ابن‌طاووس، | *ابن‌طاووس، علی، محاسبه النفس، تهران، ۳۱۸ق. | ||
*ابن‌ندیم، الفهرست. | *ابن‌ندیم، الفهرست. | ||
*ابوغالب‌زراری، احمد، رساله | *ابوغالب‌زراری، احمد، رساله فی‌آل‌اعین، به‌کوشش‌محمد علی‌ابطحی، اصفهان، ۳۹۹ق. | ||
*الاختصاص، منسوب‌به‌شیخ‌مفید، | *الاختصاص، منسوب‌به‌شیخ‌مفید، به‌کوشش‌علی‌اکبر غفاری، قم، منشورات‌جماعه المدرسین. | ||
* | *اردبیلی، محمد، جامع‌الرواه، بیروت، ۴۰۳ق/۹۸۳م. | ||
* | *برقی، احمد، «رجال» ، همراه‌رجال‌ابن‌داوود، به‌کوشش‌جلال‌الدین‌محدث‌ارموی، تهران، ۳۴۲ش. | ||
* | *پاکتچی، احمد، «گرایشهای‌فقه‌امامیه‌در سده دوم‌و سوم‌هجری» ، نامه فرهنگستان‌علوم، ۳۷۵ش، شم. | ||
*تستری، محمد | *تستری، محمد تقی، قاموس‌الرجال، قم، ۴۱۰ق. | ||
*حمیری، عبدالله، قرب‌الاسناد، تهران، مکتبه نینوی‌الحدیثه. | *حمیری، عبدالله، قرب‌الاسناد، تهران، مکتبه نینوی‌الحدیثه. | ||
* | *خویی، ابوالقاسم، معجم‌الرجال، نجف، ۳۹۸ق/۹۷۸م. | ||
* | *ذهبی، محمد، میزان‌الاعتدال، به‌کوشش‌علی‌محمد بجاوی، قاهره، ۳۸۲ق/۹۶۳م. | ||
*راوندی، سعید، الخرائج‌و الجرائح، قم، | *راوندی، سعید، الخرائج‌و الجرائح، قم، ۴۰۹ق. | ||
*شهید اول، محمد، غایه المراد، به‌کوشش‌رضا مختاری، قم، | *شهید اول، محمد، غایه المراد، به‌کوشش‌رضا مختاری، قم، ۴۱۴ق. | ||
* | *شیخ‌طوسی،محمد، رجال، به‌کوشش‌محمدصادق‌آل‌بحرالعلوم، نجف،۳۸۱ق/۹۶۱م. | ||
*همو، الغیبه، | *همو، الغیبه، به‌کوشش‌عبادالله‌طهرانی‌و علی‌احمد ناصح، قم، ۴۱۱ق. | ||
*همو، الفهرست، به‌کوشش‌محمد صادق‌آل‌بحرالعلوم، نجف، | *همو، الفهرست، به‌کوشش‌محمد صادق‌آل‌بحرالعلوم، نجف، ۳۸۰ق. | ||
*صفار، محمد، بصائر الدرجات، تهران، | *صفار، محمد، بصائر الدرجات، تهران، ۴۰۴ق. | ||
* | *عقیلی، محمد، کتاب‌الضعفاء الکبیر، به‌کوشش عبدالمعطی‌امین‌قلعجی، بیروت، ۴۰۴ق/۹۸۴م. | ||
*علامه | *علامه حلی، حسن، مختلف‌الشیعه، تهران، ۳۲۴ق. | ||
* | *کشی، محمد، معرفه الرجال، اختیار شیخ‌طوسی، به‌کوشش‌حسن‌مصطفوی، مشهد، ۳۴۸ش. | ||
* | *کلینی، محمد، الکافی، به‌کوشش‌علی‌اکبر غفاری، تهران، ۳۷۷ق. | ||
*عبدالله مامقانی ، تنقیح المقال فی علم الرجال ، چاپ سنگی نجف | *عبدالله مامقانی ، تنقیح المقال فی علم الرجال ، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲. | ||
* | *محقق‌حلی، جعفر، المعتبر، چ‌سنگی، ۳۱۸ق. | ||
* | *نجاشی، احمد، رجال، به‌کوشش‌موسی‌شبیری‌زنجانی، قم، ۴۰۷ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
منبع مقاله: [http://lib.eshia.ir/23022/12/4847 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | منبع مقاله: [http://lib.eshia.ir/23022/12/4847 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | ||
{{یاران ائمه}} | |||
[[رده:یاران امام کاظم]] | [[رده:یاران امام کاظم]] | ||